ترجمه ادبیات مقاومت امر به معروف و نهی از منکر فرهنگی است / مترجمان قهرمانان فرهنگی هستند

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، دکتر محمدرضا سنگری عضو هیئت علمی و مدیر گروه ادبیات اندیشه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، در بیست‌وسومین نشست تخصصی از سلسله نشست‌های تخصصی جشنواره ملی ترجمان فتح، با بیان این‌که ترجمه ادبیات مقاومت، نوعی امر به معروف و نهی از منکر فرهنگی است، ادامه داد: اگر قرار باشد ما خود را بشناسیم و به دیگران نیز بشناسانیم ناگزیر از ترجمه هستیم. همان‌طور که در میادین ورزشی به افراشتن پرچم خود می‌اندیشیم، در عرصه جهانی نیز باید به افراشتن پرچم فرهنگی خود اندیشه کنیم.

وی با تاکید بر این که در عرصه بین‌المللی، مترجمان قهرمان‌های فرهنگی ما خواهند بود، ادامه داد: که آن‌ها را باید پاس داشت. همانطور که قهرمانان علمی و ورزشی را قدر می‌نهیم باید قدردان مترجمان خود نیز باشیم.

به گفته سنگری، هدف ترجمه انتقال فرهنگ زیسته از نسلی به نسلی، از تاریخی به تاریخی دیگر دانست و گفت: از زبانی به زبانی و از فرهنگی به فرهنگ دیگراست؛ ترجمه برداشتن مرز‌های جغرافیایی و زبانی یا به عبارت دیگر بی مرز کردن اندیشه است؛ و اگر ما قرار باشد حوزه فرهنگی خود را گسترش دهیم قطعاً باید به ترجمه فکر کنیم.

وی برخی از تقابل‌ها را ناشی از عدم شناخت کافی نسبت به این حوزه دانست و گفت: نسبت به یکدیگر شناخت نداریم چرا که خودمان را به درستی معرفی نکردیم و واقعیت این است که همه آن‌هایی که امروز در عرصه ترجمه موفق هستند، در حوزه ترجمه فعالیت جدی داشته‌اند؛ مثلاً آیین بودایی در حوزه ترجمه فعال شده است و می‌توان به این موضوع پرداخت که آیین بودایی تا چه حدی بر روی فرهنگ ما، در ادبیات داستانی، در شعر و حتی در سینمای ما بازتاب داشته است یا مثلاً ترجمه کتاب مقدس تا حد زیادی در گسترش مسیحیت حتی در ایران تأثیر داشته است.

اهمیت و ضرورت ترجمه ادبیات دفاع مقدس

سنگری، با اشاره به اهمیت و جایگاه ادبیات ترجمه در حوزه مقاومت و دفاع مقدس، اظهار کرد: این کار از چند جهت لازم است و ضرورت لزوم ترجمه بخصوص ترجمه ادبیات انقلاب و دفاع مقدس به دلایلی، چون خطر تحریف، بعد تبلیغی و نشان دادن به هویتمان به جهان، که بودیم، که هستیم و چگونه ایستادیم.

وی با اشاره به فراهم آوردن زمینه تعامل جهانی، عنوان کرد: ترجمه زمینه‌ای را فراهم می‌آورد که مترجمان ما با جهان ارتباط برقرار نمایند و زبان جهان را هم بهتر بشناسند. همچنین ضرورت شناخت این کشور بخصوص که محور مقاومت سخت نیازمند الگو است، از دیگر ضرورت‌های ترجمه به شمار می‌رود.

مدیر گروه ادبیات اندیشه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان این‌که تعامل فرهنگی می‌تواند در روابط اقتصادی، تجاری، پزشکی و سیاسی تأثیرگذار باشد، اظهار کرد: چنین نیست که نتیجه فرهنگ و عناصر ترجمه، فقط در قلمرو ادبیات اثرگذار باشد و به اصلاح تعاملات و روابط در حوزه‌های دیگر هم کمک خواهد کرد که نمونه آن را در ادبیات ترجمه‌ای قرن‌های گذشته خودمان هم می‌توانیم ببینیم.

سنگری با اشاره به این‌که ترجمه ادبیات مقاومت امکان آشنایی و عکس العمل جهانی نسبت به ادبیات و فرهنگ انقلاب دفاع مقدس را فراهم می‌آورد، ادامه داد: با انجام صحیح این کار، امکان رصد فکر و اندیشه دیگر کشور‌ها در مورد فرهنگ ما با ترجمه امکان پذیر خواهد بود.

ادبیات مظلوم دفاع مقدس

رئیس اندیشکده پایداری حوزه هنری انقلاب اسلامی با تاکید بر اهمیت توجه جدی و مستمر به ترجمه ادبیات دفاع مقدس گفت: ادبیات مقاومت، ادبیات دفاع از مظلوم است و ادبیات دفاع مقدس هم مظلوم واقع شده است. شعر امروز انقلاب اسلامی از ادبیات اروپایی بسیار غنی‌تر است، ولی متأسفانه آن‌ها شاعران ما را نمی‌شناسند.

این پژوهشگر حوزه ادبیات با اشاره به نقش فرهنگ‌ساز و در هم شکننده انگاره‌های ناصحیح دشمنان از انقلاب و دفاع مقدس، بیان کرد: ادبیات ترجمه مقاومت به شکست هجمه بیگانه می‌انجامد، یعنی همه انگاره‌ها و نظر‌هایی که نسبت به انقلاب و دفاع مقدس مطرح می‌کنند می‌توانیم فرو شکنیم.

سنگری با بیان این‌که در دو الی سه دهه گذشته وضعیت ترجمه از زبان انگلیسی نسبت به زبان‌های دیگر بهتر است، ادامه داد: مجموع رمان‌های ترجمه شده از انگلیسی نسبت به مجموع رمان‌های ترجمه شده حدود ۲۹/۴۳ درصد است.

"این آثار، عمدتاً بخشی از آثار جنگ را مطرح می‌کنند که تاریک است و گاهی وقت‌ها هیچ وجه تمایزی با سایر جنگ‌ها ندارد یعنی وجه تمایز و تفاوت ۸ سال دفاع مقدس لحاظ نمی‌شود"حدود ۵/۲۹ درصد متعلق به کشور فرانسه و ۸۶/۱۰ درصد روسی است. کم‌ترین ترجمه‌ها نیز از زبان‌های رومانیایی، سوری و لهستانی است.

وی به عناصر حائز اهمیت در اقبال از آثار برای ترجمه اشاره کرد و گفت: عنصر رازآمیزی، در حوزه ادبیات داستانی بسیار مهم است، در حقیقت بهره گیری از عناصری مانند جادو، چهره‌های شگفت انگیز به سبب حذف مفهوم خدا و ملکوت و عناصر و سازه‌هایی که در دین‌ها ماورایی هستند و در حوزه کودک و نوجوان ما بسیار استفاده می‌کنند و همچنین در فضای رسانه‌ای به خصوص در تلویزیون نیز به همین صورت است؛ هدف این ترجمه‌ها کوشش در شکست یک فرهنگ سیاسی و تلقین و القای فرهنگ دیگری است.

ضرورت توجه به ترجمه آثار فارسی‌زبان

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، از حجم آثار ترجمه شده فارسی‌زبان به سایر زبان‌ها گفت و افزود: از مجموع آثار ترجمه شده از فارسی به زبان‌های دیگر در طول ۳ دهه گذشته حدود ۲۵۰ عنوان کتاب ادبیات به زبان‌های اردو، اسپانیایی، آلمانی، ایتالیایی، بوسنیایی، ترکی، روسی، فرانسه، کردی، انگلیسی و عربی که در این دو زبان آخر بالاترین آمار را دارند، ترجمه شده است.

سنگری افزود: اخیراً هم زبان‌های اردو پاکستانی و افعانستانی هم توجه بیشتری می‌شود. این تصویر یک وضعیت اجمالی از ترجمه است. متأسفانه در مجموع این سال‌ها حدود ۲۵۰ ترجمه به زبان‌های دیگر هم داشتیم. در طول ۳ دهه گذشته، بیش از ۹۸۸ عنوان رمان ترجمه شده داشتیم که نزدیک به ۴ برابر آثار ترجمه شده ما از زبان‌های دیگر رمان‌هایی ترجمه شده است.

ایشان با بیان این‌که فقط در دهه ۶۰ حدود ۳۰ عنوان داستان کوتاه از زبان‌های دیگر ترجمه شده است، ادامه داد: سه رمان کوتاه از نویسندگان بزرگ ترجمه شده است.

ولی واقعاً در دهه ۶۰ فاقد کار ترجمه هستیم. ترجمه‌های ما از حدود دهه ۷۰ به بعد بوده که خود این ترجمه‌هایی که در ایران اتفاق می‌افتد باید تببین و تحلیل شود.

به گفته سنگری، اگر آثار ترجمه شده فعلی از مجموعه جنگ را کنار یکدیگر بگذاریم درمی یابیم بُعدی که هویت اصلی ۸ سال دفاع مقدس است، در این مجموعه‌ها گم شده است و مجموعه‌هایی در حال ترجمه هستند که هویت اصلی دفاع مقدس که شامل وجه مقدس بودن، وجه ملکوتی بودن، عظمت‌ها و ایثار‌ها می‌شود را نشان نمی‌دهند و بخش تاریک جنگ را نشان می‌دهند. این آثار، عمدتاً بخشی از آثار جنگ را مطرح می‌کنند که تاریک است و گاهی وقت‌ها هیچ وجه تمایزی با سایر جنگ‌ها ندارد یعنی وجه تمایز و تفاوت ۸ سال دفاع مقدس لحاظ نمی‌شود. به همین دلیل باید به این موضوع توجه شود.