روبیک منصوری؛ نامی به یادماندنی در عرصه موسیقی‌ فیلم

۲۱ مرداد سالروز درگذشت هنرمندی است که به خلق آثار ماندگاری در سینما دست زد. روبیک منصوری فروردین ۱۳۱۶ در تهران چشم به جهان گشود و تحصیلات خود را در هنرستان موسیقی آغاز کرد. در این هنرستان به صورت تخصصی نواختن فلوت را آموخت. با این حال وقتی وارد سینما شد، بیشتر نامش به عنوان سازنده یا انتخاب‌کننده موسیقی متن ثبت می‌شد. او به جز ساخت موسیقی به کار تدوین و صداگذاری فیلم هم می‌پرداخت.

"روبیک منصوری فروردین ۱۳۱۶ در تهران چشم به جهان گشود و تحصیلات خود را در هنرستان موسیقی آغاز کرد""منصوری از سال ۱۳۳۴ به پیشنهاد حسن مصیبی و به‌عنوان دستیار وی به «استودیو برنا» (سینما تن) رفت و صداگذاریِ دوبلاژِ فیلم «شیطان فراری» را (به مدیریتِ دوبلاژِ ضیاء الابصاری) انجام داد." (۱)

آغازگر ساخت موسیقی فیلم

خیلی پیش تر یعنی قبل از دهه ۱۳۲۰ هیچ کارگردان ایرانی‌ برای فیلم‌هایش موسیقی نمی‌ساخت و فقط صفحه انتخاب می‌کرد. آن موقع‌ها فردی به نام صداگذار، این صفحات را به فیلم سنجاق می‌کرد و این می‌شد، موسیقی فیلم. اما بعدها در ۱۳۲۷ خورشیدی روح‌الله خالقی و ابوالحسن صبا موسیقی فیلم "طوفان زندگی" را ساختند. این‌ افراد نخستین افرادی بودند که قدم در راه ساخت موسیقی فیلم گذاشتند و در واقع از اینجا ساخت آهنگ برای فیلم‌های فارسی رایج شد. دهه ۳۰ با اوج گرفتن فیلم‌های فارسی، همراه بود و در ۱۳۳۵ خورشیدی روبیک منصوری کار جدیدی کرد و برای فیلم "در جست‌وجوی داماد" موسیقی متن انتخاب کرد.

او بابی را در این زمینه گشود که پس از او در فیلم "قیصر" مسعود کیمیایی پی گرفته شد. "شهر ما" اولین فیلمی است که روبیک منصوری در آن حضور دارد. در این فیلم او دستیار صداگذاران فیلم سوریک خاچیکیان و هنریک آودیسیان بود. اما در فیلم بعدی ساموئل خاچیکیان با نام "قاصد بهشت" که در سال ۱۳۳۷ساخته شد؛ جایگاهش تا مقام صدابردار ارتقاء پیدا کرد. پس از این‌ها بود که منصوری کارش را به طور جدی در حوزه صداگذاری، میکساژ، افکت، سینکرون، انتخاب موسیقی متن و ...

"با این حال وقتی وارد سینما شد، بیشتر نامش به عنوان سازنده یا انتخاب‌کننده موسیقی متن ثبت می‌شد"ادامه داد. او در استودیوهای زیادی فعالیت کرد از جمله استودیوهای برنا، آژیر فیلم، ایران فیلم، پارس فیلم، میثاقیه و فیلمکار.

از نگاه دیگران

احمد تقوی پویا، مدیر استودیوی تیراژه فیلم به مناسبت نخستین سال درگذشت روبیک منصوری در گفت‌وگویی گفت: "مرحوم روبیک منصوری به صورت تجربی این کار را آموخته بود و در ابتدا کارش را در وزارت ارشاد شروع کرد؛ او به عنوان دستیار "حیدر نخعی" کار صداگذاری را در استودیو فدک آغاز کرد و بعدها در استودیوی خودش مشغول به کار شد. مرحوم منصوری وسواس خاصی روی کار داشت؛ حتی این موضوع را در کارهایی که به دیگران می‌داد، رعایت می‌کرد." (۲)

فعالیت‌ها

"روبیک منصوری  که تا زمان حیاتش دوستانش او را مردی همه فن حریف می‌دانستند در مدت ۶۲ سال عمر خود برای ۱۳۴ فیلم سینمایی آهنگسازی کرد، تنظیم موسیقی ۲۴ فیلم را برعهده داشت و برای ۲۵ فیلم موسیقی انتخاب کرد. روبیک منصوری همچنین صدابرداری ۲۲ فیلم و تدوین ۵ فیلم را نیز انجام داده است. کمتر کارگردانی در سینمای ایران بود که در طول مدت حیات روبیک منصوری با وی همکاری نکرده باشد.

روبیک منصوری با کارگردان‌هایی همچون مسعود کیمیایی، ساموئل خاچیکیان، ناصر تقوایی، داریوش مهرجویی، رخشان بنی‌اعتماد، علی حاتمی و ابوالفضل جلیلی همکاری داشته است. منصوری صداگذاری فیلم‌های فریاد نیمه شب، آقای قرن بیستم، مومیایی، یوسف و زلیخا، دنیای آبی، قیصر، حسن کچل، فرار از تله، خداحافظ رفیق، صادق کرده، پستچی، خاک، حاجی واشنگتن، بایکوت، گال و نرگس را انجام داد.

 فیلم‌هایی چون سفر پرماجرا، قرق، مجنون، بایکوت، حاجی واشینگتن، کوسه جنوب، یک اصفهانی در سرزمین هیتلر، بزن بریم دزدی، غریبه و مه، مرغ همسایه، مسافر، خاک، فرزند شمشیر، نفرین، بلوچ، صادق کرده، جهان پهلوان، انسان‌ها، جاده مرگ، فریاد نیمه شب و در جستجوی داماد از جمله فیلم‌هایی هستند که منصوری کار صدابرداری آن‌ها را انجام داده است.

او در بخش تنظیم موسیقی هم فعالیت‌های زیادی داشت که از آن جمله می‌توان به این فیلم‌ها اشاره کرد: مریم و مانی، حکم تیر، کوسه جنوب، همکلاس، بیدار در شهر، نقص فنی، ترکمن،  بدکاران، تیغ آفتاب، خیالاتی  و ...

منصوری در زمینه انتخاب موسیقی هم فیلم‌های مطرح زیادی را در کارنامه کاری‌اش دارد. مرگ گرگ‌ها، پایگاه جهنمی، مشت، خاک و خون، عبور از میدان مین، بی نشان، گروگان، مروارید، بابا نان داد، غریبه، مطرب، ببر مازندران، عشق قارون، شمسی پهلوان، عصیان، انسان‌ها، ترانه‌های روستایی، شیطان در می‌زند، جاده مرگ، فرار، وحشت، عروس دهکده و کلید از آن جمله‌اند.

روبیک منصوری که در کار تدوین هم دستی داشت، فیلم‌های بایکوت، ممل آمریکایی، بابا نان داد و غلام ژاندارم را تدوین کرده است.

 او در ۱۳۷۰ خورشیدی برای فیلم "پوتین" برندۀ سیمرغ بلورین بهترین صداگذاری از دهمین جشنوارۀ فیلم فجر شد. این فیلم به کارگردانی عبدالله باکیده فیلمی در حوزه دفاع مقدس است. داستان فیلم درباره گروهی بسیجی است که در اسارت سربازان دشمن هستند.

"آن موقع‌ها فردی به نام صداگذار، این صفحات را به فیلم سنجاق می‌کرد و این می‌شد، موسیقی فیلم"تلاش آنها برای فرار به دلیل پاره‌ای اختلاف‌نظرها بی‌نتیجه مانده است؛ تا اینکه یک اسیر مجروح به اردوگاه آن‌ها آورده می‌شود. او می‌گوید که پیش از دستگیری، اطلاعات و اسناد مهمی را در منطقه‌ای خارج از اردوگاه مخفی کرده که اطلاع از آن‌ها برای نیروهای رزمنده مهم است. به نیروهای دشمن دستور می‌رسد که منطقه اشغالی را تخلیه کنند و فرمانده دشمن به معاونش مأموریت می‌دهد که اسرا را قتل‌عام کند و ... مجید انتظامی برای این فیلم موسیقی ساخته و کار تدوین فیلم را مهرزاد مینویی انجام داده است.

سرانجام
این هنرمند باسابقه عرصه موسیقی و آهنگسازی فیلم، سرانجام در ۲۱ مرداد ۱۳۷۹ در ۶۲ سالگی چشم از جهان فروبست.

پی نوشت:

۱-‌ مصاحبه با روبیک منصوری، ماهنامهٔ سینمایی فیلم، سال دوم، شماره ۲۷، مرداد ۶۴، صفحهٔ ۱۲ و ۱۳

۲-‌ خبرگزاری دانشجویان ایران "ایسنا"، ۱۹ مرداد ۱۳۸۰