مقایسه اعتراض‌ها در ایران و چین؛ شباهت‌های دو جنبشی که اقتدارگرایان را غافلگیر کرد
یورو نیوز
نظام‌های سیاسی در ایران و چین در فاصله کمتر از چند هفته شاهد آغاز اعتراض‌هایی بودند که در هر دو کشور کم‌سابقه محسوب می‌شود.
از قدرت‌های حاکم در ایران و چین به همراه روسیه اغلب به عنوان نمونه‌های بارز نظام‌های سیاسی اقتدارگرا که ارزش‌های مدل دموکراسی در غرب را به چالش می‌کشند، یاد می‌شود.
مخالفت با دموکراسی و آزادی به سبک غربی از ویژگی‌های اصلی نظام جمهوری اسلامی است که به دنبال انقلاب سال ۱۳۵۷ قدرت را در ایران به دست گرفت.
حزب کمونیست چین نیز با وجود اصلاحات اقتصادی در دهه‌های پایانی قرن بیستم نه تنها تن به اصلاحات سیاسی در این کشور نداده است بلکه در یک دهه گذشته با حضور شی جین پینگ در قدرت بیش از پیش بر «ارجحیت» نظام سیاسی حاکم بر مدل دموکراسی غرب و «کارایی» بیشتر خود تاکید می‌کند.
در این مطلب برخی از شباهت‌های اعتراض‌ها در چین و ایران بررسی شده است.
به کانال تلگرام یورونیوز فارسی بپیوندید
حاکمانی که با حذف صداهای مخالف در درون نظام سیاسی به دنبال تحکیم قدرت خود هستند
دیدار شی جین پینگ با علی خامنه‌ای در سال ۲۰۱۶
AP Photo
یکی از شباهت‌های اصلی بین اعتراض‌ها در ایران و چین وضعیت نظام سیاسی دو کشور در مقطع کنونی است. حاکمان در هر دو کشور طی ماه‌ها و سال‌های گذشته تلاش کردند تا با حذف مخالفان در درون نظام قدرت خود را مستحکم‌تر کنند. هر چند اکنون این تحکیم قدرت از سوی معترضان در خیابان به چالش کشیده است.
نقطه اوج حذف مخالفان درون نظام، تثبیت قدرت یا یکدست شدن آن در ایران را می‌توان انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰ دانست. ابراهیم رئیسی، رئیس وقت قوه قضائیه به عنوان گزینه مطلوب علی خامنه‌ای، رهبر ایران در حالی که رقبای اصلی وی از گردونه رقابت حذف شده بودند، توانست به ریاست‌جمهوری برسد.
شی جین پینگ، رئیس‌جمهوری چین نیز مانند رهبر ایران اخیرا در جریان کنگره حزب کمونیست نه تنها بازماندگان دوره ریاست جمهوری هو جین تائو را از ارگان‌های کلیدی حذف کرد بلکه شخص رئیس‌جمهوری سابق را نیز در برابر دوربین‌های تلویزیونی با تحقیر مجبور به ترک جلسه پایانی کنگره کرد. او همچنین برخلاف سنت مرسوم در حزب کمونیست چین برای سومین دوره پیاپی به عنوان شخص اول کشور معرفی شد.
- گفتگو با گراهام فولر؛ «ایران و اسرائیل بدون جمهوری اسلامی هم روابط گرمی نخواهند داشت»
جان باختن مهسا امینی و آتش‌سوزی مرگبار در اورومچی؛ رویدادهایی که «جرقه» اعتراض شد
جان باختن مهسا امینی و آتش‌سوزی اورومچی
AP Photo
اعتراض‌ها در هر دو مورد ایران و چین به دنبال رویدادهایی آغاز شد که چندان جنبه استثنایی در این کشورها نداشت بلکه تنها قطره‌ای محسوب میشد که باعث شد خشم ناشی از نارضایتی‌ها سرریز شود.
"حاکمان در هر دو کشور طی ماه‌ها و سال‌های گذشته تلاش کردند تا با حذف مخالفان در درون نظام قدرت خود را مستحکم‌تر کنند"جان باختن مهسا امینی پس از بازداشت توسط گشت ارشاد در تهران هر چند احساسات بسیاری از ایرانیان را جریحه‌دار کرد اما اولین مورد از جان باختن افراد در زندان یا بازداشت‌گاه‌های ایران نبود.
برخوردهای گشت ارشاد با زنان و دختران در ایران نیز مساله جدیدی محسوب نمی‌شود.
از سوی دیگر آتش‌سوزی مرگبار در ساختمانی در شهر اورومچی، مرکز استان سین‌کیانگ مانند جان باختن مهسا امینی در ایران احساسات زیادی را در بین شهروندان چین برانگیخت. بسیاری از کاربران اینترنتی در این کشور پس از این حادثه از محدودیت‌های وضع‌شده برای جلوگیری از شیوع ویروس کرونا به عنوان عاملی یاد کردند که مانع از امدادرسانی نیروهای آتش‌نشانی به ساکنان این ساختمان شده است. در این حادثه ۱۰ نفر جان باختند.
وقتی جزم‌اندیشی مانع از عملگرایی در عرصه سیاست می‌شود
گشت ارشاد در ایران
عکس از ایرنا
بارزترین شباهت بین اعتراض‌ها در ایران و چین را می‌توان اصرار نظام‌های سیاسی دو کشور بر سیاست‌های گذشته خود و پرهیز از عملگرایی در عرصه سیاست دانست.
اصرار مقام‌های ایران بر مقابله با آنچه تا پیش از شهریور امسال «بد حجابی» خوانده میشد باعث شد تا بارها برخوردها و تنش‌هایی بین ماموران پلیس و شهروندان دربگیرد. این در حالی است که پذیرش تحولات زیرپوستی جامعه و روی آوردن به رویکردی عملگرا می‌توانست مانع از جان باختن مهسا امینی و تنش‌ها پیرامون موضوعی به نام «گشت ارشاد» شود.
در چین نیز مقام‌های این کشور طی ماه‌های گذشته با وجود نشانه‌های آشکار از ناکارآمدی سیاست «کووید صفر» همچنان بر ادامه محدودیت‌ها برای شهروندان اصرار ورزیدند. این در حالی است که نارضایتی عمومی از سیاست «کووید صفر» از چند ماه پیش در جریان قرنطینه اعمال شده در شهر شانگهای آشکار شده بود.
با این حال عقب‌نشینی از سیاست‌ها و اقدام‌های پیشین از آنجا که می‌تواند عملکرد حاکمان در گذشته و تا پیش از عقب‌نشینی را نیز زیر سوال ببرد، نه در چین و نه در ایران صورت نگرفت.
به این ترتیب می‌توان وجه تشابه دیگر وضعیت ایران و چین را جزم‌اندیشی حاکمان به معنای اصرار بر باورها و روش‌هایی دانست که به جای پایه عقلانی بیشتر ریشه ایدئولوژیک دارند.
- چالش سلبریتی‌ها و چهره‌ها برای حاکمیت؛ ورزشکاران و هنرمندانی که با مرگ مهسا امینی منتقد شدند
انباشت نارضایتی‌هایی که فرصت ابراز نداشتند
سیاست «کووید صفر» در چین
AP Photo
انباشت نارضایتی‌ها که در حالت عادی و روزمره فرصتی برای مطرح شدن ندارد یکی دیگر از شباهت‌های وضعیتی است که حکومت‌های مستقر در تهران و پکن با آن روبرو شده‌اند. ایرانیان طی ماه‌ها و سال‌های گذشته علاوه بر وضعیت بغرنج اقتصادی که بخش‌هایی از طبقه متوسط را به زیر خطر فقر سوق داده است با رویدادهایی از جمله مدیریت بحث‌برانگیز همه‌گیری کرونا، ممنوعیت ورود واکسن‌های آمریکایی و بریتانیایی از سوی علی خامنه‌ای، ریزش ساختمان متروپل و سرکوب آبان ۱۳۹۸ روبرو بودند.
بحران بخش مسکن، مسدود شدن پس‌انداز شهروندان در بانک‌های استان هنان، قرنطینه جنجالی شانگهای به همراه محدودیت‌های روزمره مرتبط با سیاست «کووید صفر» مانند انجام دائمی تست‌های کرونا و قرنطینه‌های سختگیرانه ساختمان‌ها، محلات و شهرها نیز از جمله عواملی هستند که به نارضایتی شهروندان در چین دامن زده بود.
نارضایتی از سیاست «کووید صفر» طی ماه‌های گذشته در حالی که دیگر کشورهای جهان پس از واکسیناسیون گسترده کم و بیش روند عادی زندگی را از سر گرفته بودند افزایش یافته بود.
در جریان اعتراض‌های اخیر در چین مانند ایران این شخص اول کشور و مرکز اصلی قدرت بود که از سوی معترضان مورد خطاب قرار گرفت. شعار «شی جین پینگ استعفا» هرچند از شعارهایی که علیه علی خامنه‌ای در ایران سر داده شد ملایم‌تر به نظر می‌رسد اما نشان می‌دهد که معترضان چینی نیز مانند تظاهرکنندگان ایرانی سایر مقا‌م‌ها و مسئولان کشور را لایق اعتراض نمی‌دانند و آنها را تنها تابع سیاست‌های تعیین‌شده از سوی شی جین پینگ می‌دانند.
- اعتراض‌های کم‌سابقه در چین؛ شعار «شی جین پینگ استعفا» و سانسور در شبکه‌های اجتماعی
جوانان و اعتراض‌های نمادین؛ قیچی کردن مو در ایران و کاغذ سفید در چین
رواج اعتراض نمادین بین زنان معترض ایرانی
AP Photo
یکی دیگر از ویژگی‌های مشترک اعتراض‌های چین و ایران حضور چشمگیر جوانان در جمع معترضان است. در حالی که جوانان ایران علاوه بر مشکلات اقتصادی با محدودیت‌هایی مانند حجاب اجباری روبرو هستند قشر جوان در چین احساس می‌کند بدون اینکه چشم‌اندازی برای پایان محدودیت‌های وضع شده در راستای جلوگیری از شیوع ویروس کرونا پیش‌رو داشته باشد باید بهترین سال‌های عمر خود را با محدودیت‌هایی بیشتر از نسل‌های پیشین (بسته بودن مرزها، تست‌های مکرر «پی سی آر» برای تشخیص کرونا و قرنطینه) سپری کند.
از سوی دیگر جوانان معترض در هر دو کشور با وجود سانسور و محدودیت‌های اینترنتی در دور زدن این محدودیت‌ها کم و بیش موفق بوده‌اند. به این ترتیب آنها هم توانایی برقراری ارتباط با یکدیگر در فضای مجازی را دارند و هم از دنیای خارج و نحوه زندگی در بیرون از کشور باخبر هستند.
"هر چند اکنون این تحکیم قدرت از سوی معترضان در خیابان به چالش کشیده است. نقطه اوج حذف مخالفان درون نظام، تثبیت قدرت یا یکدست شدن آن در ایران را می‌توان انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰ دانست"به عنوان مثال جوانان چینی طی روزهای گذشته همزمان با برگزاری رقابت‌های جام جهانی فوتبال در قطر شاهد حضور عادی تماشاگران در ورزشگاه‌های این کشور بودند در حالی که کشورشان همچنان سیاست «کووید صفر» را دنبال می‌کند.
در چنین فضایی و به کمک ارتباط‌های اینترنتی اعتراض‌ها در ایران و چین اشکالی نمادین پیدا کرد. شعار «زن زندگی آزادی» به سرعت در تجمعات اعتراضی ایران همه‌گیر شد و اقدام اعتراض‌آمیزی مانند قیچی کردن مو در داخل و خارج ایران نزد زنان معترض رواج یافت.
معترضان در چین نیز دست به ابتکارهای اعتراض‌آمیزی مانند در دست گرفتن یک کاغذ «آ چهار» سفید به نشانه مخالفت با سانسور زدند.
واکنش حکومت در هر دو کشور به اعتراض‌ها نیز کم و بیش مشابه بوده است. در حالی که مقامات ایران کشورهای خارجی را به دست داشتن در ناآرامی‌های داخلی متهم می‌کنند دولت چین از «نیروهایی با انگیزه‌های پنهانی» سخن گفته است. چین همچنین ضمن برخورد با خبرنگار شبکه «بی بی سی» در شانگهای او را برای مدتی بازداشت کرد.
این در حالی است که مقام‌های چین سانسور کلیدواژه‌های مرتبط با اعتراض‌ها در شبکه‌های اجتماعی این کشور را در دستور کار قرار داده‌اند. حکومت ایران نیز در روزهای ابتدایی اعتراض‌ها محدودیت‌های اینترنتی را تشدید کرد.
اخبار مرتبط
دیگر اخبار این روز
حق کپی © ۲۰۰۱-۲۰۲۴ - Sarkhat.com - درباره سرخط - آرشیو اخبار - جدول لیگ برتر ایران
