دریاچه ارومیه: «حق آبه‌اش را ندادند و حالا جنازه‌اش را مالچ‌پاشی می‌کنند!»

یک ویدیو کوتاه از شبکه خبر در شبکه‌های اجتماعی بازنشر می‌شود. خبر، شروع مالچ‌پاشی در سواحل سابق دریاچه ارومیه است و مجری بدون آنکه هیچ‌گونه توضیحی ارائه کند، می‌گوید «مالچ یا خاک‌پوش‌های استفاده شده در این طرح، قابلیت تجزیه داشته و آسیبی به اکوسیستم دریاچه نمی‌زند».

آنچه در ویدیو منتشر شده، مالچ‌پاشی نفتی نیست اما معلوم هم نیست که این آیا مالچ‌پاشی رُسی است یا گونه‌ای دیگر، همچنین معلوم نیست بر پایه چه پژوهش و داده‌هایی و در چه مساحتی تصمیم گرفته‌اند آن را اجرا کنند.

مجری می‌گوید «برای جلوگیری از طوفان نمکی و حرکت ریزگردها… طرح آزمایشی مالچ‌پاشی» در شهرستان عَجَب‌شیر در آذربایجان شرقی شروع شده است.

آنچه توجه مخاطبان را جلب کرده استخراج نمک، برداشت لیتیوم که اغلب در آبهای شور یافت شده و ارزش فراوانی در ابزارهای فناوری دارد – از بستر خشکیده‌ی دریاچه و محو شدن ابرها از روی دریاچه است.
۲/۲#دریاچه_ارومیه
دادخواست احیاء دریاچه ارومیه را اینجا امضا کنید:https://t.co/AGVmq0TaMc

— Daadkhast دادخواستـــ (@Daadkhast) January 2, ۲۰۲۴

کاوه مدنی، با بازنشر این ویدیو در ایکس نوشت:

حق آبه‌اش را ندادند و حالا جنازه‌اش را مالچ‌پاشی می‌کنند.

Ad placeholder

حق‌آبه‌اش را ندادند و حالا جنازه‌اش را #مالچ‌_پاشی می‌کنند!#دریاچه_ارومیه pic.twitter.com/bIVXV0iC4H

— Kaveh Madani (@KavehMadani) January 8, ۲۰۲۴

زینب رحیمی، خبرنگار محیط‌ زیست در ایکس نوشت «۱۵ هزار میلیارد تومان از پول مردم را خرج کردند تا نهایتا دریاچه ارومیه را مالچ‌پاشی کنند». اشاره او به بودجه کلان ستاد احیای دریاچه ارومیه است که در سال‌های اخیر برای احیای این دریاچه هزینه شد اما درنهایت در گذر ۱۴۰۲، دریاچه ارومیه نزدیک به ۹۸ درصد خشک شد. رحیمی همچنین در ایکس نوشت:

با کدام مطالعه و ارزیابی اثرات تصمیم گرفتید #دریاچه_ارومیه را مالچ‌پاشی کنید؟ کدامین کارشناس‌ها تایید کردند که مالچ‌پاشی خطری برای دریاچه ندارد؟ یا چون زور و پول دست شماست فکر می‌کنید حق دارید هر بلایی سر محیط‌ زیست بیاورید؟

با کدام مطالعه و ارزیابی اثرات تصمیم گرفتید #دریاچه_ارومیه را مالچ‌پاشی کنید؟ کدامین کارشناسها تایید کردند که مالچ‌پاشی خطری برای دریاچه ندارد؟ یا چون زور و پول دست شماست فکر میکنید حق دارید هر بلایی سر محیط زیست بیاورید؟ https://t.co/VaCGENEYiQ

— Zeinab rahimi (@znbrahimi) January 8, ۲۰۲۴

هزینه هنگفت و بیشترِ مالچ‌پاشی به‌جای احیای واقعی دریاچه ارومیه

در بهمن ۱۴۰۰، پرویز گرشاسبی، معاون سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور از طرح مالچ‌پاشی در محدوده دریاچه ارومیه خبر داد.

"اشاره او به بودجه کلان ستاد احیای دریاچه ارومیه است که در سال‌های اخیر برای احیای این دریاچه هزینه شد اما درنهایت در گذر ۱۴۰۲، دریاچه ارومیه نزدیک به ۹۸ درصد خشک شد"او در آن زمان گفت که ۱۵۰ هکتار در سیستان و بلوچستان، خوزستان و دریاچه ارومیه «با هدف تثبیت شن و ماسه، مالچ‌‌پاشی زیستی می‌شود».

در تصویری که از مالچ‌پاشی در ایران، به‌خصوص در خوزستان وجود دارد استفاده از قیر و دیگر مایعات نفتی برای پوشاندن صحراهایی که می‌توانند مرکز بحرانی تولید ریزگرد باشند، به مرگ گسترده موجودات محلی منتهی شد. تصویر سیاه مالچ‌پاشی هم در خاطره‌ها باقی ماند. در بهمن ۱۴۰۰، گرشاسبی هزینه هر هکتار مالچ پاشی نفتی را ۱۵۰ میلیون تومان اعلام کرد و افزود «هر هکتار مالچ پاشی رسی بین ۱۵ تا ۲۰ میلیون تومان» هزینه دارد.

Ad placeholder

در آن سال، در یک هکتار در دشت بافق استان یزد، حدود یک هکتار با «مالچ زیستی نانو» پوشانده شد که از کشور آلمان وارد شده بود.

پیش‌تر، پژوهشگران در دانشگاه مالک اشتر در اصفهان نوعی مالچ زیستی را آزموده بودند و نتیجه را در پژوهش «بررسی دوام مالچ زیست تخریب‌پذیر پلیمر- سلولزی و اثر آن بر جوانه‌زنی و استقرار گیاهان بیابانی» اعلام کردند:

نتایج نشان داد که این مالچ اثر منفی در استقرار گیاه ندارد. مقاومت آن نسبت به فرسایش بادی تا چند ماه اول پاشش بسیار خوب است. لیکن به مرور زمان و در ماه‌های گرم تابستان، شکاف‌هایی بر روی آن ظاهر می‌شود که تا حدودی خاصیت تثبیت‌کنندگی مالچ را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.

میزان رطوبت خاک در تیمار ۱۰ تن حدود چهار و نیم درصد بیشتر از شاهد بود. در مجموع به‌دلیل سله‌*بندی و ایجاد ترک، این مالچ نمی‌تواند جایگزین مناسبی برای مالچ‌های نفتی باشد.

#مالچ‌پاشی برای مقابله با بلند شدن ذرات و ریزگرد در هر منطقه ای، از #دریاچه_ارومیه تا مناطق بیابان شده در #خوزستان انتخابی کاملا غیر مسئولانه و آسیب رسان است در هیئت مدیریت انقلابی و دقیقه نودی. تنها از بین رفتن آخرین روزنه های حیات و جذب آب با پاشیدن مواد نفتی، تضمین می‌شود.

— Azam Bahrami (@AzamBahrami) January 8, ۲۰۲۴

با سابقه منفی جمهوری اسلامی در مالچ پاشی نفتی، پژوهشگران محیط‌ زیست با تردید به مالچ‌پاشی در دریاچه ارومیه نگاه می‌کنند. اعظم بهرامی، خبرنگار محیط‌ زیست در ایکس نوشت:

مالچ‌پاشی برای مقابله با بلند شدن ذرات و ریزگرد در هر منطقه‌ای، از دریاچه ارومیه تا مناطق بیابان شده در خوزستان انتخابی کاملا غیر مسئولانه و آسیب‌رسان است در هیئت مدیریت انقلابی و دقیقه نودی. تنها از بین رفتن آخرین روزنه‌های حیات و جذب آب با پاشیدن مواد نفتی، تضمین می‌شود.

مالچ‌ یا خاک‌پوش، لایه‌ای از مواد آلی یا معدنی است که روی سطح خاک پاشیده می‌شود.

"لیکن به مرور زمان و در ماه‌های گرم تابستان، شکاف‌هایی بر روی آن ظاهر می‌شود که تا حدودی خاصیت تثبیت‌کنندگی مالچ را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد"مالچ یا خاک‌پوش انواع مختلفی دارد همچون مالچ پلاستیکی، مالچ کاه و کلش، مالچ خاک اره و مالچ‌های زیست‌تخریب‌پذیر. مالچ به حفظ رطوبت خاک، کنترل علف‌های هرز، جلوگیری از فرسایش خاک و افزایش حاصلخیزی خاک کمک می‌کند. مالچ پلاستیکی معمولا از جنس پلی‌اتیلن است و با ایجاد یک لایه نفوذناپذیر از تبخیر آب خاک جلوگیری می‌کند. استفاده از مالچ در باغبانی، زراعت، گلخانه‌ها و بخش‌های دیگر کشاورزی رواج دارد.

*سله: لایه سخت و غیرقابل نفوذی در سطح خاک است.

.