بیش از ۸۰ درصد دشت های ایران با پدیده فرونشست مواجهند

بیش از ۸۰ درصد دشت‌های ایران با پدیده فرونشست مواجهند 

دبیر اجرایی طرح احیا و تعادل‌بخشی آب‌های زیرزمینی ایران با استناد به مطالعات سازمان‌ زمین‌شناسی و سازمان نقشه‌برداری، گفته است که «از مجموع ۶۰۹ دشت ایران، فرونشست زمین در ۳۰۰ شهر محرز شده است.» عبدالله فاضلی با اشاره به اینکه درباره دیگر دشت‌ها مطالعه نشده است، پیش‌بینی کرده است که در صورت مطالعات بیشتر مشخص شود بیش از ۸۰ درصد دشت‌های ایران با پدیده فرونشست مواجه شده‌اند. به گفته او، هیچ‌ دشتی در ایران نیست که کسری مخزن نداشته باشد و سطح آب آن پایین‌ نرفته باشد.

فاضلی فرونشست زمین را «پدیده‌ای شوم» و یکی از بلایای طبیعی خواند که به دلیل برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی در ۴۰ تا ۵۰ سال اخیر، به ایران تحمیل شده است و مثل سیل، زلزله، خشکسالی و گردوغبار این کشور را تهدید می‌کند.

دبیر اجرایی طرح احیا و تعادل‌بخشی آب‌های زیرزمینی به میزان استاندارد برداشت آب در بخش کشاورزی از سفره‌های زیرزمینی اشاره کرد و گفت که ۲۷ میلیارد مترمکعب در سال مقدار معقولی است اما هم‌اکنون در ایران، سالانه ۴۲ میلیارد مترمکعب از منابع آب زیرزمینی برای کشاورزی برداشت می‌شود. به گفته فاضلی، این شکاف باعث شده است تا تراز آب در سفره‌های زیرزمینی پایین برود. وقتی آب از داخل منافذ دشت‌ها و خلل و فرج آن تخلیه می‌شود، یک فضای خالی به وجود آید که سنگینی و بار اضافه تحمیلی به این دشت‌ها فرونشست زمین را در پی دارد و در برخی دشت‌ها فروچاله پدید می‌آید.

عبدالله فاضلی در گفت‌وگو با روزنامه همشهری، در پاسخ به این سوال که کدام دشت‌های ایران بیشتر به فروچاله دچار شده‌اند، گفت: «تصاویر ماهواره‌ای ۱۰ سال اخیر از دشت کبودرآهنگ نشان می‌دهد که تعداد فروچاله‌های ناشی از فرونشست زمین از سه به ۱۰ مورد افزایش یافته است. در دشت فیروزآباد استان فارس هم همین وضعیت فروچاله‌ها را شاهدیم؛ اما در اغلب دشت‌های ایران، فرونشست به‌صورت شکاف طولانی در زمین دیده می‌شود.»

او به شکاف‌های طولانی زمین در استان‌های اصفهان و البرز و همچنین دشت ورامین اشاره کرد و ادامه داد: «در استان البرز می‌بینیم که بر اثر فرونشست زمین، حتی ساختمان‌ها ترک خورده‌اند که نمونه آن را می‌توانید در مهرشهر کرج ببینید؛ تا جایی که درهای داخلی ساختمان‌ها به دلیل فرونشست زمین بسته نمی‌شوند و مشکل پیدا کرده‌اند.»

بر اساس اعلام این کارشناس، در دشت کاشان نیز شکاف‌های «بسیار طولانی» با طول ۴۰ تا ۵۰ کیلومتر مشاهده شده است.

به گفته او، نخستین فرونشست زمین در ایران در دهه ۶۰ و در دشت رفسنجان اتفاق افتاده و حالا دیگر آبخوان رفسنجان «رمقی» ندارد و نبض آن «کور» شده است.

فاضلی حفر چاه‌های غیرمجاز را یکی از عوامل مهم در ایجاد فروچاله‌ها دانست و گفت: «وقتی نرخ بی‌کاری بالا و اوضاع اقتصادی کشور بد باشد، کشاورزان برای امرارمعاش و کارهای کشاورزی خود به حفر چاه غیرمجاز یا بهره‌برداری بیش از حد از منابع آبی روی می‌آورند.» به گفته او، راه‌حل جلوگیری از حفر چاه‌های غیرمجاز تامین اقتصادی و معیشت افرادی است که زندگی‌ و کشاورزی آنان به چاه‌های آب وابسته است. پیشنهاد او در گام دوم نیز این است که سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی شامل گلخانه‌ها، مجتمع‌های کشاورزی و دامداری به‌گونه‌ای افزایش یابد که به نیاز معیشتی کشاورزان پاسخ دهد تا با مصرف آب کمتر، محصول بیشتری برداشت شود و سطح درآمدی کشاورزان بهبود پیدا کند.

دبیر اجرایی طرح احیا و تعادل‌بخشی آب‌های زیرزمینی با انتقاد از «عملکرد ضعیف» دولت در بخش تخصیص اعتبارات نیز گفت: «دستگاه‌های متولی و مسئول جزیره‌ای عمل می‌کنند و راه خودشان را می‌روند؛ حتی نمایندگان مجلس هم مطالبات منطقه‌ای خود را دنبال می‌کنند و برخی از آن‌ها بیشتر دنبال منافع و رای‌اند. وزارت نیرو هم سیاست خود را دنبال می‌کند و وزارت جهاد کشاورزی هم دنبال تولید محصولات کشاورزی است و با وضعیت منابع آبی کشور کاری ندارد.»

فاضلی در ادامه، درباره ادامه این روند هشدار داد و افزود: «۱۰ تا ۲۰ سال بعد، دیگر نه آبی خواهیم داشت و نه محصولی برای خوردن؛ مگر اینکه برای استفاده بهینه از منابع آب و خاک همه دستگاه‌ها همسو با هم و با برنامه حرکت کنند.» او یکی از پیامدهای کمبود آب را «بروز تنش‌های اجتماعی» دانست و گفت: «شک نکنید هرجا که کمبود آب باشد، با حاشیه‌نشینی در کلان‌شهرها مواجه خواهیم شد؛ چون با خشک شدن چاه‌های کشاورزی، مهاجرت به شهرها و کلان‌شهرها تشدید می‌شود و در مناطقی هم که با کمبود آب مواجه شویم، قطعا منازعات سر آب بسیار شدیدتر خواهد شد.»

پیش‌تر، رضا شهبازی، مدیرکل دفتر مخاطرات زیست‌ محیطی سازمان زمین‌شناسی، نیز گفته بود که از ۶۰۹ دشت ایران، حدود ۵۰۰ دشتی که آب شیرین دارند، با پدیده فرونشست زمین مواجه‌اند. او در میان دشت‌های درگیر با پدیده فرونشست، وضعیت استان اصفهان «خطرناک‌تر» از دیگر استان‌ها خوانده و گفته بود که درمورد فرونشست زمین، هر روز «پیام ناگواری» از این استان ارسال می‌شود.

موسسه تحقیقاتی «اینتل لب» نیز در گزارشی که تابستان ۱۴۰۰ منتشر شد، پدیده فرونشست زمین در برخی نواحی تهران را به «بمب ساعتی» تشبیه کرده است که جان ۱۳ میلیون ساکن این شهر را تهدید می‌کند.

روز چهارشنبه، ۲۸ مهر، سیدمحمد بهشتی، از مدیران سابق سازمان میراث فرهنگی و گردشگری جمهوری اسلامی ایران، نیز در گفت‌وگو با خبرگزاری رکنا از تخریب بناهای تاریخی در دشت‌های ایران به خصوص استان اصفهان، به دلیل پدیده فرونشست زمین، خبر داد و گفت: «باید نابینا بود که ترک‌خوردگی‌های آثار تاریخی اصفهان را ندید.»

منبع: ایندیپندنت فارسی 

فیلمها و خبرهای بیشتر در کانال تلگرام پیک ایران