خطر خشکسالی کامل در آذربایجان‌غربی/ اصلاح الگوی مصرف آب طرحی ناکارآمد

به گزارش گروه استان‌ها خبرگزاری دانشجو، وضعیت ذخایر آبی در نقاط مختلف ایران به دلیل خشکسالی‌های اخیر و البته بی‌توجهی به استفاده بهینه از منابع آبی ناگوار و نگران کننده است و این موضوع موجب بروز مشکلاتی در تامین آب شرب برخی مناطق کشور شده است.

آذربایجان غربی! استانی که در گذشته نه‌چندان دور به دلیل وجود دریاچه زیبای نگین فیروزه‌ای ((دریاچه ارومیه)) در طول سالیان مختلف با آب و پرآبی عجین بوده، این توصیف برای استان آذربایجان تا چند سال پیش هم ادامه داشته است.

در اواخر دهه ۸۰ و حتی اوایل دهه ۹۰ هم، این آوازه پرآبی در آذربایجان غربی وجود داشت و مسئولان استانی در مصاحبه‌های خود، از این استان به دومین استان پُر آب کشور یاد می‌کردند اما این وضعیت از حدود یک دهه گذشته، روز به روز بدتر شده و وضعیت منابع آبی، سال به سال روند کاهشی داشته است.

بر اساس کارشناسی‌های انجام شده افزایش مصرف از منابع آبی و کاهش نزولات آسمانی و همچنین آورده‌های رودخانه‌ای، از جمله مهمترین عوامل کاهش سطح آب‌های رو زمینی و زیر زمینی در آذربایجان غربی بوده است.

ذخایر تامین آب استان آذربایجان غربی در چه مرحله‌ای است؟

در نگاهی اجمالی به وضعیت بارش‌ها در آذربایجان غربی در می‌یابیم که در ۲ سال گذشته، متوسط بارش در آذربایجان غربی به ۳۰۰ میلی‌متر هم نرسیده و بطور متناوب در سال‌های آبی ۱۳۹۹ - ۱۴۰۰ و ۱۴۰۰ - ۱۴۰۱، این رقم ۲۹۶ و ۲۹۵ میلی‌متر بوده است.

زمانی این آمار کم و یا حتی خیلی کم به نظر می‌رسد که میزان آمار این مدت را با ۲ سال پیشتر از آن مقایسه کنیم؛ در سال های آبی ۱۳۹۷ - ۱۳۹۸ و ۱۳۹۸ - ۱۳۹۹ به ترتیب ۵۲۰ و ۴۲۰ میلی‌متر بارش در این استان به ثبت رسید لذا این کاهش‌های بیش از ۱۰۰ و بیش از ۲۰۰ میلی‌متری در طی یک و ۲ سال نشان می‌دهد میزان ورودی به منابع آبی میلیاردها مترمکعب کاهش یافته است.

در بررسی برخی استان‌های شرقی کشورهمسایه ترکیه از جمله وان و ارزروم نیز مشاهده می‌شود که متوسط بارش ۷۰ ساله این استان‌ها به ترتیب بالای ۴۰۰ و نزدیک به ۴۸۰ میلی‌متر است که نشان می‌دهد وضعیت بارش در آذربایجان غربی با آنها بسیار متفاوت است و در بهترین حالت، این رقم به ۳۳۰ تا ۳۵۰ میلی‌متر می‌رسد؛ حال آنکه در ۲ سال اخیر به زیر ۳۰۰ میلی‌متر تنزل یافته است.

طبق شاخص‌های استاندارد شده دما و بارش تا پایان مهر ماه سال جاری، ۸۳.۵ درصد از مساحت استان تحت تأثیر خشکسالی قرار گرفته و فقط ۱۵.۵ درصد مساحت در حد نرمال است. این بارش‌ها بیش از ۴۴ درصد کاهش یافته و این کاهش نسبت به متوسط بلندمدت ۳۰ درصد بوده است.

در کنار این آمار، وضعیت دمایی استان نیز رو به افزایش گذاشته و در سال آبی جاری که از اول مهر شروع شده، میزان دما نسبت به سال گذشته و متوسط بلندمدت بیشتر شده است.

طبق گزارش درج شده در سایت اداره کل هواشناسی آذربایجان غربی، در این مدت، دمای متوسط در آذربایجان غربی حدود ۱۵ سانتی‌گراد بوده که ۱.۶ سانتی‌گراد بیشتر از متوسط دراز مدت و ۱.۸ سانتی‌گراد بیشتر از مدت مشابه سال گذشته است؛ این امر در زمانی اهمیت پیدا می‌کند که میزان دما بر میزان تبخیر آب‌های سطحی اثر می‌گذارد و در تشدید مشکل کم آبی اثرگذار می‌شود.

 

 

عدم کفایت طرح اصلاح اگوی مصرف آب

درست است استفاده بی‌رویه از منابع آبی و کاهش نزولات آسمانی دلایل اصلی کمبود آب در استان بوده  اما نا کارآمدی طرح اصلاح الگوی مصرف و مدیریت بهینه منابع موجود نیز به نوبه خود باید مورد برسی قرار بگیرد.

 از ۵۰ سال گذشته تا کنون برای اصلاح الگوی مصرف مزارع برنامه‌های مختلفی در کشور اجرا شده که بیشتر شامل جنبه‌های فنی و توصیه‌های کشاورزی بود و ضمانت اجرایی نداشت در نتیجه کشاورزانی که علاقمند بودند، این برنامه‌ها را اجرایی می‌کردند.

با توجه به اقدامات صورت گرفته در حوزه‌های مختلف مرتبط با آب، هرچند انتظار نمی‌رود حداقل در کوتاه مدت، تغییرات قابل توجهی ایجاد شود ولی می‌توان با مدیریت مناسب مصارف آبی به ویژه در حوزه کشاورزی و همچنین اجرای طرح‌هایی برای ذخیره مناسب آب به ویژه در حوزه آبخیزداری و آبخوانداری، گام‌های بلندتری در راستای بهینه سازی مصرف آب در این خطه از کشور برداشت؛ امری که می‌تواند ضمن بهبود آمارهای آبی، دریاچه ارومیه را نیز به سمت بهبود وضعیت و یا حتی نجات از کم آبی و بی آبی سوق دهد.