سهامداران تازه‌وارد در مواجهه با ریزش بورس چه باید کنند؟

سال ٩٩، سالی که با نگاه متفاوت نسبت به سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه آغاز شد و توانست گوی سبقت را در میان دیگر بازارها به لحاظ بازدهی برباید، اکنون نیمی از سال ٩٩ به پایان رسیده و در این ٦ ماه، بازار سرمایه هر روز رخ جدیدی را از خود به نمایش گذاشت و توانست با وجود نوسان‌های زیادی که تجربه کرد پای افرادی را به این بازار باز کند که همیشه اولویت آنها سرمایه‌گذاری و کسب سود از طریق بازارهای موازی مانند ارز، طلا و سکه بود.

از اواسط فروردین ماه به دلیل تغییر روند معاملات بورس در نخستین روزهای سال، جمع انبوهی از مردم با حضور در دفاتر پیشخوان و کارگزاری‌ها به دنبال طی کردن مراحل دریافت کد بورسی و عجله برای دریافت هر چه زودتر کد بورس و آغاز معاملات در این بازار بودند، غافل از آنکه اکثریت آنها افراد فاقد اطلاعات و دانش کافی برای «چم و خم‌های» سرمایه‌گذاری در این بازار بودند و فقط به دنبال پیدا کردن راه نفوذ هر چه سریع‌تر به این بازار برای کسب سود بودند.

ازدحام در دفاتر پیشخوان برای دریافت کد بورسی

صف‌های طولانی پشت دفاتر پیشخوان گواه از استقبال سرمایه‌گذاران از بازار سرمایه و عجله هر چه بیشتر این افراد برای ورود به بازار سرمایه بود، این موضوع گرچه باعث ورود سهامداران تازه‌وارد، ورود نقدینگی‌های جدید و رشد بی‌سابقه شاخص بورس شده بود اما چنین صف‌هایی در بطن خود نگرانی‌هایی را پنهان کرد که از همان ابتدا اکثر کارشناسان بازار سرمایه نگرانی خود را نسبت به این موضوع فاش کردند و معتقد بودند هر گونه اصلاح در بازار که باعث ایجاد رفتار هیجانی از سوی این سرمایه‌گذاران شود می‌تواند خرابی‌های بسیاری را در این بازار با خود به همراه آورد.

این نگرانی‌ها، ترسی را به جان بازار انداخت و باعث شد سازمان بورس به فکر اتخاذ تصمیماتی جدید برای کنترل بازار و کاهش هیجان از سوی سهامداران باشد، به دنبال چنین مسائلی سازمان بورس در ابتدا مصوبه‌ای را با عنوان کاهش دامنه نوسان بورس از پنج درصد به دو درصد ابلاغ کرد که این موضوع هجمه‌ای از اعتراضات را از سوی کارشناسان بازار و سهامداران به دنبال داشت که باعث مداخله وزیر اقتصاد در این موضوع و برگزاری جلسه فوری برای تصمیم‌گیری در خصوص این مصوبه شد که در نهایت این جلسه به منتفی شدن تصمیم سازمان بورس و بازگشت دامنه نوسان بورس به پنج درصد منتهی شد.  

با ادامه ورود هیجانی سهامداران به بورس، سازمان بورس به فکر ایجاد محدودیت‌هایی جدید برای سهامداران تازه‌وارد افتاد که این موضوع هم مانند کاهش دامنه نوسان بورس با اعتراضات گسترده‌ای از سوی فعالان بازار همراه شد. آنها معتقد بودند این موضوع زمینه دلال‌بازی‌ها در اجاره کد و برهم ریختن بازار را فراهم می‌کند و نمی‌تواند تاثیر مثبتی را در ایجاد تعادل معاملات بازار ایجاد کند، به همین دلیل اجرای این موضوع هم منتفی و نتوانست به مرحله اجرا برسد.

اصلاح شدید شاخص بورس

با وجود روزهای مثبتی که بورس از ابتدای سال تجربه کرد اما از حدود یک ماه گذشته، روند معاملات این بازار وارد مسیری نزولی شد و نگرانی بسیاری از سهامدارانی را با خود به همراه داشت که به دنبال رشد مکرر شاخص بورس به تازگی وارد بورس شده‌اند و به گفته خودشان تصور چنین اصلاح و افت سنگینی را از شاخص بورس نداشتند و اکنون بدون هیچ توجهی به صحبت فعالان بازار جهت نگاه بلندمدت به سرمایه‌گذاری در این بازار و طبیعی بودن اصلاح اخیر شاخص بورس، همان‌گونه که هیجانی وارد این بازار شده‌اند در حال خروج سرمایه‌های خود از این بازار هستند که این موضوع توانست آتش اصلاح بازار را شعله‌ورتر کند.

نگران سرمایه‌ام هستم

خبرنگار ایرنا با حضور در یکی از کارگزاری‌های بورس به صحبت با سهامدارانی پرداخت که به تازگی وارد بورس شده‌اند و از انگیزه خود برای سهامداری و ورود سرمایه‌های خود به این بازار سخن گفتند.

«فرزاد بهبودی» یکی از سهامداران تازه‌واردی است که حدود یک سال گذشته بدون هیچگونه آگاهی وارد این بازار شده‌ است.   وی گفت: در روزهای نخست ورود به این بازار سود زیادی را از این بازار کسب کردم و گمان می‌کردم از این بازار می‌توانم فقط سود کسب کنم اما حالا که بازار از یک ماه گذشته وارد فاز منفی شده است به شدت نگران سرمایه‌ای هستم که به این بازار وارد کردم و حالا می‌ترسم اصل سرمایه خود را در دوران افت بازار از دست بدهم.

وی درباره انگیزه خود برای سرمایه‌گذاری در بورس گفت: با سرمایه کوچکی که داشتم نمی‌توانستم در بازارهای دیگر سرمایه‌گذاری کنم و با توجه به اینکه بورس نیاز به سرمایه زیادی نداشت و در آن زمان می‌توانستم با ۱۰۰ هزار تومان وارد این بازار شوم تصمیم به دریافت کد سهامداری و ورود کل سرمایه‌های خود به این بازار گرفتم.

بورس، برایم مثل یک بازی بود

در گوشه‌ای دیگر از این کارگزاری، دختری جوانی حدود ۳۰ ساله ایستاده بود که خود را «میترا سپاسی» معرفی کرد و زمانی که از او علت ورودش به بورس را جویا شدم، گفت: من در زندگیم دوست دارم همه چیز را تجربه کنم و فقط به این دلیل وارد بورس شدم که به این بازار مانند یک بازی نگاه کردم و برایم بسیار هیجان انگیز بود، به هیچ عنوان فکر نمی‌کردم به این زودی وارد ضرر شوم.

وی گفت: من زمانی که وارد بورس شدم هیچ علمی از سرمایه‌گذاری در این بازار نداشتم به همین دلیل فکر اینکه این بازار وارد افت و نوسان شدید شود را نمی‌کردم.

این سهامدار تازه‌وارد افزود: الان هم به دنبال آموزش در این بازار نیستم و از همان ابتدا فقط به دنبال تجربه سرمایه‌گذاری در این بازار بودم.

بورس چی هست؟

خانمی مسن که بر روی صندلی کارگزاری نشسته بود حتی نتوانست درباره علت ورودش به بورس به خبرنگار ایرنا چیزی بگوید، فقط در یک جمله گفت: «نمی‌دانم بورس چی هست خانواده‌ام از من خواستند کد بگیرم و وارد این بازار شوم.»

ورود افراد ناآگاه به بورس

نتیجه صحبت با این افراد نشان می‌دهد که رشد غافلگیرانه بورس باعث شد تا سهامداران تازه‌وارد بدون دانش از روند معاملات این بازار با دید کوتاه‌مدت برای سرمایه‌گذاری و کسب بازدهی بالا در کوتاه‌ترین زمان ممکن وارد این بازار شوند و طبیعی است که با ایجاد کوچکترین اصلاحی در بازار و با ترس از دست رفتن سرمایه‌هایشان به فکر خروج از این بازار باشند.

نگران اصلاح بورس بودم

 صف‌های طولانی مقابل صرافی‌ها در چند روز گذشته نشان‌دهنده بدبینی سرمایه‌گذاران به بازار سرمایه، خوش‌بینی این افراد به بازار ارز و ورود دوباره سرمایه‌ها به این بازار بود.

 خبرنگار ایرنا با حضور در میان مردم علت این تصمیم عجولانه سرمایه‌گذاران برای سرمایه‌گذاری در بازار ارز را جویا شد که خانمی جوان خبرنگار ایرنا گفت: سال ۸۵ وارد بورس شدم و بخشی از سرمایه‌هایم را وارد این بازار کردم اما در آن زمان معاملات بورس مانند الان نبود و روند آن رشد چندانی نداشت به همین دلیل سود زیادی را نتوانستم از بورس کسب کنم و دیگر چندان جذابیتی را برایم نداشت.

وی افزود: در آن زمان سود بانکی بیشتر از سود سالانه بورس بود و بیشتر سرمایه‌گذاران به دنبال حفظ سرمایه‌های خود در بانک بودند، بورس در آن زمان ۱۰ درصد به صورت سالیانه سود در اختیار سهامداران می گذاشت در حالی که سود سالانه سپرده در بانک ۲۰ درصد بود.

این خانم جوان گفت: با اینکه بورس از سال گذشته وارد روند صعودی غیرمنتظره‌ای شد اما باز هم سرمایه‌ام را وارد این بازار نکردم زیرا هر روز نگران اصلاح شدید بورس بودم.

کسب بازدهی چشمگیر از بازار سرمایه در بلند مدت

«مهدی مومن‌زاده»، کارشناس بازار سرمایه با اشاره به سهامداراه تازه‌وارد به خبرنگار ایرنا گفت: اکنون اکثر سهام موجود در بازار به ارزندگی قیمت رسیده‌اند و می‌توان  با دید میان‌مدت و بلندمدت به آنها وارد این بازار شد اما پیشنهاد ما این است که سهامداران تا زمان فروکش کردن هیجانی که اخیرا در بازار ایجاد شده است با دقت بیشتری به این بازار ورود کنند.

وی افزود: طبق آمارهای موجود اقتصادی به طور حتم در میان‌مدت و بلندمدت، بازدهی بازار سرمایه نسبت به بازدهی سایر بازارها بیشتر خواهد شد و سهامداران نباید تحت تاثیر هیجانات ایجاد شده به بازار ورود کنند.

مومن‌زاده خاطرنشان کرد: سرمایه‌گذاری در بورس به افزایش تولید، اشتغال، کمک به تنظیم فعالیت‌های اقتصادی و راه افتادن چرخه تنظیم اقتصادی منجر خواهد شد، سرمایه‌ای که وارد بازار سرمایه می‌شود در سطح کلان،  اقتصاد ملی را به گردش در خواهد آورد و دیگر سرمایه‌های در اختیار مردم در بازار ارز، مسکن و طلا گم نمی‌شود.

این کارشناس بازار سرمایه گفت: راهکاری که سهامداران می‌توانند در پیش بگیرند سهامداری در این بازار است و با نگه داشتن سرمایه‌های خود در این بازار در مدت زمان ۶ ماه نه تنها ضرر این افراد جبران می‌شود بلکه سود قابل قبولی را کسب خواهند کرد.

هشدار مسوولان به سهامداران تازه‌وارد

نکته حائزاهمیت این است که کارشناسان بازار و مسوولان سازمان بورس بارها، سهامداران تازه‌وارد را راهنمایی و اعلام کردند: سهامداران نباید تحت تاثیر چنین رشدهایی همه سرمایه خود را وارد این بازار کنند بلکه بهتر است برای سرمایه‌گذاری در این بازار بخشی از سرمایه و از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری وارد این بازار شوند اما هیچ یک از سهامداران توجهی به این صحبت‌ها نداشتند و تحت تاثیر رشدهای بی‌سابقه بورس و با کسب اطلاعات از طریق سهام معرفی شده در فضای مجازی، در این بازار سرمایه‌گذاری کردند.

بورس، بازاری پرریسک

در این زمینه «بهنام بهزادفر»، عضو هیات مدیره شرکت اطلاع‌ رسانی و خدمات بورس روز (یکشنبه) در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با اعتقاد بر اینکه بازار سرمایه همیشه همراه با صعود و نزول‌هایی همراه بوده است، گفت: متغیرهای زیادی بر قیمت‌گذاری سهام شرکت‌ها تاثیرگذار است که تغییر در هر کدام از آنها می‌تواند قیمت سهام را دستخوش تغییراتی کند.

وی با بیان اینکه نوسان، ذات بازار سرمایه است، افزود: این موضوع در همه جای دنیا پذیرفته شده است که ریسک سرمایه‌گذاری در بورس در مقایسه با سایر بازارهای موازی همیشه زیاد بوده و این ریسک عموما با بازدهی بالا همراه بوده است، اما در پرریسک بودن این بازار نمی‌توان تردید داشت.

به گفته عضو هیات مدیره شرکت اطلاع‌ رسانی و خدمات بورس، در چنین شرایطی سرمایه‌گذاران باید برای ایمن نگه داشتن سرمایه‌های خود در بورس اصولی را رعایت کنند تا بتوانند از ضرر و زیان‌های احتمالی در این بازار ایمن باشند.

دیدگاه بلندمدت سرمایه‌گذاران در بورس

وی با بیان اینکه دیدگاه بلندمدت از جمله مسایلی است که سهامداران این بازار باید به آن توجه بسیاری را داشته باشند، گفت: یکی از مهم‌ترین توصیه‌های سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی دنیا و در کشورمان داشتن دیدگاه بلندمدت است و باید دیدگاه خود برای سرمایه‌گذاری در بورس را به مدت پنج ساله یا بیشتر در نظر بگیرند.

بهزادفر گفت: گروهی از محققین به بررسی این موضوع پرداختند که آیا داشتن دیدگاه بلندمدت برای سرمایه گذارانی که سقف قیمتی چند ساله خرید سهام انجام دادند نیز پاسخ می­‌دهد یا خیر و همچنین ­سرمایه گذارانی که در پیک ­های قیمتی سهام خریدند در بلند مدت قادر به کسب چه میزان بازدهی ­هایی بودند؟ این تحقیق نشان داده شده است که اگر سبد سهامی در بالاترین قیمت خود خریداری شود بعد از چند سال در دیدگاه بلند مدت سوددهی خود را دارد، به ­گونه‌­ای که در هم حدود هفت سال بعد از ریزش دی ماه ۱۳۹۲ تاکنون، بازدهی سرمایه گذاران به ۱۶۰ درصد (به دلار) رسیده است که این موضوع جایگاه صبر را در بورس نشان می دهد.

سرمایه‌گذاری غیرمستقیم

عضو هیات مدیره شرکت اطلاع‌ رسانی و خدمات بورس، سرمایه‌گذاری غیرمستقیم را دیگر عامل توجه سرمایه‌گذاران به بورس دانست و گفت: این نوع از سرمایه‌گذاری مناسب افرادی است که به دلایل مختلف نمی‌توانند به صورت مستقیم اقدام به خرید و فروش سهام کنند و فرصت کسب اطلاعات یا مهارت کافی برای بررسی و تحلیل و خرید و فروش سهام را ندارند.

وی خاطرنشان کرد: در روش غیرمستقیم، فرد سرمایه‌گذار مدیریت سرمایه خود را به دست افرادی می‌سپارد که علاوه بر برخوردار بودن از مهارت و دانش مالی بالا، بیشتر وقتشان را مستقیما صرف بررسی تحلیل گزینه‌های مختلف سرمایه‌گذاری می کنند،  در نتیجه سرمایه افراد توسط یک تیم حرفه ای مدیریت خواهد شد.

بهزادفر با بیان اینکه عمده معاملات در دنیا نیز به شکل غیرمستقیم انجام می‌شود، افزود: سرمایه‌گذاری غیرمستقیم به دو دسته کلی یعنی استفاده از خدمات شرکت‌های سبدگردانی و صندوق‌های سرمایه‌گذاری تقسیم می‌شود، این نوع سرمایه‌گذاری برای افرادی که دانش، تجربه و فرصت کافی برای سرمایه‌گذاری را ندارند و به دنبال کسب بازدهی معقول هستند بهترین فرصت است.

وی افزود: بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد که در ماه گذشته میانگین بازدهی همه صندوق‌های سرمایه گذاری با ۱۰ درصد زیان همراه بوده است، این در حالی است که بازدهی شاخص بورس با ۲۲ درصد زیان همراه بوده است که این موضوع نشان می‌دهد استفاده از سرمایه گذاری غیرمستقیم تا چه اندازه می‌تواند ریسک افراد را کاهش دهد.

دوری از رفتار هیجانی

بهزادفر سرمایه‌گذاران تازه وارد را به دوری از هیجان و داشتن آرامش در معاملات دعوت کرد و گفت: در دنیا در خصوص سرمایه‌گذاران احساسی مطالب زیادی تولید شده است، بخش عمده از اشتباهات معامله گران نداشتن ویژگی‌های شخصی خود سرمایه گذار است.

به گفته عضو هیات مدیره شرکت اطلاع‌رسانی و خدمات بورس؛ اکنون حدود ۱۹ میلیون نفر در سامانه جامعه اطلاعات مشتریان ثبت‌نام کردند و بیش از ۵ میلیون نفر از این تعداد فعالیت جدی در بورس دارند.

وی با بیان اینکه این افراد طبیعتا آموزش‌های لازم را ندیدند و موجب ایجاد هیجانات در بورس می‌شوند، گفت: هیجانات به طور عمده موجب تکرار معاملات اشتباه می‌شود و تکرار این موضوع باعث پرداخت هزینه مضاعف خواهد شد.

 

بهزادفر با اشاره به اینکه اکنون جمع کارمزد خرید و فروش حدودا ۱.۳ درصد است، اظهار داشت: سرمایه‌گذاران در طول یک سال با چند بار خرید و فروش به پرداخت ۱۰ درصد کارمزد نیز می‌­رسند، در شرایطی که کشور درگیر ثبات قیمت‌ها باشد، این ارقام می تواند بسیار چشم گیر باشد و بازدهی واقعی سرمایه‌گذار را حتی منفی کند.

تحلیل و آموزش لازمه سرمایه‌گذاری در بورس

عضو هیات مدیره شرکت اطلاع‌ رسانی و خدمات بورس با بیان اینکه سرمایه‌گذاران برای فعالیت مستقیم در بورس نیاز به یادگیری و تحلیل‌هایی مانند تحلیل بنیادی، تکنیکال، تابلوخوانی و روانشناسی در بازار دارند، اظهار داشت: اکنون موسسات بسیاری که مجوز از کمیته راهبری آموزش بازار سرمایه دارند در حال ارائه خدمات آموزشی هستند.

وی با تاکید بر اینکه یادگیری قواعد تحلیل‌گری و استفاده درست از ابزارهای سرمایه‌گذاری می‌تواند تا حد زیادی از ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش و سودآوری فرد را افزایش دهد، گفت: اکنون حدود ۴۰ ابزار و قرارداد در بازارهای مالی کشور وجود دارد که بخش عمده‌ای از آن برای معامله گران حقیقی، منعی ندارد، ابزارهای معاملاتی گاهی نقش مستقیم را در پوشش ریسک سرمایه‌گذاران ایفا می‌کنند.