‌ترامپ و سیاست‌گذاری ضدعلمی در آمریکا

او رئیس‌جمهوری بود که در دورانش نقش علم و توصیه‌های علمی در زندگی عمومی آمریکاییان بارها تضعیف شده است. مثال بارز آن، نحوه مواجهه شخص او و تیم مدیریتی‌اش با بحران کروناست. خروج ایالات متحده از توافق‌نامه آب‌وهوایی پاریس، قطع بودجه سازمان‌های مردم‌نهاد که سلامت عمومی را تقویت می‌کنند و تضعیف محدودیت‌های قانونی کنترل مواد سمی از جمله اقدامات زمان او است. فردای روز انتخابات ۲۰۲۰، در روز چهارهم آبان اعلام شد که اکنون آمریکا رسما از توافق‌نامه اقلیمی پاریس خارج شده است. البته به صورت سلبی، یک اتفاق خوب نیز رخ داد! کارهای ترامپ موجب شد تا گروه زیادی از دانشمندان (که اکثرشان در دنیا مخالف او و طرز فکرش هستند) به فعالیت‌های سیاسی رغبت نشان دهند! دانشمندان ملل دیگر، از چین تا فرانسه برای تصاحب فرصت‌های جدید که با اشتباهات رهبری ایالات متحده در فاصله ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰ ایجاد شد، وارد عمل شده‌اند.

"او رئیس‌جمهوری بود که در دورانش نقش علم و توصیه‌های علمی در زندگی عمومی آمریکاییان بارها تضعیف شده است"اقدامات ضدعلمی دولت ترامپ فهرستی طولانی را شامل می‌شود: دورزدن متخصصان علمی با حذف دانشمندان از روند تصمیم‌گیری، خالی‌گذاشتن جایگاه‌های علمی، انحلال یا به‌خطرانداختن کمیته‌های مشورتی یا کنارگذاشتن متخصصان مستقل، تضعیف مطالعات علمی هنگامی که یافته‌های آنها برنامه سیاسی دولت را زیر پا می‌گذارد، سیاسی‌کردن کمک‌های مالی علمی با اجازه‌دادن به منصوبان سیاسی برای بازبینی آنها و حذف تغییرات اقلیمی از سیاست‌های راهبردی. دولت ترامپ دانشمندان را در مطالعه تغییر اقلیم محدود کرد و عنوان تغییرات آب‌وهوایی را از اسناد رسمی وب‌سایت‌های دولتی مرتبط به موضوع حذف کرد. دولت او علم را از حفاظت از محیط زیست برای پارک‌های ملی و سایر مناطق حفاظت‌شده حذف و بررسی اثرات زیست‌محیطی را محدود یا لغو کرد. کاهش دسترسی عمومی به علوم و دانشمندان و ارتباطات آزاد هم برای روند علمی و هم برای جامعه آگاه بسیار مهم است. محدودیت‌های غیرضروری در ارتباطات دانشمندان در دولت ترامپ تسریع شد.

محدودکردن ارتباطات دانشمندان آژانس‌های فدرال (که نقش بسیاری از فعالیت‌های حاکمیتی را بر عهده دارند) و ایجاد موانع جدیدی در ارتباط دانشمندان با خبرنگاران از اقدامات دیگر دولت اوست. به این ترتیب بعضی اطلاعات مهم علمی را از اخبار حذف کرده‌اند. دولت او با ایجاد یک محیط سرد، برای دانشمندان شاغل در نهادهای فدرال، فرهنگ ترس را در میان دانشمندان چندین آژانس فدرال ایجاد کرده است که منجر به خودسانسوری و کاهش اثربخشی آنها شد. با تغییر نحوه دسترسی به داده‌ها، توانایی دانشمندان در اطلاع‌رسانی درباره تصمیمات و موضوعات مهم تضعیف شد. دولت ترامپ بارها و بارها چنین دسترسی‌هایی را با حذف اطلاعات از وب‌سایت‌هایی که به راحتی قابل دسترسی هستند و حتی محدودکردن توانایی دانشمندان برای استفاده از داده‌های مهم محدود کرده است.

"خروج ایالات متحده از توافق‌نامه آب‌وهوایی پاریس، قطع بودجه سازمان‌های مردم‌نهاد که سلامت عمومی را تقویت می‌کنند و تضعیف محدودیت‌های قانونی کنترل مواد سمی از جمله اقدامات زمان او است"جو بایدن رئیس‌جمهور منتخب آمریکا در همان روز بعد از برگزاری انتخابات، در ۱۴ آبان متعهد شد که در فردای استقرار در کاخ سفید در اول بهمن ۹۹، آمریکا را به توافق آب‌وهوایی پاریس ۲۰۱۵ برمی‌گرداند و سیاست‌های تغییر آب‌وهوایی را تصویب می‌کند که حتی بلندپروازانه‌تر از اوباماست. اما حتی اگر دولت بایدن به شدت با انتشار کربن مقابله کند، اثر ترامپ بر سیاست‌های آب‌وهوایی می‌تواند پایدار باشد.

داگلاس برینکلی، مورخ ریاست‌جمهوری در دانشگاه رایس، گفته: «دونالد ترامپ ضدعلمی‌ترین و ضد محیط‌زیست‌ترین رئیس‌جمهوری ماست. اقدامات رئیس‌جمهور یکی از غبطه‌برانگیزترین دارایی‌های ایالات متحده را فرسوده کرده است: تخصص علمی به عنوان زیربنای دولت که طی دهه‌ها پرورده شده است. او دیوانه و بی‌پرواست».

بی‌توجهی دولت به تخصص علمی، همراه با عقب‌نشینی گسترده کشور از توافق‌نامه‌های امنیت بین‌المللی، تجارت و اتحادهای دفاعی فرامرزی مانند ناتو، از اعتبار آمریکا در صحنه جهانی کاسته است. خروج از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ کشورهای ۱+۵ با ایران (برجام) در سال ۲۰۱۸، یکی از چالش‌برانگیزترین، غیرعلمی‌ترین و غیرمنطقی‌ترین اقدامات ترامپ و دولتش در سطح بین‌المللی در سال‌های اخیر بوده است.

ترامپ از هنگام خروج از توافق برجام با وضع تحریم‌های گسترده، به شدت‌دادن سیاست فشار حداکثری بر ایران پرداخت.

مخالفت مکرر علنی یا دانش علمی و بی‌اعتنایی وی به دلیل و شواهد ادعاهایش، بسیاری از محققان را بر آن داشته است که از او به عنوان رئیس‌جمهوری ضدعلوم یاد کنند. اکثر دانشمندان معتبر روابط بین‌المللی، به امور خارجی ترامپ نمرات بسیار کم می‌دهند. تصمیمات یک‌جانبه وی برای خروج از پیمان اقلیمی پاریس، توافق هسته‌ای ایران و سازمان بهداشت جهانی به طور گسترده‌ای هم به همکاری علمی جهانی و هم به تلاش برای سلامت، ایمنی و شکوفایی کره زمین آسیب رساند.

البته ساختار حاکمیت در آمریکا پیچیدگی‌هایی دارد که رئیس‌جمهور نمی‌تواند به صورت فعالِ مایشا هر آنچه اراده می‌کند، اعمال کند. مثلا مؤسسه ملی بهداشت (NIH) آمریکا بزرگ‌ترین حامی فدرال تحقیقات دانشگاهی، در پنج سال گذشته با وجود کاهش شدید پیشنهادی ترامپ، توانست بودجه خود را ۳۹ درصد افزایش دهد. بودجه بنیاد ملی علوم (NSF) نیز در سه سال گذشته ۱۷ درصد افزایش یافت و جهت رو به پایین را که ترامپ درخواست کرده است، رعایت نکرده و اکنون به بیش از دو برابر زمان رئیس‌جمهور پیشین باراک اوباما افزایش می‌یابد.

"فردای روز انتخابات ۲۰۲۰، در روز چهارهم آبان اعلام شد که اکنون آمریکا رسما از توافق‌نامه اقلیمی پاریس خارج شده است"به همین ترتیب محققانی که روی هوش مصنوعی (AI) و در علوم اطلاعات کوانتومی کار می‌کنند، از رشد سریع‌تری نیز در دوره ترامپ بهره‌مند شده‌اند.

علم می‌تواند قطب‌بندی‌ها را خنثی کند. این غیرقطب‌بندی کردن (دپولاریزاسیون) از طریق علم مستقل می‌تواند پادزهری برای یک رویارویی حاد سیاسی باشد. این همان چیزی است که با به حاشیه راندنش، فضای سیاسی امروز آمریکا را به صورت به‌شدت قطبی درآورده است.
* استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی  و مهندسی زلزله

* منتشر شده در روزنامه شرق . ۱۹ آبان ۱۳۹۹