در جستجوی بازیگر پشت‌پرده جنگ «قره‌باغ»/ خودکشی رسانه‌ای نکنیم!

خبرگزاری مهر -گروه هنر- محمد صابری، نیوشا روزبان: مستند «داغ قره‌باغ» روایتی است دست اول از یک مناقشه تاریخی؛ مناقشه‌ای پیچیده و پرابهام بر سر یک سرزمین. این مستند ۷۰ دقیقه‌ای، تاریخچه‌ای کامل از آغاز نزاع میان آذربایجان و ارمنستان بر سر منطقه «قره‌باغ» پس از فروپاشی شوروی و همچنین نقش‌آفرینی دیگر کشورها در مسیر تشدید بحران و یا ایجاد ثبات در این منطقه را ارائه می‌دهد.

سینا حسین‌پور مستندساز آذری ساخت این مستند را برعهده داشته است. کارگردانی که پیش از این مستندی با نام «نار و انار» را با موضوع شرایط شیعیان کشور آذربایجان جلوی دوربین برده بود و حالا مستند «داغ قره باغ» را درست در زمان فصل تازه‌ای از اوج‌گیری درگیری‌ها در این منطقه حساس، آماده عرضه کرده است.

این مستند تازه‌ترین محصول مجموعه «سفیر فیلم» است و آغاز انتشار اینترنتی آن بهانه‌ای شد تا با سینا حسین‌پور کارگردان و محمدصالح سلطانی معاون رسانه و جریان‌سازی مرکز سفیر فیلم به گفتگو بنشینیم.

در این گفتگو درباره اهمیت منطقه «قره باغ» و نقش میانجی‌گری ایران برای حل مشکلات و منازعات در این منطقه توضیحاتی ارائه شد و در مقابل ضعف جدی فعالان رسانه‌ای ایران در زمینه تولید محتوا برای عرضه در میدان رویارویی روایت‌ها درباره تحولات تاریخی و نقش کشورهای غیر در این منازعات، مورد انتقاد قرار گرفت.

آنچه در ادامه می‌خوانید مشروح گفتگوی خبرگزاری مهر با سینا حسین‌پور کارگردان مستند «داغ قره‌باغ» و محمدصالح سلطانی معاون رسانه و جریان‌سازی مرکز سفیر فیلم است.

* اصلی‌ترین کنجکاوی درباره مستند «داغ قره‌باغ» همزمانی عرضه آن با تحولات اخیر در منطقه است؛ شاید این ابهام به‌وجود بیاید که این مستند یک واکنش سریع به یک موج رسانه‌ای بوده است. برای مقدمه توضیحی درباره سابقه این مستند و فرآیند تولید آن می‌دهید.

سینا حسین‌پور: مساله قره باغ پیچیده‌ترین مساله خاورمیانه است و با هیچ مساله دیگری از جمله کشمیر و یا کردستان عراق قابل مقایسه نیست، هر مسأله‌ای هرچقدر پیچیده‌تر باشد نیاز به روشنگری بیشتری دارد از طرفی به دلیل اشتراک‌های قومی و مهم‌تر از آن مذهبی با جمهوری آذربایجان، مساله قره باغ صرفاً یک مساله خارجی برای ما نیست، یعنی در حوزه روابط خارجی صرف تعریف نمی‌شود و مستقیماً بر امنیت ملی ما تأثیر می‌گذارد. همانطور که اتفاقات داخل ایران هم مستقیماً بر جمهوری آذربایجان تأثیر می‌گذارد.

"خبرگزاری مهر -گروه هنر- محمد صابری، نیوشا روزبان: مستند «داغ قره‌باغ» روایتی است دست اول از یک مناقشه تاریخی؛ مناقشه‌ای پیچیده و پرابهام بر سر یک سرزمین"به‌عنوان مثال زمانی که شهید بزرگوار سردار سلیمانی به شهادت رسید، جمهوری آذربایجان به معنای واقعی کلمه به هم ریخت و همانطور که در فیلم هم به آن اشاره شده بود، سعی کردند این فضا را کنترل کنند.

ما به‌عنوان فعال فرهنگی آذربایجانی اطلاع داشتیم که مساله قره‌باغ و درگیری‌هایی که بین ارمنستان و آذربایجان وجود دارد، گره‌ای است که اگر روزی این زخم دوباره باز شود، بازهم امنیت ملی ما به خطر می‌افتد. اما متأسفانه جزئیات این مساله تا امروز توسط رسانه‌های ایرانی مطرح نشده و این واقعاً دردناک است. چرا که ما حضور فعالانه‌ای در این حوزه داشتیم و مستقیماً با لابی‌های ترکیه و آمریکا درگیر بودیم.

در حال حاضر به جرم اینکه چرا نسبت به اتفاقات قره‌باغ بی تفاوت هستیم، هجمه‌های رسانه‌ای بسیاری علیه ما وجود دارد، این در حالی است که از همان ابتدای بحران در این منطقه، ایران تمام تلاش خود را برای ایجاد صلح و امنیت کرده است، به گونه‌ای که از ۳ صلحی که بین این دو کشور در مقاطع مختلف امضا شده، ۲ صلح با تلاش ایران رقم خورده است، به گونه‌ای که یکی از این ۲ صلح در تهران با حضور رؤسای جمهور ایران، آذربایجان و ارمنستان بسته شده است.

اما متأسفانه یک فریم از تصاویر این اتفاق‌ها امروز در دسترس ما نیست که بتوانیم از آن در مستندمان استفاده کنیم، چرا که برخی از دوستان اعتقاد دارند که این فیلم‌ها و آرشیوها سرمایه‌های صدا و سیما است و آن را بیرون نمی‌دهند!

* شما پیش‌تر یک مستند دیگر نیز درباره آذربایجان با نام «نار و انار» ساخته بودید، ریشه دغدغه شما درباره این منطقه چیست؟

حسین‌پور: متأسفانه رسانه‌های ما عموماً مرکزگرا هستند و برای تولید، دغدغه مرکزنشینان بیشتر به چشم می‌آید. چرا؟ منِ مستندساز و یا خبرنگار آذربایجانی، کرد، بلوچ و …باید به دنبال ساخت آثاری باشیم که بقیه دوستان از دستشان بر نمی‌آید. درباره رویدادی که ۱۰ روایت از آن وجود دارد، دیگر نیازی نیست که من هم ورود پیدا کنم و روایت یازدهم را ارائه دهم، در حالی که آن ۱۰ روایت می‌تواند از روایت من خیلی کامل‌تر باشد.

بهتر است که افرادی مانند من به دغدغه‌هایی بپردازیم که دست دیگران از آن کوتاه است، مساله قره‌باغ یک مساله بسیار مهم است و اذهان عمومی آذربایجانی‌های ایران هم نسبت به این مسائل حساس است، تا وقتی که این مسائل باز نشده و ابعاد آن را تبیین نکرده‌ایم، در موضع ضعف قرار داریم و آسیب‌پذیر هستیم.

در همین راستان به سراغ آذربایجان رفته و با توجه به اینکه دسترسی به آرشیوها در این کشور راحت‌تر است، و بعد از تحقیق و پژوهش کار اول خود را با نام «نار و انار» جلوی دوربین بردم، مستندی که روایت فروخورده شیعیان جمهوری آذربایجان بود که تا امروز هم برخی از آن‌ها در زندان‌ها هستند و مساله قره‌باغ را امروز از پشت میله‌های زندان دنبال کرده و پیام می‌دهند که ما حاضریم برای این منطقه بجنگیم اما جمهوری آذربایجان اجازه ورود به این افراد را نمی‌دهد.

* آقای سلطانی چه چیز باعث شد که مجموعه سفیر برای ساخت این مستند همراه شود؟

محمدصالح سلطانی: دوستان ما در مجموعه «سفیرفیلم» آقای حسین‌پور را از جشنواره فیلم عمار و دورهای آموزشی و کارگاه‌های مستندسازی که در این جشنواره برگزار می‌شد، می‌شناختند. به واسطه پیگیری آقای حسین‌پور و ممارستی که داشت، طرحی که ارائه کرده بودند پذیرفته شد. خوشبختانه این مستند در بازه زمانی خیلی خوبی هم تولید و آماده عرضه شد. برنامه این بود که پیش از پایان تابستان این مستند رونمایی شود اما به دلیل برخی ریزه‌کاری‌ها و جزئیات فنی این کار با تأخیر آماده شد و این تأخیر سبب شد تا کار در فضای ملتهب امروز که خبرهای قره باغ مجدد در صدر رسانه‌ها است، آماده نمایش شود. آقای حسین‌پور بیش از ۲ سال است که روی این مستند کار می‌کند.

"اما متأسفانه جزئیات این مساله تا امروز توسط رسانه‌های ایرانی مطرح نشده و این واقعاً دردناک است"معاونت تولید سفیر نیز تمام تلاش خود را کرد تا شرایط را برای تولید این مستند فراهم کند.

در طول مدتی که شبکه‌های اجتماعی را رصد می‌کردیم می‌دیدیم که قره باغ به خصوص در خطه آذربایجان به یک مساله کامل داغ تبدیل شده است و دیدیم که حتی برخی امام جمعه‌ها در این زمینه بیانیه داده‌اند و مداح‌ها و سلبریتی‌های این منطقه نیز درباره آن صحبت کرده‌اند، نگاهی که مردم آذربایجان شرقی و غربی در ایران به مساله قره‌باغ دارند، با این مستند تکمیل می‌شود و کمک می‌کند تا قضاوت واقعی‌تری نسبت به مساله قره باغ داشته باشند. این را هم باید بگویم بسیاری از تصاویر و آرشیوهایی که در این مستند می‌بینید برای اولین بار به نمایش گذاشته شده است. این آرشیوها با تلاش کارگردان به دست آمده است.

امیدوارم این مستند برای کسانی که مساله قره باغ برای‌شان مهم است مفید باشد و به خصوص برخی هواداران تیم تراکتورسازی که در بازی فوتبال درباره این منطقه شعارهایی می‌دهد بتوانند از این مستند برای تکمیل قضاوتشان نسبت به بحران منطقه کمک بگیرند.