گودرزی: «کاغذپاره‌ها» از دریچه‌ای تازه به آسیب‌های اجتماعی نگاه کرده/ نعلبندی: سینمای مستقل برای ادامه حیات خود به حمایت منتقدان نیاز دارد

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو به نقل از روابط عمومی فیلم، اکران ویژه مستند-انیمیشن «کاغذپاره‌ها» به نویسندگی و کارگردانی بهزاد نعلبندی که این روزها روی پرده سینماهای «هنروتجربه» است، با حضور جمعی از منتقدان سینما در سینما سپیده برگزار شد.

در این اکران منتقدانی از جمله جعفر گودرزی، رضا درستکار، اردوان وزیری، رضا حسینی، رضا صائمی، محمد شریعت‌پناه، ساقی سلیمانی، گلاویژ نادری، حسام فرازان، وحید فروزان و بهزاد نعلبندی کارگردان اثر، رضا قامتی و محمدعلی خان‌آبادی حضور داشتند.

استفاده درست از صداگذاری و موسیقی در «کاغذپاره‌ها»

پس از نمایش فیلم جعفر گودرزی منتقد درباره این مستند-انیمیشن گفت: نگاه و ذهن خلاق و جستجوگر کارگردان و سازنده اثر از بیان یک واقعیت صرف فراتر رفته و ارزش هنری و سینمایی پیدا کرده است. مستند یعنی خود حقیقت و عین واقعیت و هنرمندان این عرصه باید در جامعه خوب ببینند، با دقت گوش کنند، هوشمندانه بیان کنند و به تصویر بکشند و این اتفاق در «کاغذپاره‌ها» به درستی افتاده است. شاید بتوانم بگویم برای اولین بار است که تکنیکی که در «کاغذپاره‌ها» به کار برده شده در شکل و شمایلی درست و حساب شده به اجرا درآمده است.

وی ادامه داد: استفاده از صداهای اصلی سوژه‌ها به شدت روی فیلم نشسته است و قطعا تاثیرش را روی مخاطب می‌گذارد. صداگذاری و موسیقی دو عنصر اصلی در مستند-انیمیشن‌ است که در «کاغذپاره‌ها» به درستی از آن برای تاثیرگذاری بیشتر بهره برده است.

این منتقد با بیان اینکه در «کاغذپاره‌ها» اگر چه فضای فیلم به دلیل نوع سوژه سرد و بی‌روح است اما آسیب‌شناسی که در این اثر اتفاق افتاده است، می‌تواند مخاطب را با خود همراه کند، گفت: البته در یک یا دو پلان از این مستند-انیمیشن از رنگ استفاده شده است، یکی پلان نشان دادن بیلبورد در خیابان و ابتدای فیلم و دیگری در پلانی که زن در اتاق کنار پله نشسته و قصه زندگی‌اش را روایت می کند و تابلوی منظره پشت سرش رنگ و لعاب دارد، گویا همه رنگ و لعاب‌ها در قاب‌های مصنوعی رنگ و معنی و سرزندگی دارد و ما به ازای بیرونی ندارد.

گودرزی با اشاره به تلخ‌ترین جمله فیلم عنوان کرد: آرزوی صریح یکی از زنان کارتن خواب فیلم مرگ است به گونه‌ای که روح هر انسان دردمند و دغدغه مند را دچار تالم می‌کند.

به گفته وی، استفاده از دور ریزها در «کاغذپاره‌ها» برای طراحی لباس‌ها و فضاها هوشمندانه بوده است همچنین تنوع لوکیشن برای روایت زندگی هر شخصیت جذاب است و باعث می‌شود فیلم از یک نواختی دربیاید.

این منتقد در پایان صحبت‌های خود خاطرنشان کرد: حمایت از سینما و فیلمسازان مستقل به ویژه در عرصه سینمای مستند باید به درست ترین شکل ممکن رقم بخورد تا شاهد آثاری متفاوت و ارزشمندی چون «کاغذپاره‌ها» باشیم.

«کاغذپاره‌ها» در ساختار و محتوا جذاب است

در ادامه اردوان وزیری دیگر منتقد این اکران ویژه نیز در سخنانی مطرح کرد: ما مستندهای زیادی در زمینه آسیب‌های اجتماعی در سال‌های اخیر دیده‌ایم که شاید نمونه موفق آن سه اثر از کامران شیردل با موضوع آسیب‌های اجتماعی‌ست اما چِرک بودن «کاغذپاره‌ها» در ساختار و محتوا جذاب است البته این چِرکی باعث می‌شود مخاطب عام در ابتدا در مقابل اثر جبهه بگیرد اما همان مخاطب در ادامه جذب کار می‌شود چراکه تمیز نبودن فیلم به دل می‌نشیند.

وی افزود: فیلم تاثیرگذار «کاغذپاره‌ها» به لحاظ سبک و ساختار یک واقعیتی را از طریق تصویر ارایه می‌دهد که با واقعیت همراه نیست و تضاد دارد و همین اتفاق باعث می‌شود بیننده تا پایان این مستند-انیمیشن را دنبال کند.

این منتقد در پایان صحبت‌های خود گفت: من «کاغذپاره‌ها» را به لحاظ ساختاری شبیه به کوبیسم و به لحاظ استفاده از رنگ شبیه به سبک نقاشی امپرسیونیسم دیدم.

«کاغذپاره‌ها» یک اثر قابل دفاع است

همچنین رضا صائمی یکی دیگر از منتقدان در سخنانی کوتاه تصریح کرد: زنان آسیب دیده در «کاغذپاره‌ها» درباره مسایلی صحبت می‌کنند که شاید این دردها در مستندهایی که چهره این افراد نمایش داده می‌شود، قابل مطرح کردن نباشد. همین مساله نشان می‌دهد که در انیمیشن می‌توان درباره برخی از واقعیت‌های اجتماعی که به نوعی در فیلم‌ها قابل طرح نیست، صحبت کرد.

در ادامه ساقی سلیمانی منتقد نیز با اشاره به اینکه برخی از مستندهایی که با موضوع آسیب‌های اجتماعی در سال‌های اخیر ساخته شده‌اند، گاهی او را به عنوان بیننده آزار داده چراکه به نوعی مستندساز از سوژه‌ها بازجویی کرده است، اظهار کرد: از نظر من مستندساز حق احساساتی کردن مخاطب و حتی حق ورود به احساسات زیرپوستی یک سوژه سیب‌دیده را ندارد.

وی تاکید کرد: خوشبختانه این اتفاق در «کاغذپاره‌ها» رخ نداده است تا جایی که یکی از سوژه‌ها آنقدر به کارگردان اعتماد می‌کند که از عشق خود به همسرش می‌گوید و باور دارد که قرار است کسی با همسرش صحبت کند این لحظه تراژیک این مستند انیمیشن برای من بود.

این منتقد در پایان صحبت‌های خود با بیان اینکه «کاغذپاره‌ها» یک اثر قابل دفاع است، یادآور شد: قصد دارم به این نکته اشاره کنم که کاراکترهای این مستند-انیمیشن همه در صورت و بدن و حتی زمانی که حرفی برای گفتن نداشتند، اکت داشتند و این مساله برای من لذتبخش بود.

استفاده از تکنیک‌های بسیار در ساخت «کاغذپاره‌ها»

بهزاد نعلبندی کارگردان «کاغذپاره‌ها» آخرین فردی بود که در این اکران ویژه به ویژگی‌هایی از فیلم اشاره کرد.

وی در ابتدا گفت: اینکه من به عنوان کارگردان اثر خود را با تماشاگر ببینم بسیار سخت است اما اینکه در جمع منتقدان فیلم را تماشا کنم، ده برابر سخت‌تر است.

کارگردان «کاغذپاره‌ها» با بیان اینکه اصراری ندارد که بگوید این اثر اولین مستند-انیمیشن ساخته شده در ایران است، در پاسخ به پرسش یکی از منتقدان درباره تکنیک فیلم اظهار کرد: حقیقتا «کاغذپاره‌ها» ترکیبی از بسیاری از تکنیک‌ها از جمله استاپ‌موشن، کات اوت، تری دی و...

"مستند یعنی خود حقیقت و عین واقعیت و هنرمندان این عرصه باید در جامعه خوب ببینند، با دقت گوش کنند، هوشمندانه بیان کنند و به تصویر بکشند و این اتفاق در «کاغذپاره‌ها» به درستی افتاده است"است یعنی خود را وابسته به تکنیک نکردم و آنچه که می‌توانست فضای فیلم را به من بدهد، انتخاب کردم.

نعلبندی با اشاره به اینکه سه سال درگیر این مساله بوده است که با صداهای ضبط شده زنان آسیب دیده چه کند، بیان کرد: قصد دارم به این نکته اشاره کنم که من اگر قرار بود با دوربین به مرکزی که زنان آسیب دیده در آن نگهداری می‌شدند، می‌رفتم اصلا این فیلم را نمی‌ساختم.

وی ادامه داد: جسته گریخته تجربه‌هایی کردم که به شکست انجامید تا در یک لحظه به ذهنم رسید که چون زنان آسیب دیده کارتن‌خواب بودند، از کارتن برای ساخت این مستند-انیمیشن استفاده کنم. زمانی که این ایده به ذهنم رسید، بعدازظهرش پلان اول را ساختم.

این فیلمساز در جواب به سوال یکی دیگر از منتقدان که استقبال مخاطبان از این اثر که در سال ۹۸ در جشنواره جهانی فجر رونمایی شد، چه بود؟ گفت: متاسفانه بخش مستند در جشنواره جهانی فجر رقابتی نیست اما اکران بسیار موفقی داشتیم و بسیاری از نمایندگان جشنواره‌های مختلف که در جشنواره جهانی فجر حضور داشتند از فیلم برای حضور در جشنواره‌هایشان دعوت کردند. دبورا یانگ منتقد مشهور هالیوود ریپورتر که در جشنواره حضور داشت نقد بسیار خوبی برای فیلم نوشته است.

نعلبندی ادامه داد: «کاغذپاره‌ها» کاندیدای جایزه بهترین انیمیشن سال ۲۰۱۹ از آسیاپاسیفیک و کاندیدای بهترین فیلم بلند انیمیشن از جشنواره انیماتور لهستان بود.

وی تاکید کرد: این مستند-انیمیشن در جشنواره‌های ایدفا، مونیخ، کراکوف، ترانسیوانیا رومانی، دی ام زد کره‌جنوبی، ملاقات با دیوانگی کانادا و چندین جشنواره دیگر در دوران کرونا به صورت آنلاین به نمایش درآمده است. جالب است بدانید زمانی که «کاغذپاره‌ها» در مونیخ اکران شد دو دانشجو به من ایمیل زدند و نوشته بودند که دانشجوی سینما هستند و از «کاغذپاره‌ها» برای پروژه جدیدشان الهام گرفته‌اند.

کارگردان «کاغذپاره‌ها» با اشاره به همکاری باران کوثری، رزیتا علیزاده و آوا شریفی با این مستند-انیمیشن بیان کرد: برای آنکه بازی‌ و حرکت عروسک‌ها تاثیرگذار باشد از تکنیکی به نام روتوسکوپی استفاده کردم بدین صورت که از سه بازیگری که نام بردم، خواهش کردم بر اساس صداها بازی کنند. با دوستان تمرین کردیم و فیلمبرداری را انجام دادم سپس بر اساس اکت‌ها، زبان بدن آن‌ها و تغییراتی که من لحاظ کردم، عروسک‌ها جان بخشیده شدند.

نعلبندی در پایان خاطرنشان کرد: من اعتقاد دارم دوران طلایی سینمای ایران در دهه شصت با همکاری سه عنصر فیلمساز، منتقد و تماشاگر شکل گرفت.

در این میان وظیفه منتقد که حلقه میان تماشاگر و سینماست بسیار خطیر است اگر میل و اشتیاقی برای ادامه حیات سینمای مستقل وجود دارد باید این سه عنصر دوباره به هم نزدیک باشند.