شمیره؛ شمعی در تاریکی/فصلنامه‌ای برای ارج‌گذاری زنان افغانستان

خبرگزاری مهر – گروه فرهنگ و ادب: فصلنامه فرهنگی، ادبی و هنری شمیره از نشریات موفق معاصر هرات است که اکنون سومین سال فعالیت خود را طی می‌کند. به دلیل اهمیت این نشریه و البته ناشناخته بودنش میان مخاطبان ایرانی به درخواست گروه فرهنگ و ادب خبرگزاری مهر، یادداشتی در معرفی این نشریه به قلم یکی از دبیران آن یعنی حمیدالله کام‌گار نگاشته شد. این یادداشت تاریخچه مختصری از فعالیت مطبوعات در افغانستان را نیز دربر دارد.

مشروح این یادداشت را در ادامه بخوانید:

رسانه‌ها یکی از مهم‌ترین ابزار انتقال پیام‌ها، تبلیغات و رویدادهای خبری و موضوعات اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، آموزشی، نظامی و ورزشی‌اند که هر لحظه انسان نیاز به داشتن و ارتباط گرفتن با آنها دارد تا غرض آگاهی یافتن از موارد و موضوعات مختلف و مهم از رسانه‌ها استفاده کند.

رسانه‌ها (چاپی، صوتی، صوتی - تصویری) و بیشتر چاپی در افغانستان از سال‌ها پیش آغاز به فعالیت کردند، امّا سده بیست و یکم را می‌توان عصر انقلاب اطلاعاتی در افغانستان نامید. در افغانستان نخستین نشریه در اواسط سده نوزدهم میلادی، به سال ۱۸۶۷ میلادی مطابق ۱۲۴۶ خورشیدی به‌نام هفته‌نامه کابل پا به عرصه وجود گذاشت. پس از آن شمس‌النهار در ۱۲۴۸ خورشیدی، سراج‌الاخبار در ۱۲۸۱ خورشیدی، سراج‌الاطفال در ۱۲۹۵ خورشیدی، اتحاد مشرقی، ابلاغ و معرف معارف در ۱۲۹۸ خورشیدی، ستاره افغان، نشریه افغان‌امان و سرانجام روزنامه اتفاق اسلام در ۱۲۹۹ خورشیدی به ترتیب آغاز به فعالیت کردند.

"خبرگزاری مهر – گروه فرهنگ و ادب: فصلنامه فرهنگی، ادبی و هنری شمیره از نشریات موفق معاصر هرات است که اکنون سومین سال فعالیت خود را طی می‌کند"روزنامه اتفاق اسلام قدیمی‌ترین روزنامه استانی کشور (در هرات) است که توانسته روی‌هم‌رفته به فعالیتش ادامه دهد.

پس از آن رسانه‌های چاپی (روزنامه‌ها، مجلات، هفته‌نامه‌ها، ماه‌نامه‌ها، فصل‌نامه‌ها، سال‌نامه‌ها، گاه‌نامه‌ها و …) یکی پس از دیگری در افغانستان بخصوص در هرات آغاز به فعالیت کردند. برخی‌ها پس از نشر یکی دو شماره به دلایل مختلف از فعالیت بازماندند و برخی هم توانستند مؤفقانه مسیر درست و با اهدافی مشخص و بلند را بپیمایند.

بیشترین نوع رسانه‌های چاپی هرات در دروه معاصر فعالیت‌شان را آغاز کردند و یکی از مهم‌ترین و بهترین رسانه‌های چاپی معاصر در هرات، سال‌نامه بایسنغر است که توانسته مقالات علمی ارزشمند و ماندگاری را به دست نشر بسپارد. هر چند در دو شماره (۱۳۹۸ – ۱۳۹۹ خورشیدی) منتشر شد و نظر به چارچوب زمان‌بندی‌اش از چاپ بازماند.

در کنار این سال‌نامه، فصل‌نامه ادبی – هنری دیگری در هرات تحت عنوان «شمیره» آغاز به فعالیت کرد و نخستین شماره‌اش را در بهار ۱۳۹۹ خورشیدی منتشر ساخت. «شمیره نخستین زنی است که در تاریخ اسطوره‌ای هرات، از او سخن به میان آمده است.» در تاریخ‌نامه هرات اثر سیفی هروی در نخستین روایت از روایات هشت‌گانه بنای هرات از شمیره به تفصیل یاد کرده است. او را بانی ارگ هرات نیز دانسته‌اند و گفته می‌شود دژ شمیران که بعدها به‌نام حصار آرتاکوانا، ارگ هرات و قلعه اختیارالدین نامیده شد، نخستین بار توسط شمیره دختر جمان افریدون به آبادی رسیده است.

فصل‌نامه شمیره به پاس ارج‌گذاری به حرمت و افتخار زنان این سرزمین و زنده‌نگه‌داشتن شمیره بزرگ زن اسطوره هرات به‌نام شمیره نام‌گذاری شد و توانست در طول سه سال فعالیتش هم‌چنان بدرخشد و نوشته‌ها و مقالات علمی ارزشمندی در موضوعات ادبی و هنری به دست نشر بسپارد.

صاحب امتیاز فصل‌نامه ادبی شمیره طارق بها، مدیر مسئول محبوبه تیموری و سردبیر آن احمد بهراد هستند.

شورای دبیران شمیره به ترتیب: دبیر نقد و مقاله: افسانه واحدیار، دکتر فروه موسوی؛ دبیر شعر: محبوبه تیموری، هارون بهیار، کبرا محمدی، حمیدالله کامگار؛ دبیر داستان: مریم محبوب؛ دبیر ترجمه: مصطفا صمدی؛ دبیر گفت‌وگو: فرزانه فهیم، فرشته عظیمی سایه و شورای نویسندگان آن: لطیف ناظمی، زینت نور، پرتو نادری، حمیرا نکهت دستگیرزاده (تا زمان حیات)، خلیل‌الله افضلی، محمد اکرام بسیم، سیامک هروی، بهار سعید، کریمه طهوری ویدا، منیژه باختری، صبورالله سیاسنگ، اسدالله شعور، پروین پژواک، محبوبه تیموری، محمد ناصر ره‌یاب، افسانه واحدیار، دکتر سرو رسا رفیع‌زاده، نادر احمدی، نصیر آرین و … هستند.

پرونده‌خوانی، نقد و نظر، داستان، معرفی، شعر و گاه طنز از بخش‌های مهم شمیره به‌شمار می‌رود. در بخش پرونده‌خوانی سعی شده یک تن از مشاهیر معاصر زبان فارسی به‌صورت مفصل به معرفی گرفته شود. به این صورت که، شماره نخست ویژه استاد واصف باختری با مطالب و مقالاتی از چند نویسنده، به همین ترتیب شماره دوم ویژه مریم محبوب، شماره سوم ویژه دکتر لطیف ناظمی، شماره چهارم ویژه دکتر حمیرا نکهت دستگیرزاده، شماره پنجم ویژه سپوژمی زریاب، شماره ششم ویژه پرتو نادری، شماره نهم ویژه سیامک هروی، شماره دهم ویژه محمد آصف فکرت و شماره یازدهم ویژه استاد رهنورد زریاب است.

در بخش نقد و نظر در قدم نخست نگاهی به آثار خلق‌شده در دوره معاصر در افغانستان و گاه ادبیات کلاسیک شده، پرداختن به موضوعات شعر و نقد و نظر پیرامون شعر برخی از معاصرین و نیز اهمیت نسخه‌شناسی و خط و پیدایش آن از دیگر موضوعات این بخش را احتوا کرده است.

«معرفی» بخش دیگر این نشریه را تشکیل داده و تلاش شده هر شماره ویژه یک تن از ادیبان معاصر زبان فارسی اختصاص یابد و با تعدادی از شاعران و داستان‌نویسان جوان پیرامون معرفی آثار و روند کارشان گفت‌وگو صورت گرفته است. شماره نخست ویژه تمنا مهرزاد، شماره دوم ویژه لیمه آفشید، شماره سوم ویژه مهدی سرباز، شماره چهارم ویژه شعیب حمیدزی، شماره ششم ویژه تقی واحدی، شماره نهم ویژه شعیب صفیر، شماره دهم ویژه آثار از اعضای جوان کانون جوانان انجمن ادبی هرات و شماره یازدهم ویژه جاوید نبی‌زاده می‌باشد. نقد و معرفی برخی کتاب‌های تازه منتشرشده در افغانستان از دیگر موضوعات این بخش است.

به همین ترتیب در بخش داستان و شعر نیز سعی شده تا داستان‌ها و اشعاری از شاعران معاصر افغانستان جمع‌آوری شود.

"در افغانستان نخستین نشریه در اواسط سده نوزدهم میلادی، به سال ۱۸۶۷ میلادی مطابق ۱۲۴۶ خورشیدی به‌نام هفته‌نامه کابل پا به عرصه وجود گذاشت"در بخش شعر، اشعاری از شاعرانی مثل: اولاً هان، چارلز بوکوفسکی، ایلا ویلر ویلکاکس، ادوارد ایستلین کامینگز، دیانا رایت، غیاث‌المدهون، سامیول تایلر کولریج، و سینت فرانسس و رُزه آوسلندر به فارسی ترجمه شده و قسمتی از بخش شعر فصل‌نامه شمیره را تشکیل داده است.

فصل‌نامه شمیره دو شماره متفاوت منتشر کرده است. شماره هفتم در واقع گزیده شعر ۲۱ شاعر زن افغانستان با مقدمه افسانه واحدیار است و شماره هشتم ویژه آثاری از ۱۳ نویسنده زن افغانستان را در برگرفته است. روی‌هم‌رفته فصل‌نامه شمیره از معدود نشریات مؤفق معاصر هرات است که در طی سه سال فعالیتش هم‌چنان محکم، دقیق و با برنامه به جلو پیش می‌رود و نوشته‌های علمی ارزشمند و ماندگاری به دست نشر سپرده و مخاطبان خاص خود را نیز به دست آورده است.