فتحعلی بیگی: قبل از ورود تئاتر اروپایی هنر نمایش در ایران وجود داشت

 

داوود فتحعلی بیگی، بازیگر، نویسنده و کارگردان پیشکسوت تئاتر و تلویزیون در گفت و گو با خبرنگار  حوزه تئاتر  گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان،به بهانه روز جهانی تئاتر درباره وجود نمایش در ایران قبل از ورود تئاتر اروپایی توضیح داد: قبل آشنایی با تئاتر اروپایی با نمایش آشنا بودیم و مهمترین جلوه نمایش در ایران تعزیه بود. قدمت تعزیه به دوران صفویه برمی گردد و تئاتر اروپایی از زمان ناصرالدین شاه، ساخت مدرسه دارالفنون و اولین سالن نمایش در این مدرسه به دستور امیرکبیر ورود پیدا کرد. ما در تمام دوران اجرای تعزیه داشتیم؛ هم در تکایاو هم در روستا‌ها و این نشان می‌دهد ما با نمایش آشنا بودیم.اولین اجرای تئاتر در ایران دسته اسماعیل بزاز بر اساس ترجمه از نمایشنامه مولیر اجرا کردند. در واقع، در ایران هنر نمایش وجود داشت و فقط با تئاتر فرنگی آشنا نبودیم.

وی در ادامه درباره تعزیه که یکی از هنر‌های نمایشی کهن ایرانی است افزود: تعزیه مختص عاشورا نبود و زمان قاجار هم قصه‌های زیادی در تعزیه اجرا می‌شده و داستان‌ها متفاوت بوده است. زمانی که با تئاتر اروپایی آشنا شدیم، فقط محلی رسمی برای اجرای نمایش نداشتیم و محل رسمی اجرای تعزیه، تکیه‌ها و خانه‌های اعیان و اشراف بود.

"قدمت تعزیه به دوران صفویه برمی گردد و تئاتر اروپایی از زمان ناصرالدین شاه، ساخت مدرسه دارالفنون و اولین سالن نمایش در این مدرسه به دستور امیرکبیر ورود پیدا کرد"البته گفتنی است محل نمایش هم داشتیم، اما شبیه به اجرا‌های نقالی محل نمایش ما ۴ طرفه ساخته شده بود. در کتاب طراز الاخبار که برای سبک و سیاق نقالی نوشته شده و کتاب «فتوحات نامه سلطانی» اثر واعظ کاشفی سبزواری که درباره نقالی و معرکه اهل سخن حرف‌می زند، آدابی از قصه گویی و نمایش می‌گوید و همچنین از تئوری نمایش می‌گوید که به صورت تک نفره بوده است. نقالی پیشینه چند صد ساله دارد و این که دو تن از بزرگان درباره شیوه اجرای نمایش کتاب نوشتند این هم سند دیگری است بر اینکه ما نمایش داشتیم، ولی اسمش تئاتر نبود. گر چه به معماری نمایش در یونان تئاتر می‌گفتند که بعد‌ها علاوه بر معماری به شیوه اجرای نمایش نیز تئاتر می‌گفتند.

این هنرمند پیشکسوت تئاتر و تجزیه درباره جهانی نشدن هنر تعزیه گفت: در زمان پهلوی تعزیه می‌توانست جهانی شود، اما این رژیم تعزیه را خرافات می‌دانست و اجرای تعزیه را ممنوع کرد. گفته می‌شود در جشن هنر در زمان پهلوی تعزیه اجر به دلیل توصیه پیتر بروک اجرا شده است.

در پس از انقلاب در سال ۱۳۷۰ به همت دکتر منتظری تعزیه در فستیوال آوینیون فرانسه برای اولین بار خارج از ایران اجرا شد. اما استفان میراث‌فرهنگی و نه وزارت ارشاد فرهنگ و ارشاد اسلامی پیشنهاد دیگری برای جهانی‌سازی تعزیه اقدامی انجام نداده اند و اگر حمایت‌های مردمی نبود هیچ اثری از نظر وجود نداشت.

فتحعلی‌بیگی در ادامه درباره بی توجهی به نمایش‌های قدیمی افزود: متاسفانه در سایر زمینه‌های نمایش ایرانی نظیر نمایش روحوضی و بقال بازی و ... این مشکل وجود دارد. مثلا بقال بازی؛ نوعی نمایش کمدی انتقادی بود که در مکان‌های مختلف اجرا می‌شد، اما در این زمینه اطلاعات زیادی نداریم. دلیل آن هم این است که از قدیم اساساً جماعت به اصطلاح روشنفکر و صاحب قلم اصلاً اهل معرکه، نمایشگران کمدی، تقلید چیان و تعزیه خوان را جدی نمی‌گرفتند.

وی درباره نحوه آثار باقیمانده از نمایش‌های قدیمی ایرانی بیان کرد: همه اطلاعات باقی مانده چه در دوران زندیه و چه در قاجار از سفرنامه‌های ایرانیان به فرنگ به دست آمده است.

"زمانی که با تئاتر اروپایی آشنا شدیم، فقط محلی رسمی برای اجرای نمایش نداشتیم و محل رسمی اجرای تعزیه، تکیه‌ها و خانه‌های اعیان و اشراف بود"در زمان ناصرالدین شاه اعتماد السلطنه مسئولیت خواندن روزنامه در حضور وی را برعهده داشته و تنها اندکی درباره نمایش‌ها توضیح داده؛ به این صورت که در این روز مثلاً نمایش روحوضی در این مکان اجرا شده است و اطلاعات زیادی در آن باره نداده است. شخص دیگری به نام آخوندزاده در تفلیس زنده می‌زندگی می‌کرده به دلیل نگاه فرنگی تعزیه را به عنوان نمایش نمی‌شناخته و از تعزیه انتقاد کرده است. در صورتی که تعزیه همه مشخصات نمایش ائم از شخصیت، داستان، گفتار، صحنه و ... را دارد. در واقع تعزیه تئاتر به سبک و سیاق غربی نیست، اما نمایش است و به دلیل مقاومت مردم تا به حال از بین نرفته است.

انتهای پیام/