جمعیت؛ حزب چهره‌های سیاسی افغانستان، مشکلش چیست؟

صلاح‌الدین ربانی، سرپرست حزب جمعیت اسلامی دو روز پیش در یک اقدام بی‌سابقه و غیرمنتظره از سوی شماری از اعضای رهبری جمعیت اسلامی از رهبری حزب کنار گذاشته شد. جلسه در خانه عطامحمد نور، رئیس اجرایی جمعیت برگزار شده بود.

صلاح‌الدین ربانی، بعد از کشته شدن برهان‌الدین ربانی در سال ۲۰۱۱، توسط شورای رهبری جمعیت به عنوان "سرپرست" جمعیت اسلامی تا برگزاری کنگره حزب برگزیده شده بود.

در این جلسه به جز از صلاح الدین ربانی و احمدضیا مسعود، یکی از چهره‌های برجسته جمعیت و عضو خانواده آقای ربانی، بیشتر چهره‌های سرشناس حزب حضور داشتند.

به گفته آقای نور از میان ۶٢ عضو برحال شورای رھبری جمعیت اسلامی، ۴۷ تن آنان به‌ صورت حضوری و یا غیرحضوری موافقت خود را با تصمیم جمعی اعلام کردند.

در واکنش به این جلسه، آقای ربانی نیز در بیانیه‌ایی که در صفحه فیسبوکش نشر شد، این تصمیم را رد کرد و گفته که برخی از اعضای هیات رهبری را که در جلسه دیروز شرکت داشتند، به "سوء استفاده از نام و نشان این حزب" متهم کرده و عضویت آنها را به حالت "تعلیق" درآورده است.

• واکنش تند صلاح الدین ربانی به کنار گذاشته‌شدن از رهبری جمعیت اسلامی و امکان انشعاب در حزب

دلیل کنار گذاشتن ربانی از رهبری جمعیت چه بود؟

در روزهای اخیر گزارش‌هایی از مخالفت آقای ربانی با امضای توافقنامه سیاسی میان عبدالله عبدالله و محمد اشرف غنی منتشر شده بود.

"صلاح‌الدین ربانی، سرپرست حزب جمعیت اسلامی دو روز پیش در یک اقدام بی‌سابقه و غیرمنتظره از سوی شماری از اعضای رهبری جمعیت اسلامی از رهبری حزب کنار گذاشته شد"

صلاح‌الدین ربانی و حزب جمعیت از حامیان اصلی عبدالله عبدالله در انتخابات ۲۰۱۹ بودند.

یک عضو شورای رهبری جمعیت که در آن جلسه نیز شرکت داشت و نخواست نامش برده شود به بی‌بی‌سی دلایل برکناری آقای ربانی را مخالفت او با برگزاری کنگره، عدم حمایت او از شورای عالی مصالحه به رهبری عبدالله و تمکین نکردن آقای ربانی از تصامیم جمعی شورای رهبری حزب برشمرد.

آقای ربانی در واکنش به برکناری خود بیانیه مفصلی صادر کرده و از جمله تاکید کرد که کمیته‌ای را برای برگزاری کنگره حزب معرفی خواهد کرد.

خلیل هدف، استاد دانشگاه و عضو دیگر شورای رهبری جمعیت که با این روند برکناری موافق نبوده است، می‌گوید: تفاوت دیدگاه‌ها در سطوح بالای رهبری در رابطه با تعامل با محمد اشرف غنی دلیل اصلی تنش‌ها بوده، ولی این طرز کنارگذاشتن قابل پیش‌بینی نبود. او ‌‌برگزار نشدن کنگره حزب را "ناراحت کننده" می‌داند ولی می‌گوید در شرایط کنونی کشور برگزاری چنین کنگره‌ای دشوار است.

اولویت‌های کشور صلح و امنیت است.

برخی حامیان آقای ربانی، مشکل اصلی را چهره‌های قدیمی این حزب می‌دانند که مانع نوگرایی، اصلاحات و حضور جوانان و زنان در رهبری این حزب شده است.

آقای ربانی دو هفته پیش در زمان افتتاح دفتر مرکزی جمعیت در کابل گفت "نسل امروز و دانش‌آموخته افغانستان می‌خواهد بداند که جمعیت اسلامی یک جریان کاملا ایدیولوژیک و متعلق به دوره جنگ سرد است و یا یک حزب سیاسی امروزی؟"

• واکنش‌ها به ترور برهان الدین ربانی
• حزب جمعیت با چه سرنوشتی روبرو است؟
• پسر برهان الدین ربانی رئیس شورای صلح افغانستان شد

جمعیت اسلامی چه حزبی است؟

سابقه جمعیت اسلامی به سال ۱۳۵۲ و جمعی از "جوانان مبارز مسلمان" متشکل از استادان و دانشجویان دانشگاه‌های کابل می‌رسد. برهان الدین ربانی حزب جمعیت را در سال ۱۳۵۵ در تبعید تاسیس کرد و تا آخر عمرش رهبر بلامنازع این حزب باقی ماند.

برهان الدین ربانی، بنیانگذار جمعیت اسلامی دانش آموخته الازهر مصر و متمایل به جریان فکری اخوان المسلمین بود. او در افغانستان به رهبری جریان "اسلام میانه‌رو و معتدل" معروف بود.

"صلاح‌الدین ربانی، بعد از کشته شدن برهان‌الدین ربانی در سال ۲۰۱۱، توسط شورای رهبری جمعیت به عنوان "سرپرست" جمعیت اسلامی تا برگزاری کنگره حزب برگزیده شده بود"

این حزب که بیشتر به "جمعیت" معروف است، از احزاب فراگیر و قدرتمند جهادی بود که در زمان تهاجم شوروی سابق در ولایت‌های مختلف می‌جنگید.

• آخرین لحظات زندگی برهان الدین ربانی از زبان معصوم استانکزی

خاستگاه اصلی حزب جمعیت در میان تاجیکان افغانستان است، ولی این حزب از ابتدای تاسیس شماری از چهره‌های سیاسی فرماندهان اقوام پشتون و ازبک را نیز زیر چتر حزب با خود داشته است.

جمعیت اسلامی در دهه ۱۳۶۰ خورشیدی با ساختار منظم سیاسی در تبعید در پاکستان و فرماندهان قدرتمند نظامی تاجیک، پشتون و ازبک بود.

حق نشر عکس

Rabani/facebook

فرماندهان جهادی پشتون مانند ملا نقیب الله در قندهار، انور جگدلک در شمال کابل، اسماعیل طارق در لغمان و فضل الله لوگر و فرماندهان ازبک از جمله قاضی یاسین در جوزجان مطلب بیگ و پیران قل در تخار عضو جمعیت بودند.

احمدشاه مسعود، فرمانده معروف جهادی و مقاومت علیه طالبان که در سال‌ ۲۰۰۱ کشته شد، فرمانده عمده نظامی جمعیت اسلامی بود.

در ۸ ثور ۱۳۷۲ مجاهدین پیروزمندانه وارد کابل شدند. احمدشاه مسعود زودتر بخش‌های عمده پایتخت را در اختیار خود گرفت و حزب جمعیت تبدیل به حزب حاکم شد.

جمعیت در ائتلاف با شمار دیگری از احزاب جهادی "دولت اسلامی افغانستان" را تشکیل دادند. ولی شماری دیگر از احزاب جهادی از جمله حزب اسلامی به رهبری گلبدین حکمتیار و حزب وحدت اسلامی به رهبری عبدالعلی مزاری جمعیت را به انحصار قدرت متهم کرده و علیه آن جنگیدند.

در این جنگ‌ها که به "جنگ‌های داخلی" موسوم است، شهر کابل خسارت زیادی دید و هزاران نفر کشته و زخمی شدند.

جمعیت در انتخابات‌های ریاست جمهوری چه موضعی داشت؟

در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۰۴، ۲۰۰۹، ۲۰۱۴، و در آخرین انتخابات ۲۰۱۹ اعضای جمعیت اسلامی به دسته‌های مختلف انتخاباتی پیوستند.

در سال‌های اخیر پس از مرگ برهان‌الدین ربانی، سکان جمعیت بیشتر دست چهره‌های جدیدی قرار گرفت که الزاما از حمایت وسیع درون حزبی برخوردار نبودند که روند زد و بندهای سیاسی را افزایش داد.

"در این جلسه به جز از صلاح الدین ربانی و احمدضیا مسعود، یکی از چهره‌های برجسته جمعیت و عضو خانواده آقای ربانی، بیشتر چهره‌های سرشناس حزب حضور داشتند"ولی هیچ‌گاه تنش های درون حزبی به کنار گذاشتن رهبری حزب نرسیده بود.

حق نشر عکس

Getty Images

موضع جمعیت در روند صلح افغانستان چیست؟

جمعیت اسلامی از روند صلح حمایت کرده و خود را طرف اصلی گفتگو می‌داند. برهان‌الدین ربانی در زمانی که ریاست شورای عالی صلح را برعهده داشت توسط یک مهاجم انتحاری که خود را حامل نامه رهبری طالبان معرفی کرده بود، کشته شد.

در روند کنونی آمادگی برای گفتگوهای صلح با طالبان، صلاح الدین ربانی موضع متفاوت و سخت‌تر از عبدالله عبدالله در پیش گرفته است.

به گفته آقای هدف، صلاح‌الدین ربانی پیش از رسیدن عبدالله به رهبری شورای عالی مصالحه، حدود به ۶ ماه قبل، آقای منصور را به عنوان نماینده جمعیت در گفت‌‌‌و‌گوهای صلح معرفی کرده بود.

اما بعد از امضای توافقنامه سیاسی عبدالله و غنی، آقای ربانی می‌خواست در مورد نمایندگی حزب جمعیت در گفتگوهای صلح بازنگری شود.

یک عضو دیگر شورای رهبری جمعیت گفت عضویت خالد نور، پسر عطامحمد نور در هیات مذاکره کننده به‌ نمایندگی از حزب جمعیت نیست.

بنا به این منبع، شمار زیادی از جمعیتی‌ها در هیات مذاکره حضور خواهند داشت، ولی نمایندگی این حزب مربوط به آقای منصور خواهد بود.

• سوال رهبری جمعیت بعد از برهان الدین ربانی

پیشینه اختلافات در جمعیت به کجا می‌رسد؟

چندین حزب سیاسی از جمعیت اسلامی افغانستان در سالهای آغازین جدا و به صورت جریان‌های مستقل به فعالیت ادامه داده اند، از جمله حزب اسلامی حکمتیار که پیش از آغاز سال‌های جهاد از این حزب جدا شد.

جمعیت شاهد چند دستگی سیاسی در دو دهه گذشته بوده است. اعضای جمعیت که به نمایندگی از این حزب و دولت اسلامی به رهبری برهان الدین ربانی در کنفرانس بن (۲۰۰۱) شرکت کرده بودند، مواضعی اتخاذ کردند که سایر اعضای جمعیت و از جمله شخص برهان الدین ربانی را ناراضی ساخت، دامنه آن نارضایتی تاهنوز شنیده می‌شود.

"صلاح‌الدین ربانی و حزب جمعیت از حامیان اصلی عبدالله عبدالله در انتخابات ۲۰۱۹ بودند"صلاح الدین ربانی نیز در بیانیه روز گذشته از آن به "سازشنامه بن" یاد کرد.

اما، آقای هدف، تکثر دیدگاه‌ها و فرهنگ حاکم آزادی عمل ولی در عین حال پابند بودن به ارزش‌های مشترک را در حزب جمعیت نقطه قوت این حزب می‌داند و باور دارد که مشکل کنونی هم گذراست.

جایگاه عبدالله عبدالله در حزب جمعیت چیست؟

عبدالله عبدالله، رئیس شورای عالی مصالحه ملی، نامزد اصلی حزب جمعیت اسلامی در انتخابات‌های ریاست جمهوری ۲۰۱۴ و ۲۰۱۹ بود.

اما، در فهرست ۶۴ نفری اعضای شورای رهبری جمعیت که در سال ۱۳۹۶ اعلام شد، نام ‌عبدالله عبدالله به چشم نمی‌خورد.

در انتخابات ۲۰۱۴ او از حمایت کتله بزرگی از چهره‌های اصلی جمعیت اسلامی مانند صلاح‌الدین ربانی، عطامحمد نور که آن زمان والی قدرتمند بلخ بود، محمدیونس قانونی، معاون اول رئیس جمهوری پیشین برخوردار بود.

حامیان پیشین آقای عبدالله از جمله عطا محمد نور، از حامیان اصلی‌اش، او را به ناتوانی و کم‌کاری متهم کرده‌اند اما صلاح‌الدین ربانی در انتخابات ۲۰۱۹، همچنان هوادار آقای عبدالله باقی ماند.

به گفته آقای هدف، جمعیت به عنوان حامی اصلی آقای عبدالله انتظار داشت که او از تصمیم جمعی جمعیت پیروی کند، اگر هم نکرده بود با گفت‌وگوهای بیشتر باید حل مشکل می‌شد.

رابطه امرالله صالح، معاون اول رئیس جمهوری و جمعیت چیست؟

امرالله صالح، معاون اول رئیس جمهور در دوران مقاومت تحت فرماندهی احمدشاه مسعود و در چتر سیاسی جمعیت اسلامی فعالیت می‌کرد. ولی او در ۱۹ سال گذشته از طرف این حزب، فرد مطرح نبوده است.

آقای صالح بعد از استعفا از ریاست امنیت ملی در سال ۲۰۱۰، نهادی به اسم "روند سبز افغانستان" را ایجاد کرد که بیشتر شامل جوانان است و در ۱۰ سال گذشته به عنوان فعال سیاسی به نمایندگی از این نهاد فعالیت کرده است.

جریان روند سبز به رهبری آقای صالح در سال ۲۰۱۴ از حامیان اصلی عبدالله عبدالله بود، ولی در انتخابات ۲۰۱۹ تغییر جهت داد و آقای صالح به عنوان معاون اول ریاست جمهوری در کنار آقای غنی قرار گرفت.

.