ریشه ناترازی برق در ایران «به گرما مربوط نیست»
بی بی سی فارسی
ریشه ناترازی برق در ایران «به گرما مربوط نیست»
- سینا قنبرپور
- روزنامه‌نگار
منبع تصویر،
Getty Images
دولت ایران، «گرمای بیش از حد هوا» را دلیل تعطیلی روزهای ۱۱ و ۱۲ مرداد اعلام کرد و گفت «به خاطر حفظ سلامت شهروندان» این دو روز را تعطیل کرده است اما رکورد مصرف برق در همین فاصله به بیش از ۷۲هزار مگاوات رسید.
این عدد بیش از هر زمان دیگری نشان داد تعادل میان تولید و مصرف برق بسیار شکننده است. افزایش مصرف برق در ایران در حالی عدد ۷۲ هزار مگاوات را پشت سرگذاشته است که عملا چرخه تولید مدتهاست به سبب استمرار تحریم‌ها مختل شده است.
از سوی دیگر آمارهای شرکت توانیر از فروش برق در ایران، نشان می‌دهد بخش خانگی هم‌پای بخش تولید، در حال مصرف برق است.
با روی کار آمدن دولت سیزدهم، سیاست وزیر نیرو در دولت ابراهیم رئیسی بر این جمله محوری قرار گرفت که تحت هیچ‌شرایطی نباید آب و برق مردم قطع شود.
"افزایش مصرف برق در ایران در حالی عدد ۷۲ هزار مگاوات را پشت سرگذاشته است که عملا چرخه تولید مدتهاست به سبب استمرار تحریم‌ها مختل شده است"این کنایه‌ای به ماجرای قطع برق در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰ بود.
رکورد بیشترین مصرف برق
با وجود آنکه دولت روزهای ۱۱ و ۱۲ مرداد را تعطیل اعلام و تاکید کرد که این تصمیم متوجه بخش خصوصی و دولتی است اما مصرف برق به گفته محمد اله‌داد، معاون انتقال و تجارت خارجی شرکت توانیر در بخش خبری صدا و سیما به بیش از ۷۲هزارمگاوات رسید.
Skip مطالب پیشنهادی and continue readingمطالب پیشنهادی
- اهداف رویایی بخش انرژی، در برنامه هفتم توسعه ایران
- معترضان به لایحه اصلاح قانون بازنشستگی در فرانسه مانع از خروج سوخت از پالایشگاه‌ها شده‌اند
- ۶ میلیون اوکراینی بدون برق در آستانه زمستان
- رویای هاب انرژی شدن ایران؛ شاید وقتی دیگر
End of مطالب پیشنهادی
مصطفی رجبی مشهدی، سخنگوی صنعت برق ایران پیشتر در گفتگو با صدا و سیما گفته بود: پیش‌بینی مصرف ۷۲هزارمگاوات در روز ۱۰ مرداد و مقایسه آن با میزان مصرف در روز مشابه سال گذشته نشان از افزایش ۵هزار مگاواتی مصرف دارد. این عدد رکورد اوج مصرف (پیک‌ِ بار) در سال گذشته را نیز حدود ۲هزار و ۵۰۰ مگاوات افزایش داده است.
رجبی مشهدی در تحلیل افزایش ۵ هزار مگاواتی مصرف برق گفته بود: در واقع شاهد رشد ۷.۲ درصدی هستیم که در مقایسه با رشد مصرف‌های ۲، ۳ و ۴ درصد، عدد بزرگی محسوب می‌شود.
سخنگوی صنعت برق ایران همچنین در توصیف عدد ۷۲ هزار مگاوات مصرف برق نیز گفت: این میزان مصرف بسیار عدد بزرگی است و برای تامین این میزان برق، دست‌اندرکاران این صنعت در نیروگاه‌ها و شبکه‌های توزیع باید تلاش بسیاری کنند.
رجبی مشهدی در عین حال از مردم خواسته بود که در همین روزهای تعطیل شده در ساعات اوج مصرف (محدوده زمانی ۱۳ تا ۱۶ و ۲۰ تا ۲۳ شب) از وسایل پرمصرف برقی استفاده نکنند، همچنین از دور کُند کولرهای آبی استفاده کنند و دمای کولرهای گازی را روی ۲۴ درجه و بالاتر تنظیم کنند.
اشاره او به کولرها این پرسش را برجسته کرده که چه میزان از ۷۲هزارمگاوات برق مصرفی در ایران توسط دستگاه‌های خنک‌کننده شامل کولرآبی و کولرگازی می‌شود؟
حدود نیمی از برق ایران را وسایل سرمایشی می‌خورد
منبع تصویر،
Getty Images
از پادکست رد شوید و به خواندن ادامه دهیدصفحه ۲
در این برنامه با صاحب‌نظران درباره مسائل سیاسی و اجتماعی روز گفت و گو می‌کنیم.
پادکست
پایان پادکست
براساس داده‌های وزارت نیرو و گفته‌های مسئولان بخش برق این وزارتخانه می‌توان گفت که دستکم حدود ۴۰درصد از برق مصرفی در ایران به وسایل سرمایشی اختصاص داد.
برای آنکه بدانیم این میزان مصرف چگونه رقم می‌خورد باید به سخنان همایون حائری، معاون برق و انرژی وزیر نیرو توجه کرد.
او در گفتگویی که در ویژه‌نامه «پاهای فردا بر شانه‌های امروز» که به بایسته‌های سیاست آب و برق پرداخته و روزنامه ایران آن را منتشر کرد گفته بود:« شما باورتان می‌شود که فقط در تابستان ۲۵ - ۲۶ هزارمگاوات مصرف وسایل سرمایشی است . ما که نمی‌توانیم رفاه مردم را به مشکل بیندازیم. خیلی از تجهیزات ما انرژی‌بر هستند چه در صنعت و چه در تجاری از دستگاه‌های غیراستانداردی استفاده می‌شود که ارزان‌تر است ولی راندمان خیلی کمی دارند».
وقتی برای نخستین‌بار در بهمن ۱۳۹۸، رضا اردکانیان، وزیر نیرو دولت حسن روحانی اعلام کرد که با جایگزین کردن کولرهای گازی پرمصرف، دستکم در مصرف روزانه ۲میلیارد مترمکعب گاز در سال صرفه‌جویی می‌شود بسیاری از رسانه‌های منتقد دولت خوشنود از اینکه توانسته‌اند از وزیر سوتی بگیرند به این خبر به دیده شوخی نگریستند. استدلال وزیر وقت نیرو به این بازمی‌گشت که ۸۰درصد از برق تولیدی در ایران از طریق نیروگاه‌های حرارتی که گاز یارانه‌ای سوخت اصلی آنهاست تولید می‌شود.
"از سوی دیگر آمارهای شرکت توانیر از فروش برق در ایران، نشان می‌دهد بخش خانگی هم‌پای بخش تولید، در حال مصرف برق است"دیری نپایید که شورای اقتصاد کشور برای جایگزینی یک میلیون دستگاه کولر گازی فرسوده در جنوب کشور مجوز گرفت.
همان زمان آقای رجبی مشهدی سخنگوی صنعت برق ایران درباره این مجوز و نقش آن در مصرف برق گفته بود: «شورای اقتصاد ۶۵۰ میلیون دلار برای این جایگزینی در ۵ سال مجوز داده است که در صورت انجام این کار یک هزار و ۶۰۰ مگاوات برق در مناطق گرمسیری و در نتیجه ۲هزار مگاوات در تولید برق صرفه‌جویی می‌شود».
این در حالی است که برای تولید هر یک هزار مگاوات برق نیاز به ۶۵۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری وجود دارد و این رقم به جز نیاز سرمایه‌گذاری برای انتقال برق از نیروگاه و شبکه توزیع آن است.
با این حال اجرای طرح جایگزینی کولرهای گازی فرسوده با روی کارآمدن دولت سیزدهم معطل ماند تا سرانجام نخستین فراخوان آن پارسال منتشر شد ولی هنوز این طرح نتوانسته نقشی در بهبود ناترازی برق ایفا کند.
ماجرای مصرف غیرعادی وسایل سرمایشی در ایران را همایون حائری، معاون برق و انرژی وزارت نیرو اینگونه تحلیل کرده است:« فقط ۲۴هزار مگاوات از ۵۸هزار مگاوات برق مصرفی فقط توسط دستگاه‌های سرمایشی است که رقم وحشتناکی است. این به معنای آن است که ما برای تامین ۲۴هزار مگاوات برق باید ۳۰هزارمگاوات برق تولید کرده باشیم».
ریشه ناترازی برق در گرما نیست
محسن طرزطلب، مدیرعامل وقت شرکت مادرتخصصی نیروگاه‌های حرارتی در ایران در سال ۱۳۹۹ پیش‌بینی کرده بود که از سال ۱۴۰۲ تولید برق در ایران با مشکل مواجه می‌شود.
او در گفتگویی که در ویژه‌نامه «پاهای فردا بر شانه‌های امروز» به چاپ رسید گفته بود: «شـاهد آن هسـتیم کـه کسـی بـرای سـرمایه‌گذاری در تولیـد بـرق پیشـقدم نمی‌شـود. هیـچ انگیـزه‌ای وجـود نـدارد کـه تولیدکننده بیایـد و بـرای حـوزه تولیـد بـرق سـرمایه‌گذاری کنـد. از سـال ۱۴۰۲ قطعـاً بـا مشـکل جـدی مواجـه خواهیم شـد. نـه دولت سـرمایه‌گذاری کـرده چون نداشـته اسـت و نه بخش خصوصی دیگر آن انگیزه لازم را برای سـرمایه‌گذاری داشـته اسـت».
ریشه این تحلیل و بی‌رغبتی بخش خصوصی در سرمایه‌گذاری را باید در بخش خرد اقتصاد برق و انرژی در ایران جست.
"با روی کار آمدن دولت سیزدهم، سیاست وزیر نیرو در دولت ابراهیم رئیسی بر این جمله محوری قرار گرفت که تحت هیچ‌شرایطی نباید آب و برق مردم قطع شود"اگر همین امروز در سایت‌های خرید آنلاین یک بسته دستمال‌کاغذی با بسته‌بندی مقوایی که حاوی ۱۵۰ عدد است را بخرید رقمی حدود ۲۸هزارتومان باید برای آن بپردازید. این به معنای آن است که هر برگ دستمال‌کاغذی در ایران حدود ۱۸۰ تومان است. اما بهای هر کیلووات ساعت برق در ایران آن هم پس از اصلاح قیمت در بهمن ۱۴۰۰ به ۱۰۶ تومان رسیده است. به عبارت دیگر اقتصادبرق در ایران سال‌هاست گرفتار سیاستگذاری غلط است.
بلاتکلیفی برق در نظام سیاستگذاری ایران مابین «کالا» یا «خدمات» بودن سبب شده فشار سنگینی به تولیدکننده برق وارد شود و هیچ سرمایه‌گذار بخش خصوصی نیز به ورود به این بخش ترغیب نشود.
دلیل عمده آن این است که با وجود مشخص بودن قیمت جهانی تولید برق که عموما زیر ۲سنت محاسبه می‌شود در ایران این رقم دستوری تعیین می‌شود.
پرستو نریمیسا، مدیرکل وقت دفتر برنامه ریزی، بهره برداری و بازار برق شرکت نیروی برق حرارتی در کالبدشکافی مشکل اقتصاد برق در گفتگویی که روزنامه ایران آن را منتشر کرد تاکید کرد «دو حامـل انـرژی را هم‌زمـان بـه همه‌جـای کشـور برده‌ایـد. آیـا ایـن کار اقتصـادی اسـت کـه بـه همـان جایـی کـه بـرق را می‌بریـد، بـه همانجـا هـم گاز ببریـد؟»
او بر این نکته نیز پای فشرده که «صنعت برق زودبازده نیست که بتوان در قالب برنامه‌های پنجساله برای آن چشم‌انداز ترسیم کرد».
مجلس یازدهم در زمستان ۱۴۰۰ تلاش کرد تا با تصویب طرحی تحت عنوان «مانع‌زدایی از توسعه سرمایه‌گذاری در صنعت برق» و تبدیل آن به قانون وضعیت نامناسب این صنعت را سامانی بدهد.
در ایران شورای عالی انرژی سال‌هاست که هیچ کارکردی ندارد و عملا هیچ سیاست کلانی بر بخش انرژی در ایران حاکم نیست و این بهتر وضعیت ناترازی برق را نشان می‌دهد.
به همین دلیل هم شاهد آن هستیم که در ایران هم گاز به بهای یارانه‌ای فروخته می‌شود و هم برق.
"این عدد رکورد اوج مصرف (پیک‌ِ بار) در سال گذشته را نیز حدود ۲هزار و ۵۰۰ مگاوات افزایش داده است"جالب‌تر اینکه دولت گاز را به مردم یارانه‌ای می‌فروشد و به نیروگاه‌های حرارتی تولید برق هم آن را یارانه‌ای می‌فروشد. بعد در تابستان‌ها به دلیل اوج مصرف برق راهکار تعطیلی صنایع و ادارات را در پیش می‌گیرد و در پاییز به دلیل وارونگی هوا تعطیلی شهرها و نیروگاه‌ها به دلیل مصرف گاز. در زمستان هم به دلیل برودت هوا باز هم اولویت مصرف مردم است و به همین دلیل شاهد رکورد مصرف گاز در سه‌سال اخیر هم بوده‌ایم. فقدان کارکرد شورای عالی انرژی سبب شد در شهری نظیر تهران سازندگان مسکن برای کسب سود بیشتر کانال‌کشی کولرهای آبی را حذف و به متراژ واحدها بیفزایند و در عوض مشتریان را به نصب کولرهای گازی وادارند.
برقی که نقشش در تولید مشخص نیست
ایران و ترکیه دو همسایه‌اند که از نظر جمعیت و مساحت شباهت‌های بسیاری به هم دارند.
در سال ۱۳۹۹ ایران ۳۴۳ میلیارد کیلووات ساعت برق تولید شده است. در همین زمان در ترکیه ۳۰۰ میلیارد کیلووات ساعت برق تولید شده است.
براساس آماری که شرکت توانیر منتشر کرده در سـال ۹۷ فـروش برق خانگی حدود ۸۵ هزار و ۹۰۹ میلیون کیلووات ساعت و فروش برق صنعتی ۸۸ هزار و ۵۴۱ میلیون کیلووات ساعت بـوده است. این دو عدد بسیار به هم نزدیک است با این تفاوت که تعرفه فروش برق به بخش خانگی در آن محدوده زمانی برای هر کیلووات ساعت ۷۰ تومان و برای بخش صنعتی حدود ۲۵۰ تومان بوده است.
همایون حائری، معاون برق و انرژی وزارت نیرو تاکید دارد:«ما برق را با ۳ هدف تولید می‌کنیم.
"خیلی از تجهیزات ما انرژی‌بر هستند چه در صنعت و چه در تجاری از دستگاه‌های غیراستانداردی استفاده می‌شود که ارزان‌تر است ولی راندمان خیلی کمی دارند»"اول رفاه اجتماعی، دوم توسعه و چرخیدن چرخ صنعت و کمک به ایجاد فرصت‌های شغلی و سوم صادرات».
در چنین شرایطی دولت پس از خروج آمریکا از برجام در سال ۱۳۹۷ با محدودیت بسیار زیادی در سرمایه‌گذاری در بخش‌های تولید برق مواجه شده‌است. از سوی دیگر به دلیل تعیین دستوری برق‌بها تمام‌مدت به تولیدکنندگان برق بدهکار است.
- سینا قنبرپور
- روزنامه‌نگار
منبع تصویر، Getty Images
دولت ایران، «گرمای بیش از حد هوا» را دلیل تعطیلی روزهای ۱۱ و ۱۲ مرداد اعلام کرد و گفت «به خاطر حفظ سلامت شهروندان» این دو روز را تعطیل کرده است اما رکورد مصرف برق در همین فاصله به بیش از ۷۲هزار مگاوات رسید.
این عدد بیش از هر زمان دیگری نشان داد تعادل میان تولید و مصرف برق بسیار شکننده است. افزایش مصرف برق در ایران در حالی عدد ۷۲ هزار مگاوات را پشت سرگذاشته است که عملا چرخه تولید مدتهاست به سبب استمرار تحریم‌ها مختل شده است.
از سوی دیگر آمارهای شرکت توانیر از فروش برق در ایران، نشان می‌دهد بخش خانگی هم‌پای بخش تولید، در حال مصرف برق است.
با روی کار آمدن دولت سیزدهم، سیاست وزیر نیرو در دولت ابراهیم رئیسی بر این جمله محوری قرار گرفت که تحت هیچ‌شرایطی نباید آب و برق مردم قطع شود. این کنایه‌ای به ماجرای قطع برق در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰ بود.
رکورد بیشترین مصرف برق
با وجود آنکه دولت روزهای ۱۱ و ۱۲ مرداد را تعطیل اعلام و تاکید کرد که این تصمیم متوجه بخش خصوصی و دولتی است اما مصرف برق به گفته محمد اله‌داد، معاون انتقال و تجارت خارجی شرکت توانیر در بخش خبری صدا و سیما به بیش از ۷۲هزارمگاوات رسید.
مصطفی رجبی مشهدی، سخنگوی صنعت برق ایران پیشتر در گفتگو با صدا و سیما گفته بود: پیش‌بینی مصرف ۷۲هزارمگاوات در روز ۱۰ مرداد و مقایسه آن با میزان مصرف در روز مشابه سال گذشته نشان از افزایش ۵هزار مگاواتی مصرف دارد. این عدد رکورد اوج مصرف (پیک‌ِ بار) در سال گذشته را نیز حدود ۲هزار و ۵۰۰ مگاوات افزایش داده است.
رجبی مشهدی در تحلیل افزایش ۵ هزار مگاواتی مصرف برق گفته بود: در واقع شاهد رشد ۷.۲ درصدی هستیم که در مقایسه با رشد مصرف‌های ۲، ۳ و ۴ درصد، عدد بزرگی محسوب می‌شود.
سخنگوی صنعت برق ایران همچنین در توصیف عدد ۷۲ هزار مگاوات مصرف برق نیز گفت: این میزان مصرف بسیار عدد بزرگی است و برای تامین این میزان برق، دست‌اندرکاران این صنعت در نیروگاه‌ها و شبکه‌های توزیع باید تلاش بسیاری کنند.
رجبی مشهدی در عین حال از مردم خواسته بود که در همین روزهای تعطیل شده در ساعات اوج مصرف (محدوده زمانی ۱۳ تا ۱۶ و ۲۰ تا ۲۳ شب) از وسایل پرمصرف برقی استفاده نکنند، همچنین از دور کُند کولرهای آبی استفاده کنند و دمای کولرهای گازی را روی ۲۴ درجه و بالاتر تنظیم کنند.
اشاره او به کولرها این پرسش را برجسته کرده که چه میزان از ۷۲هزارمگاوات برق مصرفی در ایران توسط دستگاه‌های خنک‌کننده شامل کولرآبی و کولرگازی می‌شود؟
حدود نیمی از برق ایران را وسایل سرمایشی می‌خورد
منبع تصویر، Getty Images
براساس داده‌های وزارت نیرو و گفته‌های مسئولان بخش برق این وزارتخانه می‌توان گفت که دستکم حدود ۴۰درصد از برق مصرفی در ایران به وسایل سرمایشی اختصاص داد. برای آنکه بدانیم این میزان مصرف چگونه رقم می‌خورد باید به سخنان همایون حائری، معاون برق و انرژی وزیر نیرو توجه کرد.
او در گفتگویی که در ویژه‌نامه «پاهای فردا بر شانه‌های امروز» که به بایسته‌های سیاست آب و برق پرداخته و روزنامه ایران آن را منتشر کرد گفته بود:« شما باورتان می‌شود که فقط در تابستان ۲۵ - ۲۶ هزارمگاوات مصرف وسایل سرمایشی است . ما که نمی‌توانیم رفاه مردم را به مشکل بیندازیم. خیلی از تجهیزات ما انرژی‌بر هستند چه در صنعت و چه در تجاری از دستگاه‌های غیراستانداردی استفاده می‌شود که ارزان‌تر است ولی راندمان خیلی کمی دارند».
وقتی برای نخستین‌بار در بهمن ۱۳۹۸، رضا اردکانیان، وزیر نیرو دولت حسن روحانی اعلام کرد که با جایگزین کردن کولرهای گازی پرمصرف، دستکم در مصرف روزانه ۲میلیارد مترمکعب گاز در سال صرفه‌جویی می‌شود بسیاری از رسانه‌های منتقد دولت خوشنود از اینکه توانسته‌اند از وزیر سوتی بگیرند به این خبر به دیده شوخی نگریستند. استدلال وزیر وقت نیرو به این بازمی‌گشت که ۸۰درصد از برق تولیدی در ایران از طریق نیروگاه‌های حرارتی که گاز یارانه‌ای سوخت اصلی آنهاست تولید می‌شود. دیری نپایید که شورای اقتصاد کشور برای جایگزینی یک میلیون دستگاه کولر گازی فرسوده در جنوب کشور مجوز گرفت.
همان زمان آقای رجبی مشهدی سخنگوی صنعت برق ایران درباره این مجوز و نقش آن در مصرف برق گفته بود: «شورای اقتصاد ۶۵۰ میلیون دلار برای این جایگزینی در ۵ سال مجوز داده است که در صورت انجام این کار یک هزار و ۶۰۰ مگاوات برق در مناطق گرمسیری و در نتیجه ۲هزار مگاوات در تولید برق صرفه‌جویی می‌شود».
این در حالی است که برای تولید هر یک هزار مگاوات برق نیاز به ۶۵۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری وجود دارد و این رقم به جز نیاز سرمایه‌گذاری برای انتقال برق از نیروگاه و شبکه توزیع آن است.
با این حال اجرای طرح جایگزینی کولرهای گازی فرسوده با روی کارآمدن دولت سیزدهم معطل ماند تا سرانجام نخستین فراخوان آن پارسال منتشر شد ولی هنوز این طرح نتوانسته نقشی در بهبود ناترازی برق ایفا کند.
ماجرای مصرف غیرعادی وسایل سرمایشی در ایران را همایون حائری، معاون برق و انرژی وزارت نیرو اینگونه تحلیل کرده است:« فقط ۲۴هزار مگاوات از ۵۸هزار مگاوات برق مصرفی فقط توسط دستگاه‌های سرمایشی است که رقم وحشتناکی است. این به معنای آن است که ما برای تامین ۲۴هزار مگاوات برق باید ۳۰هزارمگاوات برق تولید کرده باشیم».
ریشه ناترازی برق در گرما نیست
محسن طرزطلب، مدیرعامل وقت شرکت مادرتخصصی نیروگاه‌های حرارتی در ایران در سال ۱۳۹۹ پیش‌بینی کرده بود که از سال ۱۴۰۲ تولید برق در ایران با مشکل مواجه می‌شود.
او در گفتگویی که در ویژه‌نامه «پاهای فردا بر شانه‌های امروز» به چاپ رسید گفته بود: «شـاهد آن هسـتیم کـه کسـی بـرای سـرمایه‌گذاری در تولیـد بـرق پیشـقدم نمی‌شـود. هیـچ انگیـزه‌ای وجـود نـدارد کـه تولیدکننده بیایـد و بـرای حـوزه تولیـد بـرق سـرمایه‌گذاری کنـد. از سـال ۱۴۰۲ قطعـاً بـا مشـکل جـدی مواجـه خواهیم شـد. نـه دولت سـرمایه‌گذاری کـرده چون نداشـته اسـت و نه بخش خصوصی دیگر آن انگیزه لازم را برای سـرمایه‌گذاری داشـته اسـت».
ریشه این تحلیل و بی‌رغبتی بخش خصوصی در سرمایه‌گذاری را باید در بخش خرد اقتصاد برق و انرژی در ایران جست. اگر همین امروز در سایت‌های خرید آنلاین یک بسته دستمال‌کاغذی با بسته‌بندی مقوایی که حاوی ۱۵۰ عدد است را بخرید رقمی حدود ۲۸هزارتومان باید برای آن بپردازید. این به معنای آن است که هر برگ دستمال‌کاغذی در ایران حدود ۱۸۰ تومان است. اما بهای هر کیلووات ساعت برق در ایران آن هم پس از اصلاح قیمت در بهمن ۱۴۰۰ به ۱۰۶ تومان رسیده است. به عبارت دیگر اقتصادبرق در ایران سال‌هاست گرفتار سیاستگذاری غلط است.
بلاتکلیفی برق در نظام سیاستگذاری ایران مابین «کالا» یا «خدمات» بودن سبب شده فشار سنگینی به تولیدکننده برق وارد شود و هیچ سرمایه‌گذار بخش خصوصی نیز به ورود به این بخش ترغیب نشود. دلیل عمده آن این است که با وجود مشخص بودن قیمت جهانی تولید برق که عموما زیر ۲سنت محاسبه می‌شود در ایران این رقم دستوری تعیین می‌شود.
پرستو نریمیسا، مدیرکل وقت دفتر برنامه ریزی، بهره برداری و بازار برق شرکت نیروی برق حرارتی در کالبدشکافی مشکل اقتصاد برق در گفتگویی که روزنامه ایران آن را منتشر کرد تاکید کرد «دو حامـل انـرژی را هم‌زمـان بـه همه‌جـای کشـور برده‌ایـد. آیـا ایـن کار اقتصـادی اسـت کـه بـه همـان جایـی کـه بـرق را می‌بریـد، بـه همانجـا هـم گاز ببریـد؟»
او بر این نکته نیز پای فشرده که «صنعت برق زودبازده نیست که بتوان در قالب برنامه‌های پنجساله برای آن چشم‌انداز ترسیم کرد».
مجلس یازدهم در زمستان ۱۴۰۰ تلاش کرد تا با تصویب طرحی تحت عنوان «مانع‌زدایی از توسعه سرمایه‌گذاری در صنعت برق» و تبدیل آن به قانون وضعیت نامناسب این صنعت را سامانی بدهد.
در ایران شورای عالی انرژی سال‌هاست که هیچ کارکردی ندارد و عملا هیچ سیاست کلانی بر بخش انرژی در ایران حاکم نیست و این بهتر وضعیت ناترازی برق را نشان می‌دهد.
به همین دلیل هم شاهد آن هستیم که در ایران هم گاز به بهای یارانه‌ای فروخته می‌شود و هم برق. جالب‌تر اینکه دولت گاز را به مردم یارانه‌ای می‌فروشد و به نیروگاه‌های حرارتی تولید برق هم آن را یارانه‌ای می‌فروشد. بعد در تابستان‌ها به دلیل اوج مصرف برق راهکار تعطیلی صنایع و ادارات را در پیش می‌گیرد و در پاییز به دلیل وارونگی هوا تعطیلی شهرها و نیروگاه‌ها به دلیل مصرف گاز. در زمستان هم به دلیل برودت هوا باز هم اولویت مصرف مردم است و به همین دلیل شاهد رکورد مصرف گاز در سه‌سال اخیر هم بوده‌ایم. فقدان کارکرد شورای عالی انرژی سبب شد در شهری نظیر تهران سازندگان مسکن برای کسب سود بیشتر کانال‌کشی کولرهای آبی را حذف و به متراژ واحدها بیفزایند و در عوض مشتریان را به نصب کولرهای گازی وادارند.
برقی که نقشش در تولید مشخص نیست
ایران و ترکیه دو همسایه‌اند که از نظر جمعیت و مساحت شباهت‌های بسیاری به هم دارند. در سال ۱۳۹۹ ایران ۳۴۳ میلیارد کیلووات ساعت برق تولید شده است. در همین زمان در ترکیه ۳۰۰ میلیارد کیلووات ساعت برق تولید شده است.
براساس آماری که شرکت توانیر منتشر کرده در سـال ۹۷ فـروش برق خانگی حدود ۸۵ هزار و ۹۰۹ میلیون کیلووات ساعت و فروش برق صنعتی ۸۸ هزار و ۵۴۱ میلیون کیلووات ساعت بـوده است. این دو عدد بسیار به هم نزدیک است با این تفاوت که تعرفه فروش برق به بخش خانگی در آن محدوده زمانی برای هر کیلووات ساعت ۷۰ تومان و برای بخش صنعتی حدود ۲۵۰ تومان بوده است.
همایون حائری، معاون برق و انرژی وزارت نیرو تاکید دارد:«ما برق را با ۳ هدف تولید می‌کنیم. اول رفاه اجتماعی، دوم توسعه و چرخیدن چرخ صنعت و کمک به ایجاد فرصت‌های شغلی و سوم صادرات».
در چنین شرایطی دولت پس از خروج آمریکا از برجام در سال ۱۳۹۷ با محدودیت بسیار زیادی در سرمایه‌گذاری در بخش‌های تولید برق مواجه شده‌است. از سوی دیگر به دلیل تعیین دستوری برق‌بها تمام‌مدت به تولیدکنندگان برق بدهکار است.
- سینا قنبرپور
- روزنامه‌نگار
منبع تصویر، Getty Images
دولت ایران، «گرمای بیش از حد هوا» را دلیل تعطیلی روزهای ۱۱ و ۱۲ مرداد اعلام کرد و گفت «به خاطر حفظ سلامت شهروندان» این دو روز را تعطیل کرده است اما رکورد مصرف برق در همین فاصله به بیش از ۷۲هزار مگاوات رسید.
این عدد بیش از هر زمان دیگری نشان داد تعادل میان تولید و مصرف برق بسیار شکننده است. افزایش مصرف برق در ایران در حالی عدد ۷۲ هزار مگاوات را پشت سرگذاشته است که عملا چرخه تولید مدتهاست به سبب استمرار تحریم‌ها مختل شده است.
از سوی دیگر آمارهای شرکت توانیر از فروش برق در ایران، نشان می‌دهد بخش خانگی هم‌پای بخش تولید، در حال مصرف برق است.
با روی کار آمدن دولت سیزدهم، سیاست وزیر نیرو در دولت ابراهیم رئیسی بر این جمله محوری قرار گرفت که تحت هیچ‌شرایطی نباید آب و برق مردم قطع شود. این کنایه‌ای به ماجرای قطع برق در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰ بود.
رکورد بیشترین مصرف برق
با وجود آنکه دولت روزهای ۱۱ و ۱۲ مرداد را تعطیل اعلام و تاکید کرد که این تصمیم متوجه بخش خصوصی و دولتی است اما مصرف برق به گفته محمد اله‌داد، معاون انتقال و تجارت خارجی شرکت توانیر در بخش خبری صدا و سیما به بیش از ۷۲هزارمگاوات رسید.
مصطفی رجبی مشهدی، سخنگوی صنعت برق ایران پیشتر در گفتگو با صدا و سیما گفته بود: پیش‌بینی مصرف ۷۲هزارمگاوات در روز ۱۰ مرداد و مقایسه آن با میزان مصرف در روز مشابه سال گذشته نشان از افزایش ۵هزار مگاواتی مصرف دارد. این عدد رکورد اوج مصرف (پیک‌ِ بار) در سال گذشته را نیز حدود ۲هزار و ۵۰۰ مگاوات افزایش داده است.
رجبی مشهدی در تحلیل افزایش ۵ هزار مگاواتی مصرف برق گفته بود: در واقع شاهد رشد ۷.۲ درصدی هستیم که در مقایسه با رشد مصرف‌های ۲، ۳ و ۴ درصد، عدد بزرگی محسوب می‌شود.
سخنگوی صنعت برق ایران همچنین در توصیف عدد ۷۲ هزار مگاوات مصرف برق نیز گفت: این میزان مصرف بسیار عدد بزرگی است و برای تامین این میزان برق، دست‌اندرکاران این صنعت در نیروگاه‌ها و شبکه‌های توزیع باید تلاش بسیاری کنند.
رجبی مشهدی در عین حال از مردم خواسته بود که در همین روزهای تعطیل شده در ساعات اوج مصرف (محدوده زمانی ۱۳ تا ۱۶ و ۲۰ تا ۲۳ شب) از وسایل پرمصرف برقی استفاده نکنند، همچنین از دور کُند کولرهای آبی استفاده کنند و دمای کولرهای گازی را روی ۲۴ درجه و بالاتر تنظیم کنند.
اشاره او به کولرها این پرسش را برجسته کرده که چه میزان از ۷۲هزارمگاوات برق مصرفی در ایران توسط دستگاه‌های خنک‌کننده شامل کولرآبی و کولرگازی می‌شود؟
حدود نیمی از برق ایران را وسایل سرمایشی می‌خورد
منبع تصویر، Getty Images
براساس داده‌های وزارت نیرو و گفته‌های مسئولان بخش برق این وزارتخانه می‌توان گفت که دستکم حدود ۴۰درصد از برق مصرفی در ایران به وسایل سرمایشی اختصاص داد. برای آنکه بدانیم این میزان مصرف چگونه رقم می‌خورد باید به سخنان همایون حائری، معاون برق و انرژی وزیر نیرو توجه کرد.
او در گفتگویی که در ویژه‌نامه «پاهای فردا بر شانه‌های امروز» که به بایسته‌های سیاست آب و برق پرداخته و روزنامه ایران آن را منتشر کرد گفته بود:« شما باورتان می‌شود که فقط در تابستان ۲۵ - ۲۶ هزارمگاوات مصرف وسایل سرمایشی است . ما که نمی‌توانیم رفاه مردم را به مشکل بیندازیم. خیلی از تجهیزات ما انرژی‌بر هستند چه در صنعت و چه در تجاری از دستگاه‌های غیراستانداردی استفاده می‌شود که ارزان‌تر است ولی راندمان خیلی کمی دارند».
وقتی برای نخستین‌بار در بهمن ۱۳۹۸، رضا اردکانیان، وزیر نیرو دولت حسن روحانی اعلام کرد که با جایگزین کردن کولرهای گازی پرمصرف، دستکم در مصرف روزانه ۲میلیارد مترمکعب گاز در سال صرفه‌جویی می‌شود بسیاری از رسانه‌های منتقد دولت خوشنود از اینکه توانسته‌اند از وزیر سوتی بگیرند به این خبر به دیده شوخی نگریستند. استدلال وزیر وقت نیرو به این بازمی‌گشت که ۸۰درصد از برق تولیدی در ایران از طریق نیروگاه‌های حرارتی که گاز یارانه‌ای سوخت اصلی آنهاست تولید می‌شود. دیری نپایید که شورای اقتصاد کشور برای جایگزینی یک میلیون دستگاه کولر گازی فرسوده در جنوب کشور مجوز گرفت.
همان زمان آقای رجبی مشهدی سخنگوی صنعت برق ایران درباره این مجوز و نقش آن در مصرف برق گفته بود: «شورای اقتصاد ۶۵۰ میلیون دلار برای این جایگزینی در ۵ سال مجوز داده است که در صورت انجام این کار یک هزار و ۶۰۰ مگاوات برق در مناطق گرمسیری و در نتیجه ۲هزار مگاوات در تولید برق صرفه‌جویی می‌شود».
این در حالی است که برای تولید هر یک هزار مگاوات برق نیاز به ۶۵۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری وجود دارد و این رقم به جز نیاز سرمایه‌گذاری برای انتقال برق از نیروگاه و شبکه توزیع آن است.
با این حال اجرای طرح جایگزینی کولرهای گازی فرسوده با روی کارآمدن دولت سیزدهم معطل ماند تا سرانجام نخستین فراخوان آن پارسال منتشر شد ولی هنوز این طرح نتوانسته نقشی در بهبود ناترازی برق ایفا کند.
ماجرای مصرف غیرعادی وسایل سرمایشی در ایران را همایون حائری، معاون برق و انرژی وزارت نیرو اینگونه تحلیل کرده است:« فقط ۲۴هزار مگاوات از ۵۸هزار مگاوات برق مصرفی فقط توسط دستگاه‌های سرمایشی است که رقم وحشتناکی است. این به معنای آن است که ما برای تامین ۲۴هزار مگاوات برق باید ۳۰هزارمگاوات برق تولید کرده باشیم».
ریشه ناترازی برق در گرما نیست
محسن طرزطلب، مدیرعامل وقت شرکت مادرتخصصی نیروگاه‌های حرارتی در ایران در سال ۱۳۹۹ پیش‌بینی کرده بود که از سال ۱۴۰۲ تولید برق در ایران با مشکل مواجه می‌شود.
او در گفتگویی که در ویژه‌نامه «پاهای فردا بر شانه‌های امروز» به چاپ رسید گفته بود: «شـاهد آن هسـتیم کـه کسـی بـرای سـرمایه‌گذاری در تولیـد بـرق پیشـقدم نمی‌شـود. هیـچ انگیـزه‌ای وجـود نـدارد کـه تولیدکننده بیایـد و بـرای حـوزه تولیـد بـرق سـرمایه‌گذاری کنـد. از سـال ۱۴۰۲ قطعـاً بـا مشـکل جـدی مواجـه خواهیم شـد. نـه دولت سـرمایه‌گذاری کـرده چون نداشـته اسـت و نه بخش خصوصی دیگر آن انگیزه لازم را برای سـرمایه‌گذاری داشـته اسـت».
ریشه این تحلیل و بی‌رغبتی بخش خصوصی در سرمایه‌گذاری را باید در بخش خرد اقتصاد برق و انرژی در ایران جست. اگر همین امروز در سایت‌های خرید آنلاین یک بسته دستمال‌کاغذی با بسته‌بندی مقوایی که حاوی ۱۵۰ عدد است را بخرید رقمی حدود ۲۸هزارتومان باید برای آن بپردازید. این به معنای آن است که هر برگ دستمال‌کاغذی در ایران حدود ۱۸۰ تومان است. اما بهای هر کیلووات ساعت برق در ایران آن هم پس از اصلاح قیمت در بهمن ۱۴۰۰ به ۱۰۶ تومان رسیده است. به عبارت دیگر اقتصادبرق در ایران سال‌هاست گرفتار سیاستگذاری غلط است.
بلاتکلیفی برق در نظام سیاستگذاری ایران مابین «کالا» یا «خدمات» بودن سبب شده فشار سنگینی به تولیدکننده برق وارد شود و هیچ سرمایه‌گذار بخش خصوصی نیز به ورود به این بخش ترغیب نشود. دلیل عمده آن این است که با وجود مشخص بودن قیمت جهانی تولید برق که عموما زیر ۲سنت محاسبه می‌شود در ایران این رقم دستوری تعیین می‌شود.
پرستو نریمیسا، مدیرکل وقت دفتر برنامه ریزی، بهره برداری و بازار برق شرکت نیروی برق حرارتی در کالبدشکافی مشکل اقتصاد برق در گفتگویی که روزنامه ایران آن را منتشر کرد تاکید کرد «دو حامـل انـرژی را هم‌زمـان بـه همه‌جـای کشـور برده‌ایـد. آیـا ایـن کار اقتصـادی اسـت کـه بـه همـان جایـی کـه بـرق را می‌بریـد، بـه همانجـا هـم گاز ببریـد؟»
او بر این نکته نیز پای فشرده که «صنعت برق زودبازده نیست که بتوان در قالب برنامه‌های پنجساله برای آن چشم‌انداز ترسیم کرد».
مجلس یازدهم در زمستان ۱۴۰۰ تلاش کرد تا با تصویب طرحی تحت عنوان «مانع‌زدایی از توسعه سرمایه‌گذاری در صنعت برق» و تبدیل آن به قانون وضعیت نامناسب این صنعت را سامانی بدهد.
در ایران شورای عالی انرژی سال‌هاست که هیچ کارکردی ندارد و عملا هیچ سیاست کلانی بر بخش انرژی در ایران حاکم نیست و این بهتر وضعیت ناترازی برق را نشان می‌دهد.
به همین دلیل هم شاهد آن هستیم که در ایران هم گاز به بهای یارانه‌ای فروخته می‌شود و هم برق. جالب‌تر اینکه دولت گاز را به مردم یارانه‌ای می‌فروشد و به نیروگاه‌های حرارتی تولید برق هم آن را یارانه‌ای می‌فروشد. بعد در تابستان‌ها به دلیل اوج مصرف برق راهکار تعطیلی صنایع و ادارات را در پیش می‌گیرد و در پاییز به دلیل وارونگی هوا تعطیلی شهرها و نیروگاه‌ها به دلیل مصرف گاز. در زمستان هم به دلیل برودت هوا باز هم اولویت مصرف مردم است و به همین دلیل شاهد رکورد مصرف گاز در سه‌سال اخیر هم بوده‌ایم. فقدان کارکرد شورای عالی انرژی سبب شد در شهری نظیر تهران سازندگان مسکن برای کسب سود بیشتر کانال‌کشی کولرهای آبی را حذف و به متراژ واحدها بیفزایند و در عوض مشتریان را به نصب کولرهای گازی وادارند.
برقی که نقشش در تولید مشخص نیست
ایران و ترکیه دو همسایه‌اند که از نظر جمعیت و مساحت شباهت‌های بسیاری به هم دارند. در سال ۱۳۹۹ ایران ۳۴۳ میلیارد کیلووات ساعت برق تولید شده است. در همین زمان در ترکیه ۳۰۰ میلیارد کیلووات ساعت برق تولید شده است.
براساس آماری که شرکت توانیر منتشر کرده در سـال ۹۷ فـروش برق خانگی حدود ۸۵ هزار و ۹۰۹ میلیون کیلووات ساعت و فروش برق صنعتی ۸۸ هزار و ۵۴۱ میلیون کیلووات ساعت بـوده است. این دو عدد بسیار به هم نزدیک است با این تفاوت که تعرفه فروش برق به بخش خانگی در آن محدوده زمانی برای هر کیلووات ساعت ۷۰ تومان و برای بخش صنعتی حدود ۲۵۰ تومان بوده است.
همایون حائری، معاون برق و انرژی وزارت نیرو تاکید دارد:«ما برق را با ۳ هدف تولید می‌کنیم. اول رفاه اجتماعی، دوم توسعه و چرخیدن چرخ صنعت و کمک به ایجاد فرصت‌های شغلی و سوم صادرات».
در چنین شرایطی دولت پس از خروج آمریکا از برجام در سال ۱۳۹۷ با محدودیت بسیار زیادی در سرمایه‌گذاری در بخش‌های تولید برق مواجه شده‌است. از سوی دیگر به دلیل تعیین دستوری برق‌بها تمام‌مدت به تولیدکنندگان برق بدهکار است.
- ۱۳ مرداد ۱۴۰۲ 
