ترکیه با روسیه هرگز به اف۱۶ نمی‌رسد

«کنستانتین آتلامازاوغلو» که در حوزه ترانس آتلانتیک و امنیت اروپا فعال است و کارشناس مطالعات امنیتی و امور اروپایی به شمار می‌رود، در مطلبی برای پایگاه بیزنس اینسایدر به تیرگی روابط غرب و آنکارا پرداخت و نوشت: در اوایل اکتبر، ترکیه نامه‌ای به وزارت خارجه آمریکا با درخواست خرید ۴۰ جنگنده اف‌-۱۶ ساخت آمریکا و ۸۰ کیت به روزرسانی برای تعدادی از جنگنده‌های قدیمی‌ترش ارسال کرد.

این درخواست پس از آن مطرح شد که آمریکا، ترکیه را از برنامه اف-۳۵ خارج کرد و به خرید سامانه‌های دفاع هوایی اس-۴۰۰ روسیه از طرف آنکارا اشاره داشت. این خرید تسلیحاتی، نشانه‌ای از گرم شدن روابط ترکیه با روسیه و دور شدن آن از متحدان خودش در ناتوست.

کنگره اما به این درخواست آنکارا شدیدا اعتراض کرد.

یک گروه دو حزبی متشکل از ۴۱ نماینده آمریکایی، با ارسال نامه‌ای به آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا مخالفت خودشان را با انجام این فروش ابراز کرده و گفتند، اقدامات "غیرقانونی و لجام گسیخته" ترکیه نشان می‌دهد رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه قصد دارد کشورش را "به کشوری سرکش به رهبری فردی با تفکرات فلسفی ناسیونالیستی، جاه‌طلبی نئوعثمانی و کاملا بی‌توجه به تبعیت از قوانین بین‌المللی تبدیل کند."  

سناتور باب منندز، رئیس کمیته روابط خارجی سنای آمریکا هم اعتراض شدید خودش را به این درخواست ابراز کرده و ترکیه را کشوری توصیف کرد که همانند یک متحد ناتو "عمل نمی‌کند و رفتارش به گونه‌ای نیست که ما بتوانیم پیش برویم و تعدادی از پیچیده‌ترین تجهیزات جنگی را در اختیارش بگذاریم."

منندز و نمایندگان آمریکایی، انتقاد خودشان را متوجه اردوغان کردند نه کشور ترکیه. این سناتور آمریکایی گفت: در نهایت، او باید تغییر رویه دهد.

اما دولت اردوغان هیچ نشانه‌ای از تغییر رویه نشان نمی‌دهد. هفته گذشته وزیر دفاع ترکیه گفت اگر آمریکا با درخواست خرید اف-۱۶ مخالفت کند، آنکارا به دنبال جایگزین‌هایی می‌رود، به ویژه از روسیه.

یاران نامأنوس

ترکیه تقریباً از زمانی که ائتلاف ناتو به وجود آمده، عضو آن بوده است، اما در سال‌های اخیر روابط این کشور با متحدانش، به ویژه ایالات متحده، به دلیل اختلافات متعدد بدتر شده است.

در شمال سوریه، آمریکا از نیروهای سوریه دموکراتیک (قسد) مقابل داعش و دولت بشار اسد، رئیس‌جمهوری سوریه حمایت می‌کند. قسد عمدتا از نیروهای کرد و در درجه اول از یگان‌های حفاظت خلق (ی.پ.گ) تشکیل شده است.

ی.پ.گ، جناح سوری حزب کارگران کردستان ترکیه (پ.ک.ک) به شمار می‌رود که آنکارا و واشنگتن آن را یک گروه "تروریستی" در نظر می‌گیرند.

"این سناتور آمریکایی گفت: در نهایت، او باید تغییر رویه دهد.اما دولت اردوغان هیچ نشانه‌ای از تغییر رویه نشان نمی‌دهد"شبه‌نظامیان پ.ک.ک به نظامیان و ماموران اجرای قانون ترکیه در جنوب‌شرق این کشور حمله کرده‌اند. آنکارا اغلب عملیات‌هایی را علیه شبه‌نظامیان آن در ترکیه و نیروهای ی.پ.گ در سوریه انجام می‌دهد.

توافق دفاعی تازه‌ای که میان آمریکا و یونان به امضا رسید و وضعیت حقوق بشری ضعیف ترکیه هم محل مناقشه میان واشنگتن و آنکاراست. شاید بزرگترین مساله، مناسبات نزدیک ترکیه با روسیه است که با اقدام ترکیه در خرید اس-۴۰۰ که در سال ۲۰۲۰ تحویل شد، به اوج خود رسید.

مقام‌های آمریکایی معتقدند که فعالیت پدافند موشکی پیشرفته سطح به هوای روسیه ممکن است ادوات نظامی آنها را در معرض خطر قرار داده و اجازه دهد روسیه به اطلاعات حساسی درباره تسلیحات غربی نظیر اف-۳۵ دسترسی یابد.

همین نظریه موجب شد تا ایالات متحده، ترکیه را از برنامه اف-۳۵ کنار گذاشته و دولت ترکیه را تحریم کند، به ویژه اصلی‌ترین نهاد خرید دفاعی آن به موجب قانون مقابله با دشمنان آمریکا از طریق تحریم‌ها (کاتسا) محدود شد. این اولین مرتبه‌ای است که یک متحد آمریکا به موجب قانون کاتسا مجازات می‌شود.  

شرکت‌های ترکیه‌ای قرار بود قطعات مهمی برای اف-۳۵ بسازند و آنکارا ۱.۴ میلیارد دلار پیش پرداخت برای ۱۰۰ جت اف-۳۵ پرداخت کرده بود.

این پیش پرداخت بازگردانده نشده و باعث خشم بیشتر ترکیه شده است. اردوغان اکنون این پول را برای خرید اف-۱۶ می‌خواهد.

محاسبه دشوار

کاخ سفید، اهمیت ژئو استراتژیک ترکیه را درک می‌کند.

این کشور به سرزمین شام، خاورمیانه و قفقاز مشرف است و ساحل جنوبی دریای سیاه را که پایگاه بزرگترین ارتش ناتوست، در اختیار دارد. ترکیه همچنین پایگاه مهمی برای عملیات‌های نظامی است و از سه تاسیسات ائتلاف ناتو و آمریکا میزبانی می‌کند، از جمله در پایگاه هوایی اینجرلیک که آمریکا حدود ۵۰ فروند بمب‌افکن هسته‌ای بی-۶۱ دارد.

جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا و اردوغان اکتبر در نشست گروه بیست ملاقات کردند و امید می‌رفت که اختلافات حل و فصل شوند. در میان مسائل مورد بحث، موضوع تمایل ترکیه برای خرید اف-۱۶ها مطرح شد.

رئیس‌جمهوری ترکیه پس از آن گفت: از آنجایی که من رویکرد مثبت آقای بایدن در این خصوص را دیدم، جنبه دیگر مساله مجلس نمایندگان و سنای آمریکاست.  

با این حال بایدن، ترکیه را به نشست دموکراسی ایالات متحده در دسامبر دعوت نکرد.

"شبه‌نظامیان پ.ک.ک به نظامیان و ماموران اجرای قانون ترکیه در جنوب‌شرق این کشور حمله کرده‌اند"ترکیه هم کار را برای بایدن آسان نمی‌کند. این کشور بارها گفته است که قصد دارد اس-۴۰۰های خود را حفظ کند و اخیراً هم اعلام کرده است که قصد دارد تعداد بیشتری از آنها را از روسیه خریداری کند.

بایدن با یک اقدام متعادل‌کننده جدی مواجه است. اگر ترکیه تغییر مسیر ندهد، ترمیم روابط و متقاعد کردن کنگره برای پذیرش درخواست ترکیه برای خرید اف-۱۶ دشوار خواهد بود. در عین حال، رد درخواست ترکیه پس از حذف این کشور از برنامه جنگنده‌های اف-۳۵ آسیب بیشتری وارد خواهد کرد.

عدم پذیرش درخواست ترکیه همچنین ممکن است آنکارا را به روسیه نزدیک‌تر کند و یک رابطه نزدیک‌تر ترکیه و روسیه می‌تواند یک فاسدکننده در ناتو به وجود آورد و اصل دفاع جمعی این ائتلاف را تضعیف کند. ممکن است این ملاحظات قانونگذاران ایالات متحده را تحت تأثیر قرار ندهند.

سناتور باب منندز همین ماه گفت: من نمی‌ترسم که آنها به سراغ دیگران بروند.

اگر چنین کاری کردند، آن وقت قابلیت همکاری در ناتو به شکل چشمگیری کاهش می‌یابد و آنها بیش از پیش موقعیت خود را از بین می‌برند.

۳۱۱۳۱۱