سیر نزولی جمعیت در ایران و هشدار کارشناسان

در "دهمین کنفرانس الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت" یک عضو هیأت علمی دانشگاه تهران در رابطه با جمعیت آینده ایران مقاله‌ای ارائه کرد که در آن نسبت به کاهش جمعیت کشور به سمت «صفر» هشدار داده شده است.

به گزارش خبرگزاری ایسنا، دکتر شهلا کاظمی پور در گزارش خود گفت: «گذار باروری در ایران متناسب با تحولاتی بوده است که در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی و برخی ابعاد سنتی خانواده به وقوع پیوسته و به تغییراتی در نگرش‌ها و ایده‌آل‌های مرتبط با ازدواج و باروری و همچنین رفتارهای باروری منجر شده است. با توجه به مباحث فوق، افزایش زاد و ولد در ایران به یک دغدغۀ سیاستی مهم تبدیل شده است. دلیل این توجه و حساسیت به چالش احتمالی ناشی از کاهش رشد جمعیت در آینده و کمبود نیروی انسانی کافی و به خصوص نیروی جوان در حوزۀ اقتصاد مربوط می شود به گونه ای که انتظار می‌رود در دهه‌های آتی، معضل پیری جمعیت و تمام مشکلات مترتب با آن مانند فشار مالی بر دولت برای تأمین حقوق، بیمه‌های بازنشستگی و تأمین هزینه‌های بهداشت و درمان سالمندان فزونی می‌یابد.»

این عضو هیأت علمی دانشگاه تهران به مسئولان حکومتی توصیه کرد: «یکی از نخستین و مهمترین گامهایی که دولت و برنامه‌ریزان برای اجرای سیاست‌های افزایش میزان باروری باید مدنظر قرار دهند، اجماع و توافق بین مقامات سیاسی، مسئولین، برنامهریزان، و رسانه‌هاست.»

خانم کاظمی پور افزود: «نیل به چنین اجماع و توافق بدان سبب اهمیت دارد که باعث می‌شود اعتماد و مشارکت تمامی گروه‌های موثر و تعیین‌کننده در تنظیم و اجرای این قبیل راهکارها و سیاست‌ها جلب گردد. به این فهرست می‌توان گرو‌های دیگری مانند جمعیت‌شناسان، متخصصان علوم سیاسی و سایر اندیشمندان را نیز اضافه کرد. چون دانش و تخصص آنها می‌تواند در افزایش کیفیت مباحثات و گفتگوهای عمومی و نهایتا تنظیم سیاست‌ها و راهکارهای مناسب و حتی برای نظارت و پیگیری چگونگی اجرای سیاست‌ها، نقش بسیار مهم و مفیدی ایفا کند.»

خانم کاظمی پور در گزارش خود اشاره می‌کند که رفتار باروری و فرزندآوری در ایران تغییر یافته، به این معنا که "از باروری طبیعی به یک باروری ارادی رسیده و موجب کاهش نرخ باروری در کل شده است".

منظور از نرخ باروری، تعداد فرزندانی است که جانشین والدین می‌شوند.

بر اساس آماری که کاظمی‌پور ارائه کرده، اگر این شاخص کمتر از ۲٫۱ فرزند باشد، به معنی کاهش تدریجی جمعیت و در نهایت "انقراض نسلی" خواهد بود.

بر اساس آمار رسمی، در سال ۱۳۸۵ این رقم برای کل کشور  ۱٫۸ فرزند بوده، یعنی ۱۸ فرزند با ۲۰ نفر از والدین جایگزین می‌شده که دو نفر کمتر از حد جانشینی است.

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

این رقم در سال ۱۳۹۸ به حدود ۱٫۷ فرزند برای هر مادر رسیده "و همچنان در حال کاهش است".

این کارشناس نتیجه می‌گیرد که رشد جمعیت کشور در ۳۰ سال گذشته سیر نزولی داشته و به گفته او، اگر این روند ادامه داشته باشد در سال ۱۴۲۵ رشد جمعیت ایران به صفر رسیده و پس از آن منفی خواهد شد.

تخمین جمعیت در ۸۰ سال آینده

علیرضا رئیسی، معاون بهداشت وزارت بهداشت و درمان نیز در گردهمایی رؤسای دانشگاه‌ها و دانشکده‌های علوم پزشکی سراسر کشور که با موضوع «پویایی، بالندگی و جوانی جمعیت» برگزار شد، اظهار داشت: «رشد متوسط سالانه جمعیت از ۴۶/۲ در یک دوره سی ساله به ۷/ ۰ درصد در سال گذشته رسیده است.»

به گفته او، اگر ایران رشد جمعیت بالایی داشته باشد، ۳۰ سال دیگر به جمعیتی حدود ۱۱۰ میلیون نفر می‌رسد، اما اگر با رشد بسیار کم حرکت کند، جمعیت کشور در ۳۰ سال آینده به حدود ۸۷ میلیون نفر و اگر رشد جمعیت متوسط باشد، ایران در سال ۱۴۳۰ حدود ۹۹ میلیون نفر جمعیت خواهد داشت.

معاون بهداشت وزارت بهداشت در ادامه گفت، نرخ جایگزینی جمعیت در استان‌های گیلان، سمنان، البرز، مازندران، تهران، مرکزی و اصفهان، کمتر از ۵/۱ فرزند و در مناطقی مانند سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی، خوزستان، هرمزگان و خراسان رضوی ۱/۲ فرزند به بالا است.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید  

او این روند را "یک زنگ خطر بسیار بزرگ" خواند، زیرا به گفته او "زمانی که کشور ما در اوج سالمندی جمعیت قرار دارد، کشورهای همسایه خیلی جوان هستند و با این شرایط برای نیروی کار در آینده باید از آنها کمک بگیریم".