چرا به آیت الله شاه‌آبادی فیلسوف فطرت می‌گویند؟

به گزارش خبرگزاری مهر، ویژه برنامه رادیویی سوفیا در برنامه این هفته خود به مناسبت سالروز درگذشت آیت الله محمدعلی شاه آبادی به گرامیداشت و بررسی مقام علمی و عرفانی این شخصیت اختصاص داشت.

محمد جواد ادبی، کارشناس مجری این برنامه در ابتدای برنامه با اشاره به اینکه آیت الله شاه آبادی شخصیت مهمی در عرفان اسلامی است و بسیاری از بزرگان در محضر ایشان آموزش دیده اند از حجت الاسلام قهرمانی نژاد استاد دانشگاه تهران خواست تا کمی درباره شخصیت وی سخن بگوید.

قهرمانی نژاد گفت: آیت الله شاه آبادی اصفهانی در نوع خود بی نظیر و بی بدیل بود به دوعلت ، اول اینکه با عموم مردم در جامعه ارتباط داشت، دلیل دیگر هم آنکه ایشان در اوج عرفان و معرفت با طاغوت زمان خود برخورد می کرد. ضمنا با مسائل کشوری و اجتماعی هم به طور مستقیم برخورد داشتند. بیشتر اوقات وقتی سخن از شخصیت های عرفانی به میان می آید در ذهن همه تصویر افرادی می آید که در انزوا هستند و به شاگردپروری مشغولند و سمت اجتماع نمی روند اما آیت الله شاه آبادی اینگونه نبودند.

وی افزود: عرفان ایشان طاغوت ستیز بود . «أن اعبدوا الله و اجتنبوا الطاغوت» این تعبیری است که در قرآن به کاربرده شده است یعنی این دو مفهوم «أن اعبدوا الله» و «اجتنبوا الطاغوت» به دنبال هم بیان شده است به همین علت عرفان ایشان را طاغوت ستیز می دانم.

ادبی، استاد دانشگاه شهید مطهری سپس با اسماعیل منصوری لاریجانی استاد دانشگاه عالی دفاع ملی گفتگو کرد و خطاب به وی گفت: ما عرفان آیت الله شاه آبادی را عرفانی فعالانه و جهادی می بینیم عرفانی که رمز و سخن اش آن است که در فضایی قرار بگیریم که بتوانیم این عرفان را در زندگی اجرا کنیم .آیا این منش و روش به عنوان شیوه ای در عرفان وحدت وجودی مطرح است یا آیت الله شاه آبادی این برداشت را در رفتار خود به تحقق رساندند؟

وی پاسخ داد: این موضوع همیشه مطرح است که افرادی که وارد سیر و سلوک می شوند باید تارک دنیا شوند درحالیکه عرفان اسلامی رویکردی اجتماعی و سیاسی دارد که در آیات قرآن و احادیث نیز به آن اشاره شده است .در اسفار اربعه ملاصدرا در سفرچهارم باید سالک سیر بالحق فی الخلق بکند بنابراین در این سیر باید از همه ی آحاد مردم دستگیری کند و خداوند وجلوه های ربوبی را به همه ی مردمان نشان دهد و خود سالک نیز موظف است در خدمت مردم باشد.

منصوری لاریجانی افزود: بنابراین جهت عرفان اسلامی به سمت اجتماع است ، عرفانِ انزوا و خلوت نیست . درست است که عزلت برای خود شخص است تا ساخته شودو سپس زمانیکه به تعبیر ملاصدرا در سفر چهارم قرار گرفت ، تکلیف سیاسی اجتماعی نسبت به عموم مردم پیدا می کند.

"درست است که عزلت برای خود شخص است تا ساخته شودو سپس زمانیکه به تعبیر ملاصدرا در سفر چهارم قرار گرفت ، تکلیف سیاسی اجتماعی نسبت به عموم مردم پیدا می کند"در واقع می توان رفتار آیت الله شاه آبادی را ناظر به عرفان وحدت وجود دانست وقتی آدمی به جایی برسد که هر راهی جز خداوند بی راهه است باید دیگران را نیز به این مسیر و شناخت از خداوند دعوت نماید .

حجت الاسلام محمدعلی شاه آبادی، نوه آیت الله شاه آبادی از دیگر میهمانان این برنامه بودند. ادبی گفتگو با وی را اینگونه آغاز کرد که کمی از منش رفتاری و اخلاقی آیت الله شاه آبادی که شما شاهد تبلور آن در خاندان شاه آبادی هستید بفرمایید.

وی گفت: ایشان در عین آنکه در عرفان نظری بی بدیل بود در عرفان عملی و سیر و سلوک هم بسیار عمیق و بی بدیل بود. مرحوم حاج آقا محمد ، عموی بنده نقل می کردند که ایشان چندین چله در نجف داشتند که عنایاتی به ایشان شده بود. همچنین ایشان توجه به عموم مردم و به ویژه جوانان داشتند. حاج آقا محمد خاطره ای را از امام خمینی (ره) نقل می کردند مبنی براینکه ما درس آقا می رفتیم بعد که بیرون می آمدیم طلبه جوانی تنهایی پیش آیت الله شاه آبادی می رفت.

متوجه شدیم که او حاشیه ملاعبدالله را در محضر ایشان درس می گیرد . ما تلاش کردیم که طلبه ی جوان را از این کار منصرف کنیم که وقت شریف آیت الله شاه آبادی را برای این درس ساده (حاشیه ملا عبدالله) نگیرد. او حاضر نشد که از این کار منصرف شود . مرحوم امام فرمودند ما سعی کردیم آیت الله شاه آبادی را از این کار منصرف کنیم اما ایشان نیز نپذیرفتند و فرمودند: «یک انسانی از من یک درخواستی کرده است ، من با توجه به وقتی که داشته ام دیدم می توانم این درخواست را انجام بدهم شما هم اعتراض نکنید »ایشان در جذب جوان ها و درخواست های مردم اصلا بی تفاوت نبودند .گاهی سرپا ایستاده بودند ،یک نوجوان از ایشان سوالی داشت ، ایشان سرپا می ایستادند و با دقت پاسخ او را می دادند.

علی یار حسینی، استاد عرفان دانشگاه دیگر میهمان سوفیا در ادامه برنامه با مجری برنامه در خصوص اینکه چرا به آیت الله شاه آبادی فیلسوف فطرت می گویند گفتگو کرد و گفت: : از نکات اصلی که امام (ره) درباره آیت الله شاه آبادی مطرح می کردند این بود که ایشان بسیاری از مسائل و معارف را براساس آیه فطرت و اصالت صفت انسان مطرح می کردند .آیت الله شاه آبادی با مردم عام مسائل عرفانی سطح بالا را مطرح می کردند و می گفتند اینان فطرتشان پاک است و هر کس در حد خودش دریافتی را از عرفان دارد که مبنای رفتاری امام (ره) نیز در انقلاب اسلامی و جلسه های عمومی با مردم به همین گونه بود. آیت الله شاه آبادی به دنبال پرده برداری از فطرت وجود انسان و به مسائل فلسفی و عرفانی مسلط بود و مخاطب را با احیای فطرتش مورد لطف قرار می‌داد.

ادبی در بخش پایانی برنامه موضوع فیلسوف فطرت بودن را از وجه دیگری با قهرمانی نژاد مورد بررسی قرار داد و از وی پرسید که جوانب زندگی امام (ره) با ظهور و بروز رفتارهای آیت الله شاه آبادی در موضوع فطرت عجین شده است ثمره این وجه چیست؟

استاد دانشگاه تهران پاسخ داد: امام خمینی (ره) ویژگی فیلسوف فطرت بودن آیت الله شاه آبادی را در حدیث ١١از کتاب چهل حدیث بیان می کنند .

"مرحوم حاج آقا محمد ، عموی بنده نقل می کردند که ایشان چندین چله در نجف داشتند که عنایاتی به ایشان شده بود"امام خمینی (ره) طبق این حدیث معتقدند که مردم فطرتا کمال جو هستند اما در مصداق اشتباه میکنند . براساس فطرت آدمیان، مبدأ الله است و مقصد لقاء الله است.

«سوفیا» سه شنبه شبها ساعت ۲۲ با اجرای محمد جواد ادبی، تهیه کنندگی بهزاد محمودزاده و سردبیری سارا فرجی از شبکه رادیویی گفتگو بر روی موج اف. ام ردیف ۱۰۳.۵ به صورت زنده پخش می شود.