تیشه شهرسازی مدرن بر پیکر بافت‌های تاریخی لرستان

تمایل به شهرنشینی مدرن و توسعه شهرسازی آفتی است که در طی سال‌های گذشته به جان بافت‌های تاریخی لرستان افتاده و پیکر رنجور و نحیف آثار تاریخی را در مقابل ساختمان‌های بی اصالت امروزی روز به روز بی جان‌تر کرده است.

به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان 

ازلرستان، سرزمین کهن لرستان از هزاره‌های گذشته، محل پیدایش تمدن‌ها و کهن شهر‌ها بوده و آثار بر جا مانده تاریخی در محدوده این استان (فیلی، بختیاری، جنوبی و سرزمین‌های پیرامونی آن) گواه روشنی بر قدمت بافت‌های تاریخی این استان است.

اکنون برجسته‌ترین بافت‌های تاریخی این استان در شهر‌های خرم آباد و بروجرد واقع شده اند که در حقیقت خاستگاه فرهنگ و تمدن مردم لرتبار در تاریخ کهن این استان هستند.

خرم‌آباد نام یکی از شهر‌های کهن در این محدوده است و در دل دشت و دره‌ای تاریخی به همین نام واقع شده است.

این شهر به عنوان پایتخت حکمرانی اتابکان لر کوچک، والیان لرستان فیلی و مرکز استان لرستان فعلی، ده‌ها اثر و یادگار تاریخی گران‌بها از دوره‌های دور و نزدیک (پیش از تاریخ، ساسانیان، سلجوقیه، صفوی و قاجار) را، چون نگینی گران‌بها در دل خود به یادگار دارد که عمده این آثار و بنا‌ها در محدوده یک بافت کهن و بسیار ارزشمند به نام «بافت تاریخی» شهر خرم‌آباد، قرارگرفته‌اند.

از آثار تاریخی دوره شکل‌گیری هسته نخستین شهر می‌توان به آرامگاه امامزاده زید ابن علی (ع) و آرامگاه منصوب به باباطاهر در مراکز محله‌هایی به همین نام‌ها در درون شهر قدیم، کتیبه تاریخی سنگ نبشته، مناره خرم‌آباد و آرامگاه منصوب به خضر (اتابک لرستان) در اندک فاصله‌ای با شهر قدیم یاد کرد.

حمام گپ، میدان گپ و خانه منصوری از مهم‌ترین آثار به‌جای مانده از دوره صفویه در شهر خرم‌آباد هستند و از دوره قاجار آثار و بنا‌های پرشماری برجای مانده است که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به خانه و حسینیه خورشیدی، خانه جوادی، خانه مرحوم آیت الله سید جواد جزایری (ره)، خانه چنگایی، خانه عصاره، خانه مرحوم آیت‌الله شیخ عبدالرحمن لرستانی (پدر مشروطیت در لرستان)، خانه و عمارت بزرگ میرزا سید رضاخان، خانه چدنی، خانه سیف‌الله خان والی زاده، خانه توکل، خانه کاکاوند، خانه شمعون (کلیمی) و کاروانسرای میرزا سیدرضا را نام برد.

بنا‌هایی همچون خانه فیروزی، خانه موشه جواهری (کلیمی)، خانه رزاز، خانه ابراهیمی، گرمابه قاضی، مسجد توسلی، مسجد موسی ابن جعفر (ع) از جمله آثار برجای مانده از آخرین لایه‌ی معماری ایرانی – اسلامی (دوره پهلوی اول) در خرم‌آباد هستند.

بافت تاریخی خرم آباد که زمانی خاستگاه فرهنگ و تمدن مردم این دیار بوده است که اکنون در گذر توسعه شهرسازی و روی آوردن به شهرسازی مدرن در گوشه‌ای از شهر هر روز با دست آویزی جدید در تهاجم شهرسازی قرار می‌گیرد و تکه‌ای از این بنا‌های ارزشمند تخریب و ویرانه می‌شود.

اما آنچه که ضروری به نظر می‌رسد توجه به نقشه جامع شهرسازی و دیدن جایگاه والای این بافت تاریخی در این نقشه و استفاده و بهره وری گردشگری و رونق اقتصادی این نگین تاریخی برای شهر خرم آباد است که متاسفانه گویی قدمت تاریخی این بافت همچون غباری این مهد تاریخ و تمدن را در میان توسعه شهرسازی گم کرده است.

اما روزی باید ارابه ویرانگر شهرسازی مدرن را در میان بافت زنده و تاریخی متوقف کرد و با رونق این بافت جلوه‌ای خاص را به شهر داد و همچون نمایشگاه افتخار آفرین این بافت را در کنار ساختمان‌های بی هویت و قارچ گونه نگه داری کرد.

بنا به گفته کارشناسان و محققان باستان شناسی ۲۷۰ هکتار بافت تاریخی در لرستان وجود دارد که حدود ۲۰۰ خانه تاریخی در این بافت‌ها شناسایی شده است.

بافت های تاریخی ظرفیت مناسبی برای صنعت گردشگری هستند

پژوهشگر و باستان شناس لرستانی با تاکید بر ضرورت مرمت و بازآفرینی بافت کهن و تاریخی خرم آباد گفت: نه تنها بافت تاریخی شهر خرم آباد بلکه در کل استان ظرفیت‌های قابل توجه تاریخی زیادی در شهر‌ها و روستا‌ها وجود دارد.

عطا حسن پور اظهار داشت: در سطح لرستان ۱۱ کاروانسرای تاریخی از مجموع کاروانسرا‌های قدیم به جای مانده است و از این کاروانسرا‌های ۱۱ گانه که از مسیر قدیم همدان به شوش عبور می‌کردند حدود چهار کاروانسرا شامل کاروانسرا‌های خرم آباد، گوشه شهنشاه، چمشک و قلعه نصیر سالم مانده است.

این استاد دانشگاه به خانه رحمتی در روستای "هنام" شهرستان سلسله اشاره کرد و گفت: این مکان تاریخی ظرفیت بسیار خوبی برای واگذاری به بخش خصوصی در این مکان گردشگری است که باید حفظ شود.

پژوهشگر و باستان شناس لرستانی گفت: حدود ۲۰۰ خانه تاریخی در لرستان وجود دارد که حدود ۹۲ بنای تاریخی پیش از اینکه تخریب شوند در خرم آباد شناسایی شد و حدود ۱۵۰ بنای تاریخی نیز در بروجرد شناسایی شده است.

بافت تاریخی خرم آباد موزه زندگی

حسن پور همچنین اظهار داشت: بسیاری از بافت‌های تاریخی در ایران پا برجا هستند، اما ساکنان این بافت را به دلایل مختلف خالی کرده اند.

او با بیان اینکه نبود زندگی در بافت دلیل اصلی مرگ بافت است، ادامه داد: قطع آب دلیل اصلی مرگ بافت می‌شود و در بافت تاریخی خرم آباد نهر ناصری و ۲ شعبه از آب گرداب عبور می‌کرده است که اکنون این نهر‌ها از بین رفته است.

این پژوهشگر باستانشناسی اظهار داشت: قطع آب از کوچه‌های این بافت تاریخی باعث تبدیل شدن کوچه‌ها به معبر پیاده رو و سواره رو شد و این درحالی است که اکنون پیچ و خم بسیاری از کوچه‌های قدیمی خرم آباد بر اساس پیچ وخم نهر‌ها بوده است.

حسن پور ادامه داد: لرستان استانی صنعتی نبوده و نیست و آنچه که می‌توان برای استان بهره برداری مالی کرد سنتی بودن استان است که منبع درآمد برای ساکنان این استان و بافت‌های تاریخی است.

او اظهار داشت: بافت تاریخی خرم آباد گنجینه زنده است و پیشنهاد می‌شود از میان بنا‌های تاریخی این بافت خانه‌ها و اتاق‌هایی برای بوم گردی و اقامت گاه در نظر گرفت.

حسن پور عنوان کرد: در اینصورت ساکنان این منطقه استقبال بسیار خوبی از مرمت و احیای خانه‌های تاریخی خواهند داشت.

او ادامه داد: مسیر پیاده رو خانه‌های تاریخی خرم آباد تا حمام گپ نیز تشکیل شده و از طرفی تسبیح فروش‌های این مسیر در رختشور خانه قدیمی خرم اباد مستقر شدند.

حسن پور با تاکید بر قدمت تاریخی خرم آباد بیان کرد: هفت غار پیش از تاریخ در خرم آباد وجود دارد که در سطح دنیا بی نظیر است.

او با بیان اینکه هشت منبع آبی ثقلی در خرم آباد وجود دارد، عنوان کرد: در شهری که دارای بستر تاریخی و فرهنگی و جزو هفت شهر برتر گردشگری شناخته شده است ظرفیت عظیمی برای رونق گردشگری است.

بافت تاریخی خرم آباد از طریق تفاهم نامه هایی با مالکان مرمت و حفاظت می شود

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان نیز گفت: بافت تاریخی شهر خرم آباد در سال ۸۸ توسط وزارت متبوع مصوب و به استان ابلاغ شد و این اداره کل نیز آن را به ارگان‌های مربوطه از جمله شهرداری و مسکن و شهرسازی ابلاغ نموده است.

زهرا بهاروند افزود: این اداره کل نیز با توجه به اعتباراتی که سالانه در دست دارد در راستای وظایف حفاظتی و مرمتی خود اقدام به مرمت و حفاظت از بافت‌های تاریخی می‌کند که در مرمت‌های اخیر خانه‌های تاریخی کشفی، ابوالقاسمی، بهرامی، رحیمیف خورشیدی و آخوند ابو، مرکز محله، باباطاهر، زورخانه طیب، و کاروانسرای میرزا رضا انجام شده است.

بهاروند تاکید کرد با توجه به حجم بالای کار و تعدد بنا‌های موجود در بافت و اعتبارات اندک این اداره کل تاکنون خانه‌های کشفی و ابوالقاسمی بصورت کامل مرمت شده اند.

او عنوان کرد: مرمت دیگر بنا‌های موجود در بافت تاریخی ادامه دار هستند و بر اساس میزان اعتبار اختصاص یافته سالانه بصورت فصل به فصل و اولویت بندی مرمت می‌شوند.

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان گفت: در دولت تدبیر و امید در جلسه دوم تیرماه سال ۹۸ با حضور ریاست محترم جمهوری مصوب شد که وزارت راه و شهرسازی با همکاری شهرداری‌ها در مدت پنج سال پس از تصویب قانون نسبت به طرح‌های ویژه حفاظت و احیا محدوده بافت‌های تارخی و فرهنگی اقدام نماید.

بهاروند با بیان اینکه متاسفانه تاکنون این قانون در مورد بافت تاریخی خرم آباد محقق نشده است ادامه داد: با توجه به اینکه بافت تاریخی خرم آبادبه لحاظ تاریخی و فرهنگی دارای اهمیت است در مرکز شهر نیز قرار دارد همکاری دستگاه‌های مربوطه در راستای ساماندهی و حفاظت از این بافت لازم است.

او عنوان کرد: همچنین از طرفی در قانون ششم توسعه نیز دولت شهرداری‌ها و شورای شهر را مکلف کرده تا بخشی از اعتبارات را صرف هزینه مرمت و ساماندهی بافت تاریخی نماید که متاسفانه در این مورد تاکنون هیچگونه کمک و یاری به بافت تاریخی نشده است.

معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان اظهار داشت: در خصوص راه اندازی شهرداری بافت تاریخی نیز مکاتبات و جلسات بسیاری با شهرداری خرم آباد در سال‌های اخیر برگزار شده است و استاندار نیز این مورد را لازم الاجرا دانستند، اما تاکنون هیچ اقدامی صورت نگرفته است.

بهاروند افزود: مصوباتی در خصوص کمک به مالکان در بافت‌ها در دستور کار قرار گرفته است و در این خصوص مالکین طی تفاهم نامه‌ای که با این اداره کل منعقد می‌کنند تعهد می‌شود که بنای مورد نظررا حفاظت و متناسب با شان بنا کاربری لحاظ شود و در عوض این اداره کل نیز در مرمت بنا تا زمان بهره برداری توسط مالک همکاری می‌کندو کمک‌های بلاعوض به آن‌ها پرداخت می‌شود.

منبع:ایرنا

انتهای پیام/ر