جدال انسان با طبیعت/ حیات وحش نیازمند آرامش است

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- اعظم محبی: سرشماری حیات وحش پارک ملی گلستان همه ساله دو بار در فصل بهار و پاییز انجام شده و امسال هم سرشماری با محوریت گونه‌های قوچ و میش، کل و بز و آهو آغاز شده است.

گلستان به سبب برخورداری از موقعیت جغرافیایی و شرایط اقلیمی گوناگون و همچنین بهره‌مندی از منابع آبی مطلوب دارای اکوسیستم‌ها و زیستگاه‌های متنوعی است، بنابراین طیف وسیعی از گونه‌های مختلف حیات وحش در آن مشاهده می‌شود.

وجود مناطق مختلف زیست محیطی سبب شده گلستان نسبت به استان‌های همجوار، گستره وسیع‌تری از حیات وحش را دارا باشد که یکی از این زیستگاه‌ها پارک ملی گلستان است.

پارک ملی گلستان بزرگ‌ترین و قدیمی ترین پارک ملی کشور با مساحت حدود ۹۲ هزار هکتار در شهرستان گالیکش واقع شده و در سال ۱۳۵۴ به عنوان ذخیره گاه زیست کره در زمره ۵۰ ذخیره گاه بیوفسفری جهان در لیست یونسکو ثبت شد.

۶۹ گونه پستاندار، بیش از ۱۶۰ گونه پرنده، هزار و ۴۰۰ گونه گیاهی، بیش از هزار و ۱۰۰ نوع حشره، ۲۴ نوع خزنده، سه گونه ماهی و دو گونه دوزیست در پارک زندگی می‌کنند.

هرچند وجود حیات وحش فرصت و پتانسیل ارزشمندی برای استان قلمداد می‌شود اما عواملی همچون تخریب زیستگاه‌، شکار غیرمجاز، قاچاق گونه‌های مختلف، خشکسالی و آتش‌سوزی تهدید جدی برای این موجودات محسوب می‌شود.

کمبود نیروی انسانی و محیط بان جهت حفاظت از زیستگاه‌های استان و فرسوده و مستهلک بودن ادوات محیط‌بانی از دیگر مسائل مبتلابه پارک بوده که سبب شده در سال‌های اخیر متولیان حوزه محیط زیست به بهره‌گیری از توان جوامع پیرامونی روی آورند که البته این امر می‌تواند کاهش دست اندازی به زیستگاه‌های حیات وحش را به دنبال داشته باشد.

همچنین اطلاع‌رسانی در خصوص جایگاه و ثمرات و ضرورت وجود گونه‌های مختلف جانوری در چرخه زیستی از جمله مسائلی است که مورد غفلت متولیان قرار گرفته و این آموزش‌ها می‌تواند به حفظ حیات وحش استان کمک کند.

پتانسیل بالای گلستان در حوزه حیات وحش فرصت کم نظیری است تا با سرمایه‌گذاری در حوزه گردشگری و به راه انداختن تورهای حیات بخش با تأکید بر حفظ محیط زیست، توسعه پایدار استان اتفاق بیفتد.

روند رو به رشد حیات وحش

در خصوص آخرین سرشماری گونه‌های حیات وحش پارک ملی با رئیس پارک ملی گلستان گفتگو کردیم، مهدی تیموری به خبرنگار مهر گفت: پارک ملی گلستان اولین و مهمترین پارک ملی ایران بوده و به عنوان ذخیره‌گاه زیست کره و یکی از هشت سایت میراث طبیعی جهان ثبت شده است.

تخریب زیستگاه، شکار غیرمجاز، قاچاق، خشکسالی، آتش سوزی تهدید جدی برای حیات وحش پارک ملی گلستان است تیموری با بیان اینکه تنوع گیاهی و جانوری منحصر به فرد در پارک وجود دارد، افزود: این منطقه یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های گونه‌های ارزشمندی همچون قوچ و میش (اوریال)، مرال یا گوزن، گاو وحشی، پلنگ و خرس قهوه‌ای است.

وی گفت: بعد از گذشت بیش از ۱۰۰ سال از احداث پارک ملی در حوزه زیرساخت‌ها و امکانات توجه خاصی به آن شده و در سال‌های اخیر هم خوشبختانه با تشکیل شورای راهبردی (۱۳۹۷) و تخصیص ردیف اعتباری در بودجه کشور و حمایت‌های استانی، ملی و منطقه‌ای و استفاده از مشارکت‌های مردمی و پتانسیل سمن‌ها، روند رو به رشد جمعیت حیات وحش در برخی از گونه‌ها مانند کل و بز آهو، قوچ و میش و غیره را شاهد هستیم.

تیموری بیان کرد: بیش از پنج هزار قوچ و میش در سرشماری جدید شناسایی شده و سرشماری آهو هنوز به اتمام نرسیده است که پیش‌بینی می‌کنیم به ۴۰۰ رأس آهو برسد.

وی افزود: سرشماری مرال هم هنوز جمع بندی نشده ولی به بیش از ۵۰۰ رأس خواهد رسید.

تیموری تأکیدکرد: پارک ملی یکی از زیستگاه‌های ارزشمند پلنگ ایرانی است و با وجود پارک، این گونه جانوری منقرض نخواهد شد زیرا پارک ملی به لحاظ شرایط زیستگاهی و امنیت و طعمه مناسب بوده و پلنگ به سرنوشت یوز ایرانی دچار نمی‌شود.

زیست ۳۰۰ قلاده پلنگ در پارک

طبق گفته رئیس پارک ملی گلستان مطالعات گوشتخواران پارک در دست اقدام بوده ولی طبق مطالعات سنوات گذشته ۳۰۰ قلاده پلنگ در پارک زیست می‌کنند.

وی گفت: آرامش و پراکنش حیات وحش نسبت به سابق در پارک ملی متناسب شده و در مناطقی مانند محیط بانی دشت و دشت شاد و لهندر شاهد جمعیت مناسب گونه‌ها هستیم.

تیموری توضیح داد: رسیدن به این مهم ناشی از مردمی کردن حفاظت، بسیج امکانات و استفاده از ظرفیت‌های استانی و همکاری محیط زیست خراسان شمالی و سمنان و سازمان محیط زیست است.

وی در خصوص مسائلی که پارک ملی را تهدید می‌کند، گفت: یکی از مشکلات پارک ملی آتش‌سوزی است که سعی کردیم با استفاده از تکنولوژی‌های جدید و اینترنت اشیا، تجهیز محیط بانان به امکانات جدید مانند دوربین چشمی، جی پی اس و تجهیز خودروها و ایجاد زیرساخت‌ها مانند اتاق دیده بانی و مرمت چشمه‌ها گام‌هایی در این زمینه برداریم.

۱۳ پایگاه محیط بانی

تیموری افزود: پارک ملی ۱۳ پایگاه محیط بانی و ۴۵ نیرو داشته و ۳۵ همیار محیط بان و ۲۷ آتشبان با ما همکاری می‌کنند و مجوز استخدام ۱۰ نفر هم اخذ شده و از ظرفیت بسیج هم استفاده می‌کنیم.

وی بیان کرد: شکار غیرمجاز یکی از عوامل تهدید حیات وحش پارک ملی بوده که با دستگیری شکارچیان حرفه‌ای و با تجهیزات محیط‌بانی و استفاده از ظرفیت مردمی کاهش تخلفات شکار را شاهد هستیم.

وی گفت: یکی از مهمترین پتانسیل‌های پارک ملی، گردشگری است که به خاطر شرایط اکوسیستم، آبشارهای مختلف، پناهگاه‌های زیستی، اقلیم‌ها و قومیت‌های مختلف، چشم اندازهای متنوع می‌تواند در توسعه استان اثرگذار باشد و می‌توان با گسترش بومگردی

ها ظرفیت گردشگری خوبی ایجاد کرد.

تیموری اضافه کرد: درصدد تجهیز و فعال کردن مرکز بازدیدکنندگان پارک ملی بوده و مطالعات جامع پارک در حال بازنگری است که زمینه گردشگری آن پررنگ‌تر دیده خواهد شد.

عبور جاده تهدید جدی برای حیات وحش

رئیس اداره حیات وحش اداره‌کل محیط زیست گلستان هم به خبرنگار مهر گفت: عبور جاده از وسط پارک ملی گلستان یکی از بزرگترین عواملی است که حیات وحش پارک را تهدید می‌کند که این امر هم سبب آلودگی محیطی و صوتی شده، تردد شکارچیان را تسهیل کرده و حیوانات را هم در معرض تصادف قرار می‌دهد.

محمود شکیبا کمبود نیروی حفاظتی را از دیگر مشکلات برشمرد و افزود: امکانات و تجهیزات، دوربین‌های حفاظتی و کنترلی پیشرفته برای حفاظت از پارک لازم است و ما از لحاظ تکنولوژی عقب هستیم.

وی با بیان اینکه وجود روستاهای اطراف پارک نوعی تهدید برای این ذخیره گاه زیست‌کره است، گفت: از لحاظ تقسیمات کشوری پارک ملی گلستان بین سه استان گلستان خراسان شمالی و سمنان قرار گرفته و برخی ناهماهنگی در این بخش به پارک آسیب می‌زند.

شکیبا اضافه کرد: پارک تحت مدیریت واحد محیط زیست بوده ولی از نظر مسائل حقوقی و تقسیمات کشوری مدیریت واحد ندارد، به عنوان مثال نسخه‌هایی از یک پرونده حقوقی باید به سه استان برود و این امر کار را سخت و پیچیده می‌کند.

محیط زیست مسأله جدی برای کشور نیست

وی گفت: این مشکلات ذره ذره با هم جمع شده و نمی‌گذارند پارک به آن چیزی که ایده آل است، برسد.

شکیبا افزود: بی توجهی به محیط زیست در جامعه وجود داشته و محیط زیست مسأله جدی برای کشور نیست.

وی عنوان کرد: می‌توان از ظرفیت پارک برای جذب توریست تخصصی استفاده کرد و کارشناسان و محققان و دانشجویان از سراسر دنیا طرح‌ها و پروژه‌ها و برنامه‌های مطالعاتی خود را آنجا اجرا کنند.

شکیبا گفت: تمام روستاهای اطراف می‌تواند بوم گردی ایجاد کرده و مسیرهای برای بازدید عموم ایجاد شود.

وی اظهار کرد: می‌توان با بالا بردن سطح دانش عمومی افراد بومی و آموزش به آنها، حفاظت از محیط زیست را به طور جدی دنبال کرد و اگر مردم بدانند که منطقه‌ای که در کنار آن زندگی می‌کنند باارزش است هرگز شاخه‌ای که روی آن نشسته‌اند را قطع نخواهند کرد.

شکیبا با بیان اینکه سهم مردم از پارک ملی، شکار و گوشت نیست، گفت: مردم می‌توانند با آموزش، بهره‌برداری پایدارتری را دنبال کنند.

حیات وحش از مناظر گوناگون مانند تفرجی، تفریحی و زیبایی‌شناختی، علمی، آموزشی و پژوهشی، تأمین فرآورده‌های غذایی و غیره مفید بوده و تمام جانوران به صورت حلقه‌ها در زنجیره حیات به هم متصل و برای بوم‌سازه مفید هستند و اگر حلقه‌ای از این زنجیره از بین برود، دیگر آن زنجیره توانایی‌های نخستین خود را از دست می‌دهد.

تنها راه نجات محیط زیست و حیات وحش این است که مردم آگاه شوند، در غیر این صورت همچنان آسیب‌ها ادامه خواهد داشت.