طعم خوشِ «تیزاب» به کام انگورکاران ملایر

انگورکاران ملایر در تهیه سبزه به روش سنتی تبحّر خاصی دارند و با استفاده از پودر کربنات پتاسیم، روغن سبزه و آب محلولی به نام «تیزاب» تهیه می‌کنند؛ محلولی که هر سال در نیمه‌های شهریور، همزمان با برداشت محصول برای خشک کردن انگور و استحصال کشمش مورد استفاده قرار می‌گیرد و گاه‌گاهی نیز دستخوش تغییر و نوساناتی در بازار می‌شود.

تاکداران ملایری از این موضوع خاطره خوشی ندارند و ۲ سال پیش بود که به گفته کارشناسان کشاورزی به دلیل افزایش نرخ ارز و به دنبال آن افزایش قیمت کالاهای وارداتی، چالش جدی در تهیه پودر کربنات پتاسیم به وجود آمد و باغداران مجبور به تهیه این نهاده با بیش از ۲ برابر قیمت آن هم در بازار سیاه شدند.

اما با پیگیری مصّرانه نمایندگان وقت مردم در مجلس شورای اسلامی، دستگاه‌های مرتبط و حمایت دولت، پس از کِش و قوس‌های فراوان این مشکل کشوری رفع و تنش از نهاده‌های کشمش و انگور دور شد.

با فرا رسیدن فصل برداشت انگور از سطح ۱۱ هزار هکتار تاکستان‌های ملایر، سالانه بیش از ۲۴۰ هزار تُن انگور تولید و از این میزان بیش از ۴۵ هزار تُن به کشمش تبدیل می‌شود. حال آنکه پودر کربنات پتاسیم و روغن سبزه یک ماده حیاتی (تیزاب) برای تولید سبزه انگور صادراتی به شمار می‌رود و چنانچه نباشد و یا با کمبود مواجه شود، باغدار باید تا چند برابر قیمت از تیزاب‌های غیر استاندارد و صنعتی موجود در بازار خریداری کند و چه بسا استفاده از پودر کربنات پتاسیم صنعتی و غیرخوراکی برای تهیه سبزه، صادرات این محصول را با چالش‌های جدی مواجه ‌کند.

به همین منظور برای حمایت قاطعانه از باغداران و حفظ بازار جهانی کشمش، مسوولان امر به فکر ساماندهی بازار نهاده‌های این محصول افتادند و ۲ سال است که بازار نوسان پودر کربنات پتاسیم و روغن سبزه برای تهیه تیزاب از تب و تاب افتاده و خیال انگورکاران ملایری برای خشک کردن سبزه راحت است.

آرامش در بازار تیزاب

معاون مدیرکل و مدیر اداره جهاد کشاورزی ملایر که امسال برای ساماندهی بازار فروش پودر کربنات پتاسیم و روغن سبزه بسیار مصمّم بود، اعلام کرد که تمامی عوامل فروش این نهاده‌ها در شهرستان باید دارای کُد فروش باشند و توزیع نهاده با هماهنگی جهاد کشاروزی انجام می‌شود و با هرگونه تخلف در این زمینه برخورد جدی صورت می‌گیرد.

سیدمهدی میرباقری در گفت و گو با ایرنا اظهار داشت: طی برگزاری ۲ جلسه در جهاد کشاورزی برای توزیع پودر کربنات پتاسیم و روغن سبزه، مقرر شد نظارت جدی بر توزیع این نهاده‌ها صورت گیرد و ادارات ذیربط همچون صنعت، معدن و تجارت، اتاق اصناف، شرکت تعاونی باغداران و پژوهشکده انگور و کشمش دانشگاه ملایر در این زمینه با جهاد کشاورزی همکاری لازم را داشته باشند.

به گفته وی پژوهشکده انگور و کشمش باید پس از نمونه‌گیری و آزمایش، خوراکی بودن پودر کربنات پتاسیم و بلامانع بودن این نهاده را برای خشک کردن سبزه اعلام کند و این نهاده بین عاملان فروشی که از جهاد کشاورزی معرفی‌نامه و کُد فروش دارند، توزیع شده است.

میرباقری: سالانه بیش از ۴۰۰ تُن پودر کربنات پتاسیم برای خشک کردن انگور و تهیه سبزه در این شهرستان مورد نیاز است که امسال به دلیل سرمازدگی و بارش تگرگ و خسارت ۳۰ درصدی به محصول انگور، حدود ۳۰۰ تُن از این نهاده مورد نیاز است.

میرباقری ساماندهی فروشندگی‌های پودر کربنات پتاسیم و روغن سبزه را در کوتاه کردن دست دلالان و جلوگیری از افزایش قیمت این نهاده موثر خواند و افزود: امسال بَنر یک شکلی طراحی و در فروشندگی‌های مجاز سطح شهر نصب شد تا باغداران برای تهیه این نهاده (تیزاب) دچار سردرگمی نشوند.

مدیر اداره جهاد کشاورزی ملایر ادامه داد: ۶ توزیع‌کننده عمده پودر کربنات پتاسیم و روغن سبزه در سطح شهرستان داریم که علاوه بر آن شرکت‌های تعاونی تولید، شرکت تعاونی باغداران و واحدهای فروشندگی مجاز مرتبط نیز نسبت به فروش این نهاده اقدام کرده‌اند و امسال مشکلی برای توزیع نهاده سبزه و کمبودی در بازار نداریم.

میرباقری گفت: سالانه بیش از ۴۰۰ تُن پودر کربنات پتاسیم برای خشک کردن انگور و تهیه سبزه در این شهرستان مورد نیاز است که امسال به دلیل سرمازدگی و بارش تگرگ و خسارت ۳۰ درصدی به محصول انگور، حدود ۳۰۰ تُن از این نهاده مورد نیاز است.

او اعلام کرد: نهاده مورد نیاز باغداران به اندازه کافی تامین و از نیمه شهریور برداشت انگور و تهیه کشمش در این شهرستان آغاز شده است و تا نیمه مهر ادامه دارد.

میرباقری یادآور شد: با برنامه‌ریزی‌های انجام شده و تشکیل گشت‌های مشترک با اداره صنعت، معدن و تجارت و اتاق اصناف، اجازه تخلف در توزیع و فروش پودر کربنات پتاسیم و روغن سبزه داده نمی‌شود و در حال حاضر مشکلی در این زمینه نداریم.

کشمش ملایر دارای بِرند جهانی

این نکته قابل ذکر است که ۳۱ درصد کشمش کشور در شهرستان ملایر واقع در استان همدان تولید می‌شود و از این نظر در رتبه دوم کشوری قرار دارد و ۳۳ درصد صادرات کشمش کشور نیز مربوط به این استان است.

همچنین حدود ۷۵ درصد از انگور تولید شده در این شهرستان به ۴۵ هزار تُن انواع کشمش تیزابی، آفتابی و گوگردی و حدود ۶ درصد از انگور تولیدی ملایر به سه هزار و ۳۹۰ تُن کشمش سایه‌خشک تبدیل می‌شود.

به گفته مدیر امور باغبانی جهاد کشاورزی همدان، در تمام سال‌هایی که با تحریم روبرو بودیم، صادرات کشمش ملایر انجام می‌شد، چراکه بِرند این محصول در جهان ثبت شده و کشورهای هدف صادراتی همواره به دنبال محصول ما هستند؛ محصولی که در صدر صادرات استان همدان نشسته است.

حال اگر نهاده کشمش تیزابی، غیرخوراکی و صنعتی باشد، به گفته مدیرعامل تعاونی تولید باغداران ملایر کیفیت کشمش را ۵۰ تا ۶۰ درصد پایین می‌آورد و با کاهش استانداردهای مد نظر بهداشتی، بازار جهانی این محصول با مشکل مواجه می‌شود.

احمد قیاسوند در این باره به ایرنا گفت: پودر کربنات پتاسیم و روغن سبزه همواره دچار نوسانات قیمتی است و قیمت ثابتی ندارد و در انحصار چند شرکت واردکننده است، به گونه‌ای که این شرکت‌ها خودشان تعیین کننده قیمت نهاده هستند.

وی خرید به موقع نهاده‌ها زیر نظر جهاد کشاورزی و کنترل قیمت را خواستار شد و اظهار داشت: اگر سرمایه در گردش در اختیار ما باشد، می‌توانیم این نهاده‌ها را به موقع خریداری کنیم و در اختیار باغداران قرار دهیم.

مدیرعامل تعاونی تولید باغداران ملایر: پودر کربنات پتاسیم و روغن سبزه همواره دچار نوسانات قیمتی است و قیمت ثابتی ندارد و در انحصار چند شرکت واردکننده است، به گونه‌ای که این شرکت‌ها خودشان تعیین کننده قیمت نهاده هستند.

به گفته مدیرعامل تعاونی تولید باغداران ملایر سالانه حداقل پنج تا ۶ میلیارد تومان سرمایه در گردش برای تهیه پودر کربنات پتاسیم و روغن سبزه نیاز است، به طوری‌که هر ۲۶ تُن پودر کربنات پتاسیم و ۱۰ هزار لیتر روغن سبزه، بیش از یک میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد.

قیاسوند با بیان اینکه تاکنون با ۷۰۰ میلیون تومان سرمایه در اختیار حدود یکصد تُن پودر کربنات پتاسیم ایتالیایی تهیه و یکصد تُن هم وارد انبار کرده‌ایم، ادامه داد: با یک شرکت وارد کننده این نهاده وارد مذاکره شده‌ایم که تا آخر فصل برداشت نهاده مورد نیاز باغداران را تامین کند و مشکلی در این زمینه نداریم.

وی نیازسنجی، کنترل قیمت و ساماندهی بازار توزیع و فروش این نهاده‌ها را توسط جهاد کشاورزی ستودنی خواند و با اشاره به عضویت پنج هزار باغدار در تعاونی باغداران ملایر و وجود بیش از ۱۶ هزار بهره‌بردار در این شهرستان، گفت: قیمت را برای اعضای این تعاونی ۱۲۵ هزار تومان برای یک لیتر روغن سبزه و ۲ کیلو پودر کربنات پتاسیم در نظر گرفتیم تا در حق عامل فروش و باغدار احجاف نشود.

قیاسوند با اشاره به اینکه طی ۲ سال گذشته کنترل خوبی روی توزیع پودر کربنات پتاسیم خوراکی صورت می‌گیرد و جلوی دلالان و سوء استفاده افراد گرفته شده است افزود: اطلاع‌رسانی‌های لازم از طریق دهیاری‌ها، خانه‌های بهداشت، بخشداری‌ها، اتاق اصناف و جهاد کشاورزی برای استفاده باغداران از نهاده‌های استاندارد و خوراکی و خرید از عاملان مورد تایید انجام شده است.

سه روزه انگور تیزابی خشک می‌شود

به علت بالا بودن سطح تاکستان‌های ملایر و فاصله کمی از زمان رسیدن انگور تا برداشت و خشک کردن محصول و آغاز بارندگی‌های پاییزه، استفاده از تیزاب در تهیه کشمش بهترین راهکار است که بازارپسندی بیشتری دارد و در مدت زمان سه تا چهار روز محصول خشک شده و جمع‌آوری می‌شود.

نماینده دهیاران شهرستان ملایر در این باره معتقد است که امسال کمبودی در تهیه نهاده‌های کشمش وجود ندارد، اما قیمت نسبت به سال گذشته بالا است و یک لیتر روغن و ۲ کیلو کربنات پتاسیم در بازار ۱۳۰ هزار تومان قیمت‌گذاری شده است.

سید وهاب حائری نحوه استفاده از تیزاب را در خشک کردن سبزه سلیقه‌ای دانست و بیان کرد: برای حدود ۲۰۰ لیتر آب بین ۶ تا ۱۰ لیتر روغن و ۱۸ تا ۲۰ کیلو پودر کربنات پتاسیم استفاده می‌شود و هر اندازه روغن استفاده شود، باید ۲ برابر پودر کربنات پتاسیم مصرف شود.

وی ادامه داد: از چهار تُن انگور، یک تُن کشمش تولید می‌شود و این محصول تولیدی باید با استفاده از نهاده‌های خوراکی و استاندارد دارای کیفیت بالایی باشد.

حائری خواستار حمایت بیشتر مسوولان از باغداران و کشاورزان به‌ویژه در قیمت‌گذاری کشمش و صرف هزینه‌های بالای باغداری شد.

از طرفی وجود پژوهشکده انگور و کشمش دانشگاه ملایر اطمینان خاطری برای باغداران است، از آن جهت که ۲ سال است جهاد کشاورزی نمونه‌گیری و آزمایش پودر کربنات پتاسیم را در این پژوهشکده در دستور کار قرار داده است و صنعتی و غیرصنعتی بودن آن را تشخیص می‌دهد تا باغداران متضرر نشوند.

تلاش برای خوش‌نامی صادرات کشمش

رییس پژوهشکده انگور و کشمش دانشگاه ملایر در این باره به ایرنا اظهار داشت: اگر ناخالصی در پودر کربنات پتاسیم باشد، چون قابل تشخیص نیست، کشاورز علاوه بر اینکه از نظر قیمتی متضرر می‌شود، به محصول کشمش تولیدی نیز خسارت وارد می‌شود.

مجید رستمی ادامه داد: اگر نهاده مورد استفاده سبزه تقلبی باشد، در مدت زمان طولانی‌تری و بیشتر چهار تا پنج روز خشک می‌شود، کیفیت کاهش می‌یابد و مشکلات دیگر همچون نشستن گرد و غبار روی محصول و بارندگی گریبان‌گیر کشمش می‌شود.

وی تاکید کرد: در همین رابطه استانداردهای لازم در پودر کربنات پتاسیم صنعتی و خوراکی در این پژوهشکده آزمایش می‌شود، در عین حال که استفاده از پودر کربنات تقلبی و صنعتی در صادرات کشمش در درازمدت و کوتاه‌مدت ضرر می‌زند.

رییس پژوهشکده انگور و کشمش دانشگاه ملایر بر این باور است که از ابتدای کار باید پودر کربنات پتاسیم سالم دست کشاورز داده شود و نظارت کافی صورت گیرد، در اینصورت همه هزینه‌ها کم می‌شود و پیرو آن کارخانه‌دار درگیر جنس تقلبی نمی‌شود و خوش‌نامی آنها نیز در بازار حفظ خواهد شد.

رستمی با بیان اینکه طی ۲ سال گذشته آزمایش پودر کربنات پتاسیم به صورت رایگان انجام شده گفت: اگر به موقع کربنات پتاسیم را به دست ما برسانند، آزمایش از هر لحاظ روی محصول انجام و با نظر ما توزیع می‌شود.

وی با تاکید بر اینکه امکان سوء استفاده‌ها در بازار توزیع و فروش این نهاده‌ها به دلیل نظارت‌های مستمر بسیار کاهش یافته است اظهار داشت: جهاد کشاورزی به صورت تصادفی چند نمونه از کربنات پتاسیم را انتخاب و برای آزمایش به پژوهشکده ارسال می‌کند.

با این اوصاف پس از جهانی شدن انگور ملایر در سازمان جهانی خواروبار و کشاورزی ملل متحد (فائو)، این محصول مسیر روشنی را در پیش گرفته و با به‌کارگیری سیاست‌ها و راهکارهای اثرگذار توسط مسوولان امر، می‌رود تا محصول کشمش این شهر نیز همچون گذشته جایگاه خود را بر بام صادرات جهانی تثبیت کند.