یزدی‌ها صدرنشین سرانه مطالعه/تحولاتی که «پایتخت کتاب» رقم زد

خبرگزاری مهر – گروه استان‌ها: یزد که زمانی جایگاه قابل دفاعی در زمینه مطالعه نداشت، بعد از یک دوره فرهنگ سازی و تلاش برای ارتقاء سرانه مطالعه، اکنون به جایگاه نخست کشور در این زمینه دست یافته به نحوی که اکنون ماهانه ۱۵ ساعت و ۱۶ دقیقه سرانه مطالعه در طول یک ماه را دارد و بعد از استان یزد، استان‌های قم و قزوین به ترتیب با ۱۵ ساعت و ۱۲ دقیقه و ۱۲ ساعت و ۵۸ دقیقه در ماه، در صدر استان‌های کتابخوان قرار دارند.

سال‌های نه چندان دور هر گاه از بالا بودن سرانه مطالعه در بین یزدی‌ها سخن به میان می‌آید، همه آن را به مطالعه کتاب‌های درسی ارتباط داده و این سرانه را زیر سئوال می‌برند در حالی که بر اساس این بررسی، درباره ریز منابع مطالعاتی تحقیق و نتایج آن اعلام شده که این فرضیه را رد می‌کند.

طرح آمارگیری از فرهنگ رفتاری خانوار یکی از طرح‌های آماری جدید مرکز آمار ایران است که با هدف تهیه آمار و اطلاعات مربوط به فعالیت‌های فرهنگی و رفتارهای خانوارهای کشور و استفاده از نتایج آن در برنامه‌ریزی‌های فرهنگی کشور در نقاط شهری و روستایی برای افراد ١٥ ساله و بیشتر اجرا می‌شود.

برخی از مهم‌ترین یافته‌های حاصل از این طرح، وضعیت مصرف فرهنگی جامعه ایران را نشان می‌دهد.

نتایج بررسی مرکز آمار

نتایج این طرح بر اساس آمارگیری از ۴۳ هزار و ۷۰۰ خانوار شهری و ۱۸ هزار و۸۶۰ خانوار روستایی و در کل به ۶۲ هزار و ۵۶۰ خانوار برآورد شده و اطلاعات مرتبط با حوزه کتاب و نشریات، شبکه‌های اجتماعی، فعالیت‌های ورزشی، تغذیه، سرمایه اجتماعی و…افراد ۱۵ ساله و بیشتر شده اخذ شده است.

به این ترتیب در سال ۱۳۹۹ سرانه مطالعه افراد ۱۵ ساله و بیشتر باسواد در ماه به طور متوسط ۸ ساعت و ۱۸ دقیقه برآورده شد که به عبارت دیگر ۱۶ دقیقه و ۳۶ ثانیه در روز بوده است.

از این مقدار ۶ ساعت و ۳۲ دقیقه سرانه مطالعه کتاب غیردرسی، یک ساعت و ۲۳ دقیقه سرانه مطالعه روزنامه و ۲۳ دقیقه سرانه مطالعه نشریات بوده است.

به طور کلی ۶۲.۹ درصد افراد ۱۵ ساله و بیشتر در سال ۱۳۹۹ یک نوع مطالعه اعم از کتاب غیردرسی، روزنامه یا نشریه داشته اند. ۵۴.۵ درصد از افراد با سواد ۱۵ ساله و بیشتر دریک سال قبل از آمارگیری، مطالعه کتاب غیر درسی اعم از چاپی یا الکترونیکی داشته اند.

۲۲.۴ درصد از افراد با سواد ۱۵ ساله و بیشتر، در ماه قبل از آمارگیری، روزنامه اعم از چاپی یا الکترونیکی مطالعه کرده اند. ۸.۹ درصد از افراد باسواد ۱۵ ساله و بیشتر، در ماه قبل از آمارگیری نشریه چاپی و الکترونیکی مطالعه کرده اند.

از ۶ ساعت و ۳۲ دقیقه سرانه مطالعه کتاب غیر درسی در ماه، ۲ ساعت و ۳۲ دقیقه سرانه مطالعه قرآن و ادعیه و ۴ ساعت سرانه مطالعه سایر کتب درسی غیر درسی بوده است.

از افراد ۱۵ ساله و بیشتر که در سال ۱۳۹۹ مطالعه کتاب غیر درسی داشته اند، ۳۳.۲ درصد حداقل یک عنوان کتاب، ۵۲.۷ درصد ۲ تا ۴ عنوان کتاب ،۷.۵ درصد ۵ تا ۷ و ۶.۵ درصد بیش از هفت عنوان کتاب مطالعه کرده اند.

نتایج آمارگیری نشان می‌دهد اولویت مطالعه افراد به ترتیب قرآن و ادعیه با ۳۳.۲، رمان و داستان‌های کوتاه بزرگسالان با ۱۶.۳ درصد، روانشناسی و تربیتی با ۸.۸ درصد و موضوعات دینی به جز ادعیه و قرآن با ۸.۸ درصد بوده است.

دلایل صدرنشینی یزدی‌ها در مطالعه

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان یزد در این زمینه به خبرنگار مهر گفت: جایگاه برتر استان از نظر شاخص مطالعه در ماه ناشی از رویکرد چند سال اخیر استان در حوزه کتابخوانی است و قاعدتاً طی چند سال هم افزایی صورت گرفت که در نتیجه آن، در آمار و ارقام مطالعه در یزد تحول اساسی ایجاد شد.

مجید جوادیان زاده تاکید کرد: وقتی که در چند سال اخیر نزدیک به ۳ هزار باشگاه کتابخوانی کودک و نوجوان در استان راه اندازی شده، شاهد ایجاد جریان کتابخوانی و کتابخوان های متعددی در استان هستیم.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان یزد ادامه داد: باشگاه‌های کتابخوانی کودک و نوجوان در گروه‌های اجتماعی مختلف اعم از کودکان کار، کودکان اقلیت‌های دینی، کودکان توانخواه، سایر گروه‌های اجتماعی ایجاد شد تا همه از آن بهره‌مند باشند.

وی افزود: یکی دیگر از دستاوردهای این رویکرد، کسب برند پایتخت کتاب در سال ۱۳۹۸ برای شهر یزد بر اساس طرح‌های خلاقانه و نوآورانه ارائه شده، انسجام و هم افزایی نهادهای دولتی و خصوصی، مشارکت سازمان‌های مردم نهاد و NGO های مرتبط، حمایت و مشارکت مالی برندهای تجاری و اقتصادی معتبر خود بود.

وی ادامه داد: یزد با این اقدامات و برنامه‌ها توانست با شعار «یزد جهانی، شهر کتاب و دانایی» به عنوان پنجمین پایتخت کتاب ایران، لوح افتخار خود را از معاون اول رئیس‌جمهور و وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی وقت دریافت کند.

تاثیر برند و برنامه‌های پایتخت کتاب ایران

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان یزد افزود: در قالب طرح پایتخت کتاب ایران، بیش از ۳۰۰ عنوان برنامه با هدف ترویج فرهنگ کتابخوانی اجرا شده که از جمله آن می‌توان به راه اندازی اتوبوس کتاب، انجام گسترده طرح‌های فصلی کتاب شامل طرح‌های بهاره، تابستانه، پاییزه و زمستانه با همکاری کتاب فروشی‌ها و ارائه تخفیف ۲۰ درصدی به مشتریان اشاره کرد.

وی اظهار داشت: برگزاری طرح‌های رونمایی از کتاب و جشن امضای کتاب‌ها قبل از کرونا و در ماه‌های اخیر قدمی در جهت ارتباط مستقیم و بی واسطه نویسنده و مخاطب و ایجاد شور و شوق فرهنگی برای خرید کتاب و مطالعه آن و همچنین نقد و بررسی کتاب شده است.

ترویج جریان کتابخوانی

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان یزد اظهار داشت: تلاش کردیم بر اساس نقشه اجتماعی استان، جریان کتابخوانی را ترویج و برنامه ریزی کنیم که یکی از مهمترین اقدامات در این حوزه، تربیت مربیان کتابخوان برای اداره کل و سایر نهادهای دولتی و خصوصی بود.

به گفته این مسئول، آموزش مربیان کتابخوانی از سوی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان از این جهت که افراد نوجوان علاقمند شیوه علمی مطالعه را یاد بگیرند بسیار حائز اهمیت است.

وی ادامه داد: برنامه‌های دیگر نهادها هم در ترویج فرهنگ کتابخوانی در استان حائز اهمیت است و از جمله نهادهای موفق می به سازمان زندان‌ها و دادگستری استان اشاره کرد به طوری که دادگستری استان سال گذشته به عنوان نامزد نهادهای مروج کتابخوانی در کشور معرفی شد.

توزیع هدفمند کتاب‌های تخصصی و عمومی

جوادیان زاده یکی دیگر از اقدامات در راستای ترویج فرهنگ کتابخوانی را توزیع هدفمند کتاب‌های تخصصی و عمومی عنوان کرد و افزود: بر این اساس هر ساله تعداد زیادی کتاب بین هنرمندان، رسانه‌ها، فرهیختگان، احزاب سیاسی، نهادهای ورزشی و مدیران تخصصی مانند شهرداری‌ها و در راستای ترویج کتابخوانی و ارتقای آگاهی تخصصی نهادهای مختلف توزیع شده است.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان یزد بیان کرد: یکی دیگر از اقدامات در راستای ترویج فرهنگ کتابخوانی در استان حمایت از چاپ کتاب‌های ارزشمند است به طوری که امسال ۱۰۰ میلیون تومان اعتبار برای خرید کتاب از ناشران و نویسندگان یزدی هزینه شده و این روند سال‌های قبل نیز وجود داشته است.

وی به برگزاری نمایشگاه بزرگ کتاب و سایر نمایشگاه‌های کتاب اشاره کرد و افزود: برپایی نمایشگاه در سطح شهرستان‌ها به ویژه مناطقی که فاقد کتابفروشی هستند، در ترویج فرهنگ کتابخوانی بسیار موثر بوده است.

عناصر فرهنگی موثر در افزایش سرانه مطالعه

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان یزد اظهار داشت: عنصر خانواده در استان یزد به مراتب محکم‌تر از سایر مناطق است و خانواده محل ترویج فرهنگ مطالعه و کتابخوانی شده است.

وی ادامه داد: بیش از ۲۰ سال برتری دانش آموزان یزدی در کنکور خارج از انتقاداتی که به آن وارد است، باعث شده که عادت کتابخوانی در خانواده‌های یزدی ایجاد شود و این عادت بعدها می‌تواند با برنامه ریزی متنوع شده و از صرف کتابهای درسی و کانالیزه شدن مطالعات خارج شود.

جوادیان زاده، یکی دیگر از آیتم‌های موثر در افزایش سرانه مطالعه یزدی‌ها را خصلت صبوری آنها عنوان کرد و افزود: صبر؛ یک خصلت تاریخی یزدی‌ها است و به عقیده جامعه شناسان یکی از الزامات ترویج فرهنگ کتابخوانی، صبر است و جوامعی که فضیلت صبر را بیشتر مورد توجه قرار می‌دهند، در امر مطالعه موفق‌تر هستند.

وی افزود: کتاب کالایی است که دیریاب است و باید با برنامه ریزی طی چند روز خوانده شود و مطالعه کامل آن در مقایسه با سایر محصولات فرهنگی نیازمند صبر است.

تاثیر فرهنگ دینی مردم یزد

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان یزد همچنین به فرهنگ دینی مردم یزد و نقش آن در ترویج فرهنگ کتابخوانی اشاره کرد و افزود: بسیاری از گذشتگان به کتاب‌های دینی اعتقاد داشتند و این علاقه زمینه‌ای بود که ارتباط با کتاب همیشه به هر نحوی حس شود به طوری که سواد مذهبی بعضی از علمای ما قوی‌تر از سواد عمومی است.

وی با بیان اینکه ارتباط با خواندن همیشه در یزد وجود داشته و این اتفاق مهمی است، ادامه داد: وجود دانشکده‌های مختلف نیز با توجه به اینکه دانشگاه محلی برای مطالعه است، زمینه افزایش سرانه مطالعه را فراهم کرده است.

این مسئول عمده فعالیت در راستای ترویج فرهنگ کتابخوانی را هم گرایی بین دستگاه‌های دولتی و غیردولتی، باشگاه‌ها، واحدهای صنعتی و معدنی و هیات‌های مذهبی برای ترویج کتابخوانی و اجرای برنامه‌های مربوط به پایتخت کتاب عنوان کرد و افزود: نامگذاری میدانی به نام کتاب و تلاش برای تکمیل کتابخانه مرکزی یزد هم از برنامه‌های پایتخت کتاب ایران بود که شاهد تحقق آن بودیم.

اینکه سرانه مطالعه یزدی‌ها در کشور سرآمد شده و رو به افزایش است، خبر خوشایندی است که نشان می‌دهد یزدی‌ها فقط به دنبال کتاب‌های درسی نیستند و مطالعه در سایر بخش‌ها را مورد توجه قرار داده‌اند که به طور قطع با تداوم طرح‌های مربوط به ترویج فرهنگ کتابخوانی این سرانه قابل افزایش خواهد بود.