علائم گازگرفتگی چیست؟ / راهکارهای کلیدی برای مقابله با قاتل نامرئی

چندی پیش بود که سازمان پزشکی قانونی کشور از مرگ ۲۵۵ نفر بر اثر مسمومیت با گاز سمی منوکسید کربن در کشور از ابتدای سال‌جاری تا پایان مهرماه خبر داد و اعلام کرد که از این تعداد ۱۸۹ نفر مرد و ۶۶ نفر زن بودند، آماری که در مقایسه با مدت مشابه سال ۱۴۰۰، افزایش ۱۴.۳ درصدی را نشان می‌دهد. در این مدت استان‌های تهران با ۳۲ مورد فوتی، خراسان رضوی با ۳۰ مورد فوتی و آذربایجان شرقی با ۲۷ مورد فوتی بیشترین تلفات گازگرفتگی را داشته است.

حالا با کاهش دمای هوا در اکثر نقاط کشور و افزایش استفاده از وسایل گرمایشی گازسوز، سید جلال ملکی، سخنگوی سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهر تهران نیز توصیه‌ها و هشدارهایی را برای مقابله با گازگرفتگی یا همان مرگ خاموش ارائه کرده است.

ملکی در خصوص زنگ خطر مسمومیت با گاز منوکسید کربن در فصل سرما اظهارکرد: هر ساله با فرا رسیدن فصل سرما به دلیل عدم توجه به نکات ایمنی آمار تلفات مسمومیت با گاز منوکسید کربن با رشد نسبی همراه است که البته در همین راستا سازمان آتش نشانی تهران برنامه‌هایی را برای کاهش این خطر در نظر گرفته است.

وی ادامه داد: یکی از این برنامه‌ها طرح اجرای نمادین آگاه سازی شهروندان شهر تهران از خطر مسمومیت با گاز منوکسید کربن بود که چندی پیش در تهران و برخی شهرهای دیگر کشور به صورت همزمان برگزار شد.

سخنگوی سازمان آتش نشانی شهر تهران تاکید کرد: شناخت گاز منوکسید کربن و راهکارهای مبارزه با انتشار آن می‌تواند جان بسیاری را نجات دهد. مسمومیت در واقع مجموعه‌ای از اختلالات بدن است که در اثر جذب ماده بیگانه که به آن سم گفته می‌شود بروز می‌کند. جذب ماده سمی می‌تواند از راه‌های استنشاق گاز، بخار، دود یا گرد و غبار، خوردن یا آشامیدن، تماس پوستی و تزریق در خون صورت گیرد.

ملکی درباره مسمومیت با گاز منوکسید کربن نیز گفت: گاز منوکسیدکربن در دسته مواد شیمیایی خفه کننده قرار دارد.

"مسمومیت در واقع مجموعه‌ای از اختلالات بدن است که در اثر جذب ماده بیگانه که به آن سم گفته می‌شود بروز می‌کند"گازی بی رنگ و بی‌بو که بر اثر احتراق ناقص تولید و محصول کارکرد نامناسب و عدم تهویه مناسب بخاری، آبگرمکن، شومینه، موتورخانه، اجاق گازها و ... یا عدم وجود هوای تازه در فضای بسته است. منوکسید کربن عامل اصلی گاز گرفتگی است.

معاون فرهنگی سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهر تهران،‌ ادامه داد: اثر مخرب انسانی آن نتیجه مستقیم کمبود اکسیژن در بافت‌های بدن است. به این معنی که منوکسید تنفس شده وارد جریان خون شده و از طریق خون وارد بافت و اندام‌ها می‌شود. نکته حائز اهمیت آن این است که میل ترکیبی منوکسید کربن با هموگلوبین خون حدود ۳۰۰ برابر بیشتر از اکسیژن است.

وی درباره منابع تولید گاز موکسید کربن، گفت: مواردی از جمله بخاری، شومینه، آبگرمکن و پکیج، اجاق گاز و فر، خوراک پز پیک‌نیکی در محیط بسته، گرم کردن خودرو در پارکینگ بسته و موتورخانه‌های مرکزی از منابع تولید گاز منوکسید کربن هستند.

مهم‌ترین دلایل انشار گازمنوکسید کربن چیست؟

به گفته ملکی سوختن ناقص یا عدم وجود هوای کافی، عدم نصب صحیح لوله بخاری یا دودکش، نقص فنی دستگاه، گرفتگی دودکش به وسیله جسم خارجی، ترک خوردگی و شکستگی دودکش‌های سیمانی در ساختمان برخی از مهمترین علل تولید و انتشار گاز منوکسید کربن هستند.

سخنگوی سازمان آتش نشانی با بیان اینکه مسمومیت با گاز منوکسید کربن با علائمی آغاز خواهد شد، گفت: علائم مسمومیت با این گاز به دو دسته خفیف و شدید تقسیم می‌شود.

علائم خفیف این مسمومیت از جمله تهوع، استفراغ، درد قفسه سینه، تاری دید، خمیازه کشیدن، سردردهای خفیف، خواب‌آلودگی، احساس ضعف، سرگیجه، بیحالی و عدم تمرکز است. علاوه بر آن علائم شدید مسمومیت‌ها سردرد شدید، افزایش سرعت تپش قلب، عدم توان تکلم، بالا رفتن درجه حرارت بدن، آسیب مغزی مداوم، تشنج و در نهایت مرگ است.

وی درباره مهمترین راهکارهای پیشگیری از مسمومیت با گاز منوکسید کربن اظهار کرد: شهروندان باید همواره از وسایل گرمایشی استاندارد استفاده کنند و حتما پیش از راه‌اندازی بخاری مسیر دودکش را چک کنند تا مسدود نباشد. شهروندان همواره باید به داغ بودن دودکش دقت و توجه کنند. بهترین آزمایش ایمنی و سلامت آن تست دمای دودکش است. اگر لوله دودکش بخاری سرد باشد دلیل آن خارج نشدن محصولات احتراق و گازهای سمی از دودکش است.

"گازی بی رنگ و بی‌بو که بر اثر احتراق ناقص تولید و محصول کارکرد نامناسب و عدم تهویه مناسب بخاری، آبگرمکن، شومینه، موتورخانه، اجاق گازها و .."پس در این صورت باید تا رفع نقص به‌طور موقت با باز کردن قسمتی از در یا پنجره تهویه مناسبی در محیط ایجاد کرد.

رنگ شعله را جدی بگیرید

ملکی افزود: رنگ شعله بخاری و وسایل پخت و پز نیز از اهمیت برخوردار است. باید دقت کرد که رنگ این شعله‌ها باید حتما آبی باشد. چنانچه شعله قرمز، زرد یا نارنجی بود حتما نقص در سوخت رسانی و کمبود اکسیژن در محیط وجود دارد و باید آن را جدی گرفت.

معاون فرهنگی و اجتماعی سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران درباره سایر راهکارهای پیشگیری از گاز گرفتگی گفت: هیچگاه نباید تمامی روزنه‌های جریان هوا در منزل به ویژه اتاق خواب را مسدود کرد. همچنین باید از نصب آبگرمکن در حمام، روشن کردن شعله‌های اجاق گاز در آشپزخانه برای گرم نگهداشتن محیط داخل خانه خودداری کرد.

وی درباره شیوه صحیح نصب دودکش نیز گفت: انتهای همه دودکش‌ها باید حداقل یک متر از سطح پشت بام حداقل سه متر از دیوار جانبی بام و حداقل سه متر از دستگاه‌های تهویه از جمله دمنده و مکنده‌های نصب شده روی پشت بام فاصله داشته باشد. درصورتیکه این فاصله کمتر از سه متر باشد انتهای دودکش باید حداقل ۶۰ سانتیمتر از بلندترین دیوار مجاور بالاتر قرار گرفته و دارای کلاهک H باشد.

دودکش و اتصالات باید از جنس مقاوم و بدون منفذ یا نشتی بوده و باید حتما از بکارگیری لوله‌های آکاردئونی آلمینیومی خودداری کرد.

ملکی گفت:‌ رها کردن انتهای دودکش‌ها در فضای بسته مانند داخل راهرو، حیاط خلوت یا پاسیوهای سقف‌دار نیز یکی از اشتباهاتی که گاها برخی از شهروندان به دلیل ناآگاهی مرتکب آن می‌شوند. این در حالی‌ است که هر یک از اشتباه‌ها در این حوزه پیامدهای غیر قابل جبرانی را به دنبال خواهد داشت. قرار دادن لوله خروجی بخاری داخل ظرف آب نیز یکی از مواردی است که در بعضی از خانه‌ها مشاهده می شود که باید از انجام این کار نیز خودداری شود.

وی افزود: در فصل سرما پس از وزش باد و توفان و همچنین به صورت دوره‌ای باید شرایط کلاهک H و دودکش را چک کرد.

نصب پکیج در واحدهای کوچک ممنوع!

وی درباره نصب آبگرمکن فوری و پکیج در واحدهایی که مساحت آنها کمتر از ۶۰ متر مربع است نیز اظهار کرد: نصب این دسته از وسایل گرمایشی در واحدهایی با مساحت کم ممنوع بوده مگر آنکه هوای مورد نیاز برای احتراق گاز مصرفی آنها از طریق دریچه دائمی که به صورت مستقیم به هوای آزاد راه دارد تامین شود.

سخنگوی سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهر تهران با تاکید بر لزوم نصب دستگاه‌های هشدار دهنده گاز منوکسید کربن اظهار کرد: در حال حاضر بهترین کاشف این گاز مرگبار و نامرئی دستگاه هشدار دهنده گاز منوکسید کربن است. این دستگاه در صورتیکه میزان گاز در محیط بیش از حد مجاز باشد با اعلام هشدار افراد را مطلع خواهد کرد. دستگاه هشدار دهنده نشت گاز باید استاندارد و مورد تایید مراجع ذیصلاح باشد.

وی درباره فضاهایی که باید در آنها این دستگاه را نصب کرد، گفت: در تمامی دستگاه‌هایی که سوخت فسیلی از جمله گاز، نفت، گازوئیل و ...

"منوکسید کربن عامل اصلی گاز گرفتگی است.معاون فرهنگی سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهر تهران،‌ ادامه داد: اثر مخرب انسانی آن نتیجه مستقیم کمبود اکسیژن در بافت‌های بدن است"استفاده می‌شود نصب دستگاه هشدار دهنده منوکسید کربن الزامی است. دستگاه هشدار دهنده نشت گاز باید از نوع موضعی و باطری دار باشد و حداقل فاصله دستگاه با وسایل گرمایشی باید ۱.۵ متر و حداکثر شش متر باشد.

هنگام نشت گازمنوکسید کربن چه کنیم؟

ملکی درباره اقداماتی که هنگام مواجهه با محیط‌های آلوده به گاز منوکسیدکربن باید انجام داد، اظهار کرد: با توجه به اینکه گاز منوکسید کربن قابل اشتعال و انفجار است باید هنگام باز کردن محیط، ایجاد جرقه یا روشن کردن شعله احتیاط کرد. قطع گاز و خاموش کردن وسیله گاز سوز اولین اقدامی است که باید در این شرایط انجام داد. اقدام مهم دیگر انتقال فرد مسموم به هوای آزاد است و پس از آن باید با نیروهای امدادی از جمله آتش نشانی و اورژانس تماس گرفت.

وی گفت: پس از خارج کردن فرد مسموم از محیط آلوده باید راه‌های تنفسی از جمله بینی و دهان او را چک کرد و یقه پیراهن، کمربند و لباس‌های تنگ افراد را برای رهایی از خفگی باز کرد. سپس باید از طریق باز کردن در و پنجره‌ها، چرخاندن حوله خیس و هدایت جریان هوا نسبت به تهویه دستی محیط اقدام کرد.

البته انجام تهویه در صورتی الزامی است که امکان جابجا کردن افراد گاز گرفته به هر علت میسر نباشد.

ملکی گفت: در صورت لزوم و مشورت با اپراتورهای اورژانس باید نسبت به انجام عملیات قلبی، ریوی افراد مسموم نیز اقدام کرد.

علائم گازگرفتگی چیست؟

وی درباره علائم گازگرفتگی در افراد نیز به ایسنا گفت: مسمومیت با منوکسیدکربن می‌تواند طیف وسیعی از علائم را شامل شود که در بیماری های مختلفی دیده می‌شود، متاسفانه بسیاری از این علائم شبیه به علائم سرماخوردگی است و اکثر افراد فکر می کنند به دلیل سردی هوا دچار سرماخوردگی شده اند و سعی در خوابیدن می‌کنند. سردرد، ضعف جسمانی، سرگیجه و بی قراری، تهوع و استفراغ، خمیازه کشیدن بیش ازحد، کاهش دید، حالت خواب آلودگی شدید، کسلی، خستگی و کاهش قدرت عضلانی و ... از جمله مهم‌ترین این علائم است.

بیشتر بخوانید:

• صدای زنگ خطر برای افزایش مرگ‌ خاموش؛ زنان و مردان قربانی در شش ماه اول سال چند نفرند؟/ این استان‌ها بیشترین تلفات را دارند

• مسمومیت ۶ نفر در حادثه گازگرفتگی یک نانوایی در تهران