آیا بیماری کووید ۱۹ اقتصاد جهان را دیجیتالی خواهد کرد؟
یورو نیوز
_گفتگوها و تنظیم از مانی تهرانی
_
ویروس کرونا که گفته می‌شود نخستین بار دسامبر سال ۲۰۱۹ در بازار ماهی‌فروشان استان ووهان چین جان یک زن را گرفت، به سرعت در سراسر جهان گسترش پیدا کرده، به طوری که اکنون به درجه عالم گیری (همه گیری جهانی- پاندمی) رسیده و کارشناسان سازمان جهانی بهداشت می‌گویند هر فردی در هر نقطه‌ای از کره زمین با خطر ابتلا به این ویروس و کووید-۱۹ (بیماری ناشی از این ویروس) مواجه است.
آن‌چه به خطر ویروس کرونا اهمیت ویژه بخشیده، ابعاد و تٱثیرات آن است که از بیماری و تلفات انسانی فراتر رفته و حیات اقتصادی بشریت را تهدید میکند. البته در طول تاریخ اتفاقات مشابه رخ داده، اما پیشرفت علم پزشکی بعلاوه افزایش کمی و کیفی ابزار ثبت و ضبط وقایع و به‌هم‌پیوستگی همه‌جانبه کشورهای جهان باعث شده تا مردم و دولت‌ها در برابر این ویروس بیش از پیش غافلگیر شوند. برای همین واکنش فوری کشورها فراخواندن اتباع خود، لغو پروازها و بستن مرزهای جغرافیایی با کانون‌های بیماری -ابتدا چین و سپس ایتالیا و ایران- بود. واکنشی که خشم چینی‌ها را برانگیخت و کشورهای دیگر را به نژادپرستی و آمریکا را به توطئه و جنگ بیولوژیک متهم کرد، رهبر ایران نیز انگشت اشاره را به سمت دولت‌های آمریکا و اسرائیل نشانه گرفت و معترضان ایتالیایی تصاویر آتش زدن پرچم اتحادیه اروپا را در شبکه های اجتماعی منتشر کردند.
از سویی توصیه سازمان جهانی بهداشت به قرنطینه، به عنوان تنها راه مهار بحران تا امروز، باعث شد که بسیاری از دولت‌ها ناچار شوند خسارات مادی شهروندان را تقبل کنند و بدین ترتیب این درد مشترک به شکلی از برابری دامن زد، از سوی دیگر لزوم فاصله‌گذاری میان کشورها مسیر رو به رشد جهانی‌شدن را به خطر انداخت.
نکته مهم دیگر این که کرونا نشان داد امروز راه حل بحران‌ها نیز جهانی شده است، الان بسیاری از کشورها با همکاری به دنبال کشف واکسن کووید ۱۹ هستند و در زمینه ارسال ماسک و دارو و تجهیزات پزشکی به کمک هم شتافته‌اند و دریافته‌اند که در کنار هم می‌توانند موفق‌تر عمل کنند. جمشید اسدی استاد اقتصاد دانشگاه آمریکایی پاریس
روانشناس آلمانی زیگموند فروید معتقد بود که انسان‌ها بر اساس پیش‌فرض‌های ذهنی‌شان اندیشه و داوری می‌کنند، به همین ترتیب جمشید اسدی، استاد اقتصاد دانشگاه آمریکایی پاریس معتقد است که بحران کرونا در جهان‌بینی افراد تغییری ایجاد نکرده و کارشناسانی که به جهان‌روایی باور داشتند یا مخالف آن بودند، امروز هم بحران را بر همان مبنا تعبیر و تفسیر می‌کنند. به نظر او بستن مرزها در شرایط بحرانی به معنی شکست ایده‌ی جهان‌روایی نیست.
"برای همین واکنش فوری کشورها فراخواندن اتباع خود، لغو پروازها و بستن مرزهای جغرافیایی با کانون‌های بیماری -ابتدا چین و سپس ایتالیا و ایران- بود"اتفاقٱ این بحران نشان داده که مشکلات امروز بشر مشترک و فرا مرزی‌اند، چنان که حتی رویدادهای محلی مثل سیل و زلزله می‌تواند به مهاجرت دامن بزند و کشورهای دیگر را نیز درگیر کند، زیرا آگاهی عمومی نسبت به گذشته بسیار افزایش یافته است. نکته مهم دیگر این که کرونا نشان داد امروز راه حل بحران‌ها نیز جهانی شده است، الان بسیاری از کشورها با همکاری به دنبال کشف واکسن کووید ۱۹ هستند و در زمینه ارسال ماسک و دارو و تجهیزات پزشکی به کمک هم شتافته‌اند و دریافته‌اند که در کنار هم می‌توانند موفق‌تر عمل کنند.»
«پیدایش بحران کرونا و راه حل آن مهر تٱیید دیگری بر کارآمدی لیبرالیسم است»بر خلاف جمشید اسدی که دیدگاه «چپ‌ها» در مواجهه با بحران‌هایی نظیر کرونا را توطئه‌محور و غیرعلمی می‌داند و فکر میکند لیبرالیسم همیشه مسیر را برای راه حل‌های نو باز می‌‌گذارد، حسن منصور- استاد مدرسه حقوق و اقتصاد لندن، پی‌آمدهای جهانی بحران کرونا را در بسیاری از موارد نامشخص می‌داند.
اتاق فکرهایی نظیر آکسفورد روی سناریوهای مختلف کار می‌کنند که مثلٱ این شرایط سه، چهار، پنج یا شش ماه طول می‌کشد و اگر نه ماه و یک سال و یا بیشتر به طول بیانجامد که برنامه‌ها اساسٱ متفاوت خواهد بود و در این صورت خطری جدی نظام اقتصادی جهان را تهدید میکند. بنابراین الان زودهنگام است که بر روی سناریوی بلندمدت تمرکز کنیم. تا همین حالا هم افکار عمومی به شدت ملتهب شده است.» حسن منصور استاد مدرسه حقوق و اقتصاد لندن
به زعم این مدرس اقتصاد پیامدهای این به بحران به طول عمر این شرایط بستگی دارد و صحبت از آن در مقطع کنونی صحیح نیست، زیرا امنیت روانی مردم را بیش از این به خطر می‌اندازد «هنوز نمی‌دانیم این شرایط تا چه مدت ادامه دارد و اثرات جانبی آن دقیقٱ مشخص نیست، به همین دلیل باید در اظهارنظرها مراقب باشیم که نگرانی مردم را بیش از این افزایش ندهیم. در واقع الان بحران محسوس بیماری کووید ۱۹ است که هر دقیقه قربانی می‌گیرد و اگر این شرایط ادامه پیدا کند وارد یک بحران نامحسوس خواهیم شد که اقتصاد جهانی را تهدید میکند و اثرات نامعلوم آن به طول مدت این شرایط بستگی دارد.
اتاق فکرهایی نظیر آکسفورد -که من با آن‌جا همکاری دارم- روی سناریوهای مختلف کار می‌کنند که مثلٱ این شرایط سه، چهار، پنج یا شش ماه طول می‌کشد و اگر نه ماه و یک سال و یا بیشتر به طول بیانجامد که برنامه‌ها اساسٱ متفاوت خواهد بود و در این صورت خطری جدی نظام اقتصادی جهان را تهدید میکند. بنابراین الان زودهنگام است که بر روی سناریوی بلندمدت تمرکز کنیم. تا همین حالا هم افکار عمومی به شدت ملتهب شده است.»
«از شتاب‌زدگی و هراس‌افکنی درباره تبعات ویروس کرونا بپرهیزیم»منصور با توجه دادن به قدرت علمی، قدرت تولید و به‌هم‌پیوستگی بی‌سابقه در دنیا؛ قابلیت تبدیل اقتصاد امروز جهان به اقتصاد دیجیتالی را به موضوعات نامعلوم و در دست مطالعه‌ای مثل میزان توانایی تبدیل صنایع، نوع برنامه‌ریزی کشورها و میزان هماهنگی میان کشورها مرتبط می‌داند و اضافه میکند «در حال حاضر تمرکز کشورها بر این است که تلاش کنند مردم از نظر مواد غذایی و دارویی دچار کمبود نشوند. اگر بحران ادامه پیدا کند یک تحول بی‌سابقه تاریخی این خواهد بود که به مدت یک سال یا بیشتر تولید متوقف شود، اما به مردم قدرت خرید داده شود و این یعنی انفجار نظام پولی جهان. در شرایط فعلی عرضه کم شده و به همین دلیل تزریق پول بدون پشتوانه‌ی تولید به تورم سریع در بازار نمی‌انجامد، ولی ادامه این روند که در برابر مصارف مردم تولیدی نباشد یا تولید کم باشد، نظام مالی بین‌المللی را با تورم بزرگ و بحران جدی مواجه خواهد کرد.»
«اقتصاد جهانی باید دانش‌بنیان شود، ظرفیت و ضرورت این تغییر نیز وجود دارد»جمشید اسدی ضمن تٱیید بروز بحران مالی ناشی از توقف فعالیت‌های اقتصادی و در پی آن توقف داد و ستد و انتقال ارز، این پی‌آمدهای آسیب‌رسان را کوتاه‌مدت دانسته که باید برای حل آن چاره‌اندیشی شود؛ اما در امتداد این مسیر دریچه‌ی روشنی نیز می‌بیند «بحران کرونا فرصتی ایجاد کرده تا فرآیند دانش‌بنیان شدن فعالیت‌ها و صنایع که به کندی پیش می‌رفت، حالا به ضرورت با سرعت بیشتری انجام شود.»
یک دلیل کندی روند الکترونیک شدن اقتصاد جهانی این است که ابتدا باید اجزاء آن بر مبنا داده‌ها دانش‌بنیان شود، اما این تغییر امکان‌پذیر و ضروری است، چنان که امروز گوگل، آمازون، اپل و مایکروسافت غول‌های اقتصاد جهانی‌اند و پراکندگی نیروی انسانی و صنایع تولید این برندهای تجاری در جغرافیای کشورهای مختلف مهر تٱیید دیگری بر کارآمدی لیبرالیسم است.» جمشید اسدی استاد اقتصاد دانشگاه آمریکایی پاریس
وی در ادامه می‌گوید: «به عنوان نمونه دانشگاهی که من در آن تدریس می‌کنم در کمترین زمان ممکن کلیه واحدهای درسی و برنامه‌های اساتید و دانشجویان را به روی اینترنت منتقل کرد.
"اگر بحران ادامه پیدا کند یک تحول بی‌سابقه تاریخی این خواهد بود که به مدت یک سال یا بیشتر تولید متوقف شود، اما به مردم قدرت خرید داده شود و این یعنی انفجار نظام پولی جهان"البته یک دلیل کندی روند الکترونیک شدن اقتصاد جهانی این است که ابتدا باید اجزاء آن بر مبنا داده‌ها دانش‌بنیان شود، اما این تغییر امکان‌پذیر و ضروری است، چنان که امروز گوگل، آمازون، اپل و مایکروسافت غول‌های اقتصاد جهانی‌اند و پراکندگی نیروی انسانی و صنایع تولید این برندهای تجاری در جغرافیای کشورهای مختلف مهر تٱیید دیگری بر کارآمدی لیبرالیسم است.»
«دولت‌ها باید با هلی‌کوپتر درب خانه مردم پول بریزند، انجام این کار امکان‌پذیر است»حسن منصور با اشاره به این که رُباتیزاسیون از دهه‌ها پیش شروع شده و اکنون بیشتر کارخانجات بزرگ نیمی از نیروی انسانی خود را با رُبات‌ها جایگزین کرده‌اند، این فرآیند را زمان‌بر می داند و اضافه میکند:«رباتیزاسیون عواقبی دارد. ربات که خریدار و مصرف‌کننده نیست، برای همین باید به نیروی انسانی بیکار شده پول تزریق شود و به قول توماس فریدمن وارد دوره «هلی‌کاپیتال مانی» (Helicopter money) می‌شویم که یعنی دولت‌ها باید با هلی‌کوپتر درب خانه مردم پول بریزند، انجام این کار امکان‌پذیر است، اما پول را بی‌اعتبار کرده و قدرت خرید آن را کاهش می‌دهد، همچنین در بلندمدت رابطه میان تولید اسمی یعنی اقتصاد پولی با تولید واقعی یعنی عرضه‌ی کالا و خدمات را دچار اختلال خواهد کرد.»
به قول توماس فریدمن وارد دوره «هلی کاپیتال مانی» می‌شویم که یعنی دولت‌ها باید با هلی‌کوپتر درب خانه مردم پول بریزند، انجام این کار امکان‌پذیر است، اما پول را بی‌اعتبار کرده و قدرت خرید آن را کاهش می‌دهد، همچنین در بلندمدت رابطه میان تولید اسمی یعنی اقتصاد پولی با تولید واقعی یعنی عرضه‌ی کالا و خدمات را دچار اختلال خواهد کرد.» حسن منصور استاد مدرسه حقوق و اقتصاد لندن
منصور همچنین به لزوم سرمایه‌گذاری هنگفت اولیه به عنوان یکی از موانع رُباتیزاسیون بسیاری از صنایع اشاره میکند. اسدی نیز دولت‌های غیر دمکراتیک و مخالفان بازار آزاد را سدی بر سر راه فن‌آوری‌های دانش‌بنیان می‌داند و پراکندگی جغرافیایی غول‌های اقتصادی جهان را نشانه‌ای از شکست این مخالفت‌ها می‌شمارد.
آیا بحران کرونا به ناچار روند دیجیتالی شدن اقتصاد جهانی را سرعت می‌بخشد؟منصور: «شهروندان کشور سوئیس کمک دولتی را رد کردند»
«باز هم به طول مدت این بحران بستگی دارد، اما در مجموع بله این روند سریع‌تر خواهد شد و بازارهای دنیا مجبورند با عواقب آن مواجه شوند. در حال حاضر صنایعی که خودکارند همچنان به کار خود ادامه می‌دهند و آن‌ها که قابلیت خودکار شدن دارند -مثل تولیدی‌های ماسک و دستکش و مواد ضدعفونی‌کننده- نیز به سرعت تغییر کرده‌اند. چند سال پیش از این در کشور سوئیس طرحی به رفراندوم گذاشته شد که طی آن قرار بود دولت به هر شهروند -اعم از شاغل یا بیکار- ماهیانه مبلغ ۲۵۰۰ یورو بپردازد تا قدرت خرید ایجاد شود و البته این طرح رٱی نیاورد.»
اسدی: «ایستادگی کارل مارکس در برابر تحولات انقلاب صنعتی قرن بیستم»
جمشید اسدی برای بیکار شدن نیروی کارگر غیر متخصص در پی گسترش اقتصاد دیجیتالی نگران نیست و در توضیح دلایل خود به انقلاب صنعتی اشاره میکند که در پی مکانیزه شدن کارخانجات بزرگ بسیاری از کارگران ساده بیکار شدند، اما در ازای آن شغل‌های جدیدی پدید آمد، هر چند آن زمان هم کارل مارکس با این پدیده مخالفت کرد و به حمایت از بیکار شده‌های معترض صنایع نساجی برخاست، اسدی اضافه میکند «لوله‌کشی آب در شهرها هم سقاءها را که به مردم آب می‌فروختند از کار بیکار کرد.
این طبیعت هر تحول و پیشرفتی است. اتفاقٱ در حال حاضر من با همکاری دو پژوهشگر نروژی مشغول نگارش کتابی در مورد چگونگی کارآفرینی‌های نو به کمک فن‌آوری هستیم. مثل کسانی که کار خود را از دست داده بودند و با اوبر راننده تاکسی شدند یا در پی بحران کرونا بسیاری از آموزش‌ها نظیر آشپزی و ماساژ تا دروس تخصصی دانشگاهی بر روی اینترنت قرار گرفت و اکثریت جوامع بشری هم از این تغییرات استقبال کردند.»
«شرایط اقتصادی فعلی ارادی است و به رکود ارتباطی ندارد»جمشید اسدی تصور نمی‌کند ویروس کرونا بتواند اقتصاد غول‌پیکر جهان را از پا در بیاورد، بلکه نحوه مواجهه با آن را سرنوشت‌ساز می‌داند و امیدوار است که لیبرالیسم -یا به تعبیر خودش جهان‌روایی- بتواند راه‌گشا باشد، او در پاسخ به اینکه آیا رکود فعلی اقتصاد جهانی کوتاه‌مدت خواهد بود می گوید: «من با اصل واژه رکود در اقتصاد موافق نیستم. حتی اگر هم درستی این مفهوم را بپذیریم، توضیح‌دهنده‌ی شرایط فعلی نیست، زیرا این روزها با اراده بشر و بنا بر ضرورت مقابله با یک بیماری همه‌گیر فعالیت‌های اقتصادی مردم برای مدتی متوقف شده؛ این شرایط با مفهوم رکود که در آن یک سامانه اقتصادی مثلٱ به دلیل تولید گران کالاهای بی‌کیفیت، گرفتار و معیوب شده، کاملٱ تفاوت دارد؛ بحران کرونا حل‌شدنی است.»
«سناریو پنهان دولت‌ها تا حدی تلفات انسانی در پی دارد»به باور حسن منصور سیاست‌مداران نسخه پنهانی را نیز مورد بررسی قرار می‌دهند که بر پایه آن میزان تحمل جامعه را می‌سنجند تا در صورت به درازا کشیدن بحران -با وجود آگاهی به میزانی از تلفات انسانی- مثل سابق مردم را به مشاغل خود بازگردانند و چرخ تولید را به راه بیاندازند «در شرایطی حتی این سناریو هم گریزناپذیر است تا از خطرات بزرگی مثل وقوع جنگ‌های داخلی و بین‌المللی جلوگیری شود. البته در حال حاضر این طرح بیشتر جنبه‌ی مطالعاتی دارد و با توجه به پیشرفت‌های بشر در علومی مثل بیولوژی مولکولر و فیزیک کوانتوم، من اطمینان دارم که در ماه‌های آینده دارو و روش درمانی برای مقابله با ویروس کووید ۱۹ یافت و به بازار عرضه خواهد شد.»
سیاست‌مداران نسخه پنهانی را نیز مورد بررسی قرار می‌دهند که بر پایه آن میزان تحمل جامعه را می‌سنجند تا در صورت به درازا کشیدن بحران -با وجود آگاهی به میزانی از تلفات انسانی- مثل سابق مردم را به مشاغل خود بازگردانند و چرخ تولید را به راه بیاندازند «در شرایطی حتی این سناریو هم گریزناپذیر است تا از خطرات بزرگی مثل وقوع جنگ‌های داخلی و بین‌المللی جلوگیری شود حسن منصور استاد مدرسه حقوق و اقتصاد لندن «ضرورت انتقال ظرفیت بازدارندگی از تسلیحات نظامی به بیولوژی و بهداشت و درمان»
منصور در مورد سرعت‌بخشی بحران کرونا به روند رباتیزاسیون به کتاب کاپیتال مارکس اشاره میکند که حدود ۱۷۰ سال پیش به نگارش درآمده و در آن وضعیت آرماگدون بیکار شدن نیروی کار و چگونگی رکود بزرگ حاصل از آن را شرح داده، او ویروس‌ها را تهدید جدی آینده بشر می‌داند «قطعٱ دیر یا زود خطر ویروس کرونا دفع خواهد شد، اما ویروس کشنده‌ی دیگری خواهد آمد و یا همین ویروس با یک موتاسیون جهش یافته و غیرقابل‌مهار می‌شود.
"در حال حاضر صنایعی که خودکارند همچنان به کار خود ادامه می‌دهند و آن‌ها که قابلیت خودکار شدن دارند -مثل تولیدی‌های ماسک و دستکش و مواد ضدعفونی‌کننده- نیز به سرعت تغییر کرده‌اند"بنابراین بشر باید در برابر حمله‌ی ویروس‌ها آمادگی دفاعی کسب کند. به همین دلیل بسیار مهم و استراتژیک است که بعد از این بخشی از بودجه هنگفت نظامی کشورها -که تا امروز بیشتر برای قدرت بازدارندگی و یا پیشبرد دیپلماسی صرف شده- در اختیار بخش بهداشت و درمان کشورها و به‌ویژه متخصصان علوم بیولوژیک قرار بگیرد تا بتوانند در ساخت و تولید واکسن با ویروس‌های مهلک مسابقه بدهند.»
- ۱۷ فروردین ۱۳۹۹ اخبار مرتبط
دیگر اخبار این روز
حق کپی © ۲۰۰۱-۲۰۲۴ - Sarkhat.com - درباره سرخط - آرشیو اخبار - جدول لیگ برتر ایران
