آیا رویای اروپایی ترکیه محقق می‌شود؟

خبرگزاری مهر، گروه بین الملل – آذر مهدوان: سرانجام پس از مخالفت‌های قاطعانه دولت آنکارا و خط و نشان‌های «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهور ترکیه، حال این کشور موافقت خود را در راستای هموار کردن مسیر حضور سوئد در ناتو اعلام کرد. اگر چه اردوغان در سخنان اخیرش گفته بود به کشوری که تروریست‌ها در خیابان‌هایش جولان می‌دهند اجازه عضویت در ناتو را نمی‌دهد اما شرط و شروط هفته گذشته اردوغان برای عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا در مقابل ورود سوئد به ناتو نشان داد که آنکارا این بار هم قصد دارد از مواضع خود عقب نشینی کند.

تغییر رویکرد ترکیه در مساله سوئد نباید مساله تعجب برانگیزی باشد زیرا «دادن امتیاز و گرفتن امتیاز» و همچنین استفاده از «برگ برنده» مقابل دولت‌های دیگر از سیاست‌های دیرینه دولت آنکارا است. ترکیه در موضوع عضویت سوئد و فنلاند گمان می‌کرد با استفاده از حق وتو می‌تواند امتیازهایی از ناتو و عضو اصلی آن یعنی آمریکا دریافت کند. اما این بار هم با دست خالی و با سودای اینکه روزی عضو اتحادیه اروپا خواهد شد، دست از مخالفت کشید و تنها به احتمال خرید چند فروند اف ۱۶ بسنده کرد. البته سخنان نرم «باب منندز» رئیس کمیته روابط خارجی سنای آمریکا نیز نشان می‌دهد ترکیه در خرید اف ۱۶ دیگر مسیر سختی پیش رو ندارد.

"ترکیه در موضوع عضویت سوئد و فنلاند گمان می‌کرد با استفاده از حق وتو می‌تواند امتیازهایی از ناتو و عضو اصلی آن یعنی آمریکا دریافت کند"ضمن اینکه این سناتور آمریکایی گفته است که هفته آینده در خصوص خرید اف ۱۶ تصمیم نهایی گرفته خواهد شد.

اما در مورد مساله عضویت در اتحادیه اروپا باید گفت که ترکیه خود بخوبی می‌داند روند عضویت در اتحادیه با عضویت در ناتو دو مساله مجزا هستند گذاشتن شرط و شروط اروپایی برای اعضای ناتو به دور از منطق سیاست خارجی است.

ضمن اینکه برای ورود به اتحادیه اروپا نیاز به موافقت تمامی دولت‌های عضو این اتحادیه و همراهی آنکارا با تمامی قوانین اروپا وجود دارد؛ برای همین اگر چه اردوغان با مطرح کردن عضویت در اتحادیه اروپا خواست این پیام را بدهد که این روند را از این پس به صورت جدی پیگیری خواهد کرد اما واقعیت این است که استانداردهای سیاست داخلی و خارجی ترکیه هیچ همخوانی با قوانین اتحادیه اروپا ندارد و برای همین ۵۰ سال است که پشت دروازه اتحادیه منتظر مانده است.

«فهمی کورو» از روزنامه نگاران مطرح ترکیه‌ای در مقاله‌ای در سایت شخصی خود می‌نویسد: «همین پارلمان اروپا در چند سال اخیر تصمیماتی علیه ترکیه گرفته است. حتی ترکیه در معرض خطر اخراج از شورای اروپا که خود بنیانگذار آن است قرار دارد. چرا؟ زیرا کشورمان مدت هاست که حاضر به تحقق شرایط لازم برای عضویت در اتحادیه اروپا نیست. برعکس، حتی پرونده‌هایی که در جریان مذاکرات عضویت کامل با اتحادیه اروپا مورد مذاکره و تأیید قرار گرفتند، پس از تاریخ تصویب مجدداً لزوم اجرایی خود را از دست داده اند. عضویت در اتحادیه اروپا از دهه ۱۹۶۰ حق ترکیه بوده است.

با این حال ترکیه همیشه از استفاده از این حق اجتناب کرده است. تنها رویکرد مثبت به این موضوع، ۱۰ سال اول حاکمیت حزب عدالت و توسعه بود و در ۱۰ سال اخیر دولت ترکیه از اتحادیه اروپا مجدداً دور شده است. از این به بعد هم روند ورود به اتحادیه سخت‌تر خواهد شد.»

تفاوت گفتار و رفتار سیاسی دولت آنکارا

اما به طور کلی موضوع اصلی در اینجا سیاست‌های دوسویه دولت آنکارا است. سیاست حزب عدالت و توسعه بیشتر بر مبنای استفاده از فرصت‌ها در مقابل چالش‌ها بوده است. در موضوع سوئد هم چنین اتفاقی افتاد؛ به طوری که از موضوع موافقت برای روند عضویت سوئد در ناتو به عنوان فرصتی برای اقناع آمریکا در راستای خرید اف ۱۶ استفاده کرد.

"اما این بار هم با دست خالی و با سودای اینکه روزی عضو اتحادیه اروپا خواهد شد، دست از مخالفت کشید و تنها به احتمال خرید چند فروند اف ۱۶ بسنده کرد"این مدل سیاست ورزی همیشه در دوره ۲۰ ساله حاکمیت اردوغان وجود داشته است. برای مثال «اندرو برانسون» کشیش آمریکایی در سال ۲۰۱۶ به جرم همکاری با سازمان فتح الله گولن (عامل کودتای نافرجام ۲۰۱۶) در ترکیه دستگیر شد که همین موضوع بستر تنش میان دولت آنکارا و واشنگتن را فراهم کرد.

به طوری که با توییت تهدید آمیز دونالد ترامپ رئیس جمهور وقت آمریکا قیمت دلار در کشور ترکیه افزایش پیدا کرد و به تبع آن اقتصاد ترکیه مورد هدف قرار گرفت. اگر چه اردوغان با قاطعیت گفت تا زمانی که این حقیر این مسئولیت را بر عهده دارد آن تروریست (برانسون) آزاد نخواهد شد اما دیدیم که در سال ۲۰۱۸ این راهب آمریکایی آزاد و به کشورش بازگشت که همین نوع تغییر رویکرد مورد نقد افکار عمومی قرار گرفت. درست شبیه ماجرای عضویت سوئد که این روزها از سوی کاربران و روزنامه نگاران به خاطر تغییر سریع رویکرد و زبان سیاسی اردوغان در عضویت این کشور در ناتو دیده می‌شود.

همین نوع سیاست را در سال ۲۰۱۹ نیز مشاهده کردیم؛ مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه وقت ترکیه و همچنین شخص اردوغان در خصوص تحریم‌های احتمالی آمریکا به خاطر خرید سامانه‌های اس ۴۰۰ از روسیه اعلام کرده بودند که در صورت اعمال تحریم علیه آنکارا پایگاه هوایی اینجرلیک واقع در آدانا و همچنین دستگاه رادای کورجیک که متعلق به ناتو است را تعطیل خواهند کرد؛ دیدیم که چنین اتفاقی نیفتاد و حتی بعضی بسته‌های تحریمی به خاطر سامانه‌های اس ۴۰۰ علیه ترکیه اعمال شد.

بهره سخن

در سیاست آنکارا باید بیشتر از واکنش‌های گفتاری به واکنش‌های رفتاری توجه کرد، هرچند در سیاست خارجی امتیاز دادن به کشور مقابل برای گرفتن برخی امتیازها و استفاده از برخی مسائل به عنوان برگ برنده، امری عادی است و همه دولت‌ها این نوع دیپلماسی را دارند. اما مساله اصلی این است که کل سیاست خارجی نباید در چنین چارچوبی خلاصه شود بلکه تلاش دولت‌ها باید بیشتر بر ایجاد فرصت‌ها متمرکز شود.

سیاستی که در سال‌های اخیر در نوع رفتار ترکیه دیده نمی‌شود. در این خصوص «مصطفی بالبای» نویسنده روزنامه جمهوریت ترکیه می‌نویسد: ترکیه با حضور اردوغان به کشور «معامله کننده» تبدیل شده است نه کشور «مذاکره کننده»؛ ۲۰ سال پیش، در سیاست اردوغان اصلاح امور دیده می‌شد اما اکنون اتحادیه اروپا، آمریکا و ناتو هم می‌دانند که یک «فرد» در مقابل خود دارند که می‌توانند همه چیز را با او (اردوغان) در میان بگذارند و با معامله کردن با وی همه چیز را حل و فصل کنند.