از «جمعه» فرهاد تا «برای...» شروین حاجی‌پور

رادیو فردا - ۱۲ مهر ۱۴۰۱

«هر جمله‌اش انگار که نداشته‌هامونو عین پتک کوبوند تو صورتمون، جاری شد.»

این پیام یکی از ۳۱ کاربر توئیتر است که توئیت او متن ترانه «برای...» را شکل داده است. ترانه‌ای با صدای شروین حاجی‌پور، خواننده ۲۵ ساله اهل ساری که متنش از میان هزاران توئیت اعتراضی کاربران فارسی‌زبان توئیتر، شکل گرفت و هرچند که از صفحه اینستاگرام او حذف شد، اما از کافه‌های تهران و خیابان‌های شهرها و اعتراضات دانش‌آموزان و دانشجویان در مدارس و دانشگاه‌های مختلف ایران تا اعتراضات ایرانیان در بیش از ۱۵۰ شهر جهان جاری شده است.

اما این فریادها و همخوانی‌ها محصول چیست؟ از میان ده‌ها و صدها ترانه اعتراضی که در طی سال‌ها منتشر می‌شود چرا برای این چنین مورد استقبال انبوه و کم‌سابقه قرار می‌گیرد؟

Embed

share

از «جمعه» فرهاد مهراد تا «برای» شروین حاجی‌پور

by رادیو فردا

Embed

share

The code has been copied to your clipboard.

The URL has been copied to your clipboard

ارسال به فیس‌بوک
ارسال به توئیتر

No media source currently available

۰:۰

۰:۱۷:۰

۰:۰

لینک مستقیم

۶۴ kbps | MP3

اسفندیار منفردزاده، از معروف‌ترین آهنگسازان و سازندگان موسیقی فیلم ایران در گفت‌وگو با رادیوفردا می‌گوید: «شروین کار کارستانی کرده برای اینکه انتخاب از این زیباتر نمی‌شود. این هوش بالا و شرف انسانی شروین بود که انفجار ایجاد کرد.»

آقای منفردزاده این ترانه را کاری بسیار بدیع و کاری نو می‌خواند و می‌گوید: «شروین لشکری ایجاد کرد که از دانه‌های توئیت‌های مردم بود و تمام آدم‌هایی که اعتراض کردند و این نظام نکبت را زیر سؤال بردند همه را کنار هم جمع کرد و لشکری از مردم به هم پیوند داد.»

۳۱ توئیت اعتراضی همزمان با اعتراضات مردمی در خیابان‌ها، متن «برای...» با صدای شروین حاجی‌پور را شکل داده‌اند.

"«هر جمله‌اش انگار که نداشته‌هامونو عین پتک کوبوند تو صورتمون، جاری شد.»این پیام یکی از ۳۱ کاربر توئیتر است که توئیت او متن ترانه «برای...» را شکل داده است"رضا شوهانی یکی از این ۳۱ نفر است. او در گفت‌وگو با رادیو فردا می‌گوید که شروین شعار انقلاب مردم را ساخت.

آقای شوهانی می‌گوید که خیلی خوشحال شده که توئیت او «برای اقتصاد دستوری» در متن «برای» از سوی شروین حاجی‌پور انتخاب شده، چون به گفته او، معمولاً کسانی که حرف اقتصادی می‌زنند خیلی مورد توجه قرار نمی‌گیرند.

به گفته او، شروین با هنرش و با یک کار غیرمتمرکز که شعرش را از مجموع حرف‌های مردم درآورد، شعار انقلاب مردم را ساخت.

تاریخ موسیقی اعتراضی به دهه‌ها قبل باز می‌گردد و آثار ماندگاری از هنرمندان برجسته در دوره‌های متفاوت منتشر شده است برخی در دوره خود تأثیرگذار بوده‌اند و برخی دیگر اما با گذشت دهه‌ها همچنان وِرد زبان نسل‌های مختلف است.

ترانه «جمعه‌» با صدای فرهاد مهراد از جمله این کارهاست. ترانه‌ای که در روزگار خود جاری شد کوچه به کوچه و خانه به خانه و با گذشت دهه‌ها و نسل‌ها همچنان از ماندگارترین آثار موسیقی ایرانی است.

شهیار قنبری، آهنگساز، خواننده و ترانه‌سرای برجسته ایران که ترانه‌سرای «جمعه» و چندین ترانه اعتراضی معروف است از ترانه‌های اعتراضی، جمعه‌ و شروین حاجی‌پور به رادیو فردا می‌گوید: «در ارتباط با ترانه‌های اعتراضی ما با ترانه‌های مهمی در جهان روبه‌رو می‌شویم مثل 'تصور کن' از جان لنون، 'باران سنگینی خواهد آمد' از باب‌دیلن، 'به‌پا خیز' از باب مارلین، 'آجر دیگری در دیوار' از پینک فلوید و بعد می‌رسیم به سرزمین خودمان که یک بغل ترانه خود من دارم؛ از 'جمعه' شروع می‌شود، می‌رسد به 'بوی خوب گندم'، 'لالالالا دیگه بسه' و 'قدغن' و تا همین هفته پیش که ترانه 'نفس‌بس' را نوشتم و در ایران با صدای مهدی یراحی پخش شد».

شهیار قنبری می‌گوید: «ترانه متعهد و ترانه دلیر از نفس نیفتاده و مدام کار کرده و الان هم با یک کار ساده و صادق جوانی که رو به مانتیور دارد همه خودش را فریاد می‌کشد روبه‌رو هستیم؛ کار شروین که امیدوارم عمر طولانی داشته باشد، چون همه کارها قرار نیست عمر طولانی داشته باشند و ترانه 'تصور کن' جان لنون تنها کاری است میان صدها کار او که ماندگار است».

اما ترانه «جمعه‌» چگونه با صدای فرهاد جاری شد و تأثیرگذار؟ اسفندیار منفردزاده، آهنگساز «جمعه‌» به رادیو فردا می‌گوید که عصر جمعه، عصر تلخی برای همه مردم ایران بود.

او توضیح می‌دهد که جمعه را با صدای فرهاد و سپس صدای گوگوش ضبط کرده و با آقاسی هم صحبت کرده بود اما با صدای فرهاد جاری شد و رفت توی مردم و دیگر نیازی به بقیه نبود.

اما چرا موفق شد؟ خفقان کم رنگی که بود و مسائلی که با تمثیل و استعاره و سمبل‌های مختلف در شعر و ادبیات و سینما بیان می‌شد جمعه از آن قاعده برخوردار بود که مفهوم دیگری پیدا کرد و میان مردم رفت.

شهیار قنبری، ترانه‌سرای «جمعه‌» هم می‌گوید: «روزگاری که 'جمعه‌' منتشر شد رقیب سرسختی به نام 'آمنه' آقاسی داشت. که فروش صفحه‌های 'جمعه‌' فروش 'آمنه' آقاسی را شکست. اما نمی‌دانیم که چه می‌شود ترانه‌ای به این اندازه گل می‌کند و ترانه‌های دیگر کمتر».

به گفته او «کسی که حرفه‌اش این است به دلیل تجربه‌ای که دارد می‌تواند حدس بزند که ترانه‌ خاصیت مردمی و مردم‌پسند بودن به مفهوم درستش را دارد یا نه؟»

شبکه دوم صدا و سیمای جمهوری اسلامی در ویدئویی «برای...»های کابران توئیتر و «برای...» شروین را مصادره به مطلوب کرده و از «برای چادرهای شاهد گوهردشت، هفت سال مقاومت فرهنگی» و «برای»های دیگری به روایت حکومت نوشته و از جهان غلامرضا تختی، قهرمان پرآوازه کشتی هم اسم برده است.

بابک تختی فرزند غلامرضا تختی اما در صفحه فیس‌بوک خود واکنش نشان داده و نوشته است که تختی ربطی به «سلطنت بی‌رحم پوسیده جمهوری اسلامی» نداشت.

اما آیا این نوع مصادره‌ها، بازداشت‌ها، تبعید هنرمندان و تلاش برای مسدود کردن راه‌های ارتباطی آنها با مردم از سوی حکومت، تأثیرگذار است؟ شهیار قنبری، می‌گوید که هرگز تأثیرگذار نبوده و نخواهد بود: «همانطور که پینوشه در شیلی نتوانست ترانه‌های ویکتور خارا را بی‌صدا کند، جمهوری اسلامی هم بی‌هیچ تردیدی از عهده این کار برنخواهد آمد».

هنرمندانی در گوشه کنار جهان ترانه «برای...» را اجرا کرده‌اند از طریق رقص و نقاشی و برخی از خوانندگان ایرانی در حمایت از شروین حاجی‌پور این ترانه را بازخوانی کرده‌اند، دابسمش‌های زیادی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است.

در داخل ایران اما فریدون شهیازیان، موسیقیدان، ویدئویی منتشر کرده است.

و این پیام یکی دیگر از ۳۱ کاربر توئیتری است که متن ترانه برای از توئیت آنها نوشته شده است: «همه‌مون حرفیم، همه مون دردیم که خاموش بودیم، مثل خاکستری که انگار الان یکی دوباره آتیشمون زده، هیچکی جرات نداشت با صدای بلند بگه، شروین تونست، شروین صدای ما شد و هر جملش انگار که نداشته‌هامونو عین پتک کوبوند تو صورتمون جاری شد.»