بهترین زمان برای پیشگیری از عقب‌ماندگی ذهنی نوزادان

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین و به نقل از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، فاطمه نوائیان ضمن گرامیداشت روز جهانی عقب ماندگی ذهنی گفت: متاسفانه با وجود پیشرفت علم پزشکی هنوز هم نوزادانی با بیماری های مادرزادی و نقص های جسمی و ذهنی متولد می‌شود.

وی با تاکید بر اهمیت پیشگیری و ضرورت انجام آزمایشات غربالگری نوزادان در سه روز اول تولد به تبیین اقدامات گروه پیشگیری و مبارزه با بیماری‌های معاونت امور بهداشتی دانشگاه در راستای پیشگیری از عقب ماندگی پرداخت.

اجرای طرح غربالگری بیش از ۵۰ بیماری متابولیک در نوزادان

رییس گروه بیماری‌های غیرواگیر معاونت امور بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به آغاز طرح غربالگری نوزادان از سال ۸۴ گفت: این برنامه با ارزیابی بیماری کم کاری تیروئید در نظام بهداشتی کشور آغاز شد. در سال ۱۳۸۶ دو بیماری فنیل کتونوری و فاویسم و در سال ۹۷ نیز  ۵۳ بیماری متابولیک ارثی به این غربالگری افزوده شد.

نواییان این طرح را یکی از شاخص ترین فعالیت‌ها و دستاوردهای بهداشتی در سال های اخیر برشمرد که با بررسی های زودهنگام  احتمال بروز اختلالات و بیماری های ذهنی و جسمی در نوزادان را کاهش می‌دهد.

وی با اشاره به نحوه اجرای این غربالگری خاطرنشان کرد: در این غربالگری توسط مراقبان سلامت مراکز خدمات جامع سلامت در روزهای اولیه پس از تولد با گرفتن چند قطره خون از کف پای نوزاد صورت می گیرد و با انجام آزمایشات غربالگری بیماری‌های متابولیک مادرزادی، نوزاد در مقابل بروز بسیاری از بیماری‌های ذهنی و جسمی محافظت می‌شود.

جلوگیری از بروز عقب ماندگی ذهنی و جسمی با تشخیص زودهنگام اختلالات متابولیک

نواییان با اشاره به اهمیت غربالگری در شناسایی نوزادان مبتلا به اختلالات متابولیک و جلوگیری از عقب ماندگی ذهنی و جسمی خاطرنشان کرد: بسیاری از بیماری‌های متابولیک در صورت تشخیص زود هنگام، قابل کنترل و درمان هستند و می توان از بروز علایم شدید و خطرناک آنها جلوگیری کرد.

وی تاکید کرد: در صورت تاخیر در تشخیص و درمان متاسفانه این بیماری‌ها منجر به بروز مشکلات ذهنی و جسمی نظیر  عدم توانایی حرکتی، عقب ماندگی ذهنی، عدم توانایی تکلم و حتی مرگ کودک شود.

عوامل موثر در بروز عقب ماندگی ذهنی  

رییس گروه بیماری‌های غیرواگیر معاونت امور بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، کم کاری مادرزادی تیروئید را باعث ایجاد عوارض جبران ناپذیری بر روی رشد و تکامل مغز و اعصاب مرکزی و رشد طولی و قد نوزاد عنوان کرد.

وی با ذکر این مطلب که بیماری فنیل کتونوری در بدو تولد هیچ‌گونه نشانه آشکاری ندارد، افزود: نوزاد در دو تا سه ماه اول زندگی، ظاهری کاملا سالم دارد، ولی به تدریج علایم بیماری نمایان و با گذشت زمان کودک دچار عقب‌ماندگی ذهنی می‌شود.

به گفته نواییان، این کودکان اغلب ناآرام و پر جنب و جوش شده و تعادل عصبی خوبی ندارد. قدرت تکلمش ضعیف و در راه رفتن دچار مشکل شده و عقب‌ماندگی ذهنی در بیماری فنیل کتونوری شدید است و کودک بیش فعالی همراه با حرکات بی‌هدف پیدا می‌کند.

غربالگری ۵۰۰ هزار نوزاد  در دانشگاه از ابتدای شروع طرح غربالگری تاکنون  

آزاده صفائی کارشناس بیماری های متابولیک معاونت امور بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی از غربالگری ۵۰۰ هزار نوزاد از ابتدای شروع طرح غربالگری بیماری های متابولیک نوزادان تاکنون در منطقه تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی خبر داد و گفت: این غربالگری ساده و کم هزینه سبب جلوگیری از بروز عوارض جبران ناپذیر و دایمی و هزینه های بیماری هایی نظیر عقب ماندگی ذهنی، کم شنوایی و افت تحصیلی می‌شود.

به گفته آزاده صفایی، متاسفانه اغلب نوزادان مبتلا به بیماری فنیل کتونوری قبل از اجرای برنامه غربالگری در سال ۱۳۸۶، به دلیل کشف دیررس بیماری، به درجات مختلف عقب ماندگی ذهنی مبتلا می‌شدند به همین دلیل اجرای طرح غربالگری نوزادان یکی از ارزشمندترین دستاوردهای حوزه بهداشت کشور است زیرا بروز این بیماری در هر کودک منجر به ایجاد پیامدهای جبران ناپذیر و متعدد خانوادگی، اجتماعی، اقتصادی و بهداشتی درمانی خواهد شد.

غربالگری سالانه ۵۰ هزار نوزاد در حوزه دانشگاه

کارشناس بیماری های متابولیک معاونت امور بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به غربالگری سالانه حدود ۵۰ هزار نوزاد در حوزه دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گفت: در سال گذشته ۵۱ هزار نوزاد در این دانشگاه مورد غربالگری قرار گرفتند که ۸۸ نفر آنان مبتلا به هیپوتیروئیدی نوزادی بودند و مورد مراقبت های لازم قرار گرفتند. همچنین شش مورد ابتلا به فنیل کتونوری کشف و گزارش شد.

به گفته صفائی، در مناطق تحت پوشش این دانشگاه هم‌اکنون حدود ۵۰۰ کودک تحت مراقبت بیماری کم کاری تیروئید، ۱۵۰ کودک تحت مراقبت بیماری فنیل کتونوری و ۶۰ کودک نیز تحت مراقبت سایر بیماری‌های متابولیک ارثی قرار دارند.

وی خاطرنشان کرد: در خانواده های دارای فرزند مبتلا به بیماری های متابولیک ارثی و یا فنیل کتونوری، برای پیشگیری از تولد نوزاد دوم مبتلا طبق برنامه ریزی های صورت گرفته خدمات مشاوره، مراقبت ژنتیک و پیگیری در مراکز خدمات جامع سلامت به مادران در سنین باروری ارایه می شود.

وی در خصوص نحوه ارایه خدمات در این برنامه گفت: نوزادان شناسایی شده مبتلا به بیماری کم کاری تیروئید به مدت ۳۶ ماه تحت مراقبت مستمر مراکز خدمات جامع سلامت قرار می گیرند. نوزادان مبتلا به بیماری متابولیک ارثی و فنیل کتونوری شناسایی شده نیز برای دریافت درمان های تخصصی به بیمارستان‌های منتخب ارجاع می شوند.

به گفته این کارشناس معاونت امور بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، خانواده های این بیماران نیز از خدمات رایگان مشاوره ژنتیک در مراکز خدمات جامع سلامت بهره مند می شوند تا با انجام مشاوره و آزمایشات تخصصی ژنتیک در خانواده های مبتلا از بروز بیماری در فرزندان بعدی خانواده پیشگیری به عمل می آید.

فعالیت  ۶۸ مرکز غربالگری نوزادان در مناطق تحت پوشش دانشگاه

صفایی با بیان این مطلب که در حال حاضر ۶۸ مرکز غربالگری نوزادان در سطح دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی فعالیت دارند گفت: این مراکز در پاندمی کرونا نیز فعال بوده و با رعایت کامل پروتکل های بهداشتی آزمایشات غربالگری نوزادان را انجام می دهند.

این کارشناس معاونت امور بهداشتی در خاتمه سخنان خود با تاکید بر ضرورت شناسایی زودهنگام بیماری های متابولیک برای پیشگیری از آسیب های ذهنی و جسمی نوزادان تاکید کرد: حتما والدین در روزهای سوم تا پنجم پس از تولد فرزندشان را برای انجام آزمایش غربالگری کف پای نوزاد به مراکز منتخب مراجعه کنند تا از سلامت نوزاد خود مطمئن شوند.

با وجود پیشرفت علم پزشکی هنوز هم نوزادانی با بیماری‌های مادرزادی و نقص‌های جسمی و ذهنی متولد می‌شود به همین دلیل روز ۳۰ تیرماه به عنوان روز عقب‌ماندگی ذهنی نامگذاری شده است.

۴۷۲۳۱