شعر و ادبیات مقاومت با شهادت حاج قاسم احیا شد

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط عمومی حوزه هنری، هفتمین نشست از سلسله نشست‌های تخصصی «روایت بیداری»؛ (نشست‌های تخصصی تحلیل کتاب با محور آثار عرصه بیداری و مقاومت) به بررسی و رونمایی از کتاب‌های «سبکبالان»، «وصف یاران»، «نهج‌الشهیدین» و «بل احیا» با حضور مجتبی رحماندوست رئیس شورای هنر و ادبیات بیداری، محمدرضا سنگری رئیس اندیشکده پایداری و مقاومت حوزه هنری و عزت ملاابراهیمی عضو هیأت علمی دانشگاه تهران و مترجم کتاب‌های «سبکبالان» و «وصف یاران» عصر روز چهارشنبه ۴ اسفندماه در سالن کنفرانس سلمان هراتی حوزه هنری برگزار شد.

محمدرضا سنگری رئیس اندیشکده ادبیات پایداری در این مراسم گفت: ما همه نیازمند اسوه هستیم و اسوه‌ها در خطر تبدیل شدن به اسطوره هستند، چراکه نمی‌توان به اسطوره پرداخت و نزدیک شد چون با افسانه در آمیخته است اما به اسوه‌ها می‌توان نزدیک شد و چشم‌اندازهای شکوه‌مند بینش و روش را می‌توانیم در آنها بکاویم و به نوعی یگانگی بپیوندند. در قرآن دو اسوه معرفی شده است؛ حضرت ابراهیم و حضرت محمد (ص). شاید یک وجه موضوع این باشد که هر چه رزم اتفاق افتاده، برای این دو پیامبر الهی اتفاق افتاده است؛ حضرت ابراهیم اولین پیامبری که در میدان جنگ، رایت افراشته بوده است. ما به اسوه‌ها نیازمندیم و اسوه‌ها هر چه با زیست و عصر ما همراه باشند، بهتر می‌توانیم آنها را به جوانان عرضه کنیم. اگر اسوه‌های گذشته را بیان کنیم شاید متبادر شود که عقب مانده‌ایم اما اسوه‌های امروزی هم‌عصر و همنفس ما هستند.

وی بیان کرد: بنابراین وقتی شخص حاج‌قاسم کانون توجه در چهار اثر است، این موضوع خود به خود به یک اسوه تبدیل می‌شود.

شعر مقاومت در پیوند با انقلاب اسلامی بالنده شد

سنگری همچنین به شعر مقاومت اشاره کرد و توضیح داد: شعر مقاومت چند ویژگی دارد که به شدت تحت تأثیر ادبیات دفاع مقدس قرار گرفته است؛ آنانی که گذشته را می‌شناسند، می‌دانند ادبیات عرب به ویژه مقاومت، پیش از غسان کنفانی، ویژگی‌هایی داشت که الان به برکت و رحمت انقلاب اسلامی به وضعیت کنونی رسیده است.

"شاید یک وجه موضوع این باشد که هر چه رزم اتفاق افتاده، برای این دو پیامبر الهی اتفاق افتاده است؛ حضرت ابراهیم اولین پیامبری که در میدان جنگ، رایت افراشته بوده است"شعر مقاومت در پیوند با انقلاب اسلامی بالنده شد و شاعران بسیاری را پروراند، مثل نزار قبانی که هیچکس فکرش را نمی‌کرد اشعاری درباره مقاومت بسراید. این خصوصیت در برخی شاعران نامور عرب نیز مشهود است. این تحول در فضای فکری و شعری آنها دیده می‌شود که باید با عنوان تأثیر انقلاب اسلامی در ادبیات عرب تبیین و تحلیل شود.

وی اظهار کرد: مسأله دیگر حضور ادبیات عاشورا و خود عاشورا است؛ در این آثار هم چهره‌های عاشورایی حضور دارند، هم مفهوم عاشورایی در بند بند آنها است. نکته مهم دیگر، رنگ باختن ادبیات مارکسیستی؛ اندیشه‌ها و چهره‌های مارکسیستی در ادبیات عرب است که به صورت روشن در ادبیات و شعر عرب قابل تشخیص است و فرهنگ اسلامی در ادبیات مقاومت قرار یافت.

شعر مقاومت در قلمرو شعر عرب مردمی شده است

این نویسنده و پژوهشگر با ارائه پیشنهادی به انتشارات کتاب‌ها، بیان کرد: به دلیل اینکه با شاعران این مجموعه کتاب‌ها نوعی آشنایی برای مخاطب فراهم شود، یک شناخت نامه کوتاه از شاعران در دسترس قرار دهید.

وی در ادامه به تشریح برخی دیگر از ویژگی‌های شعر مقاومت عرب پرداخت و گفت: الان شعر و ادبیات عرب همه قشرها را دربرگرفته و مردمی شده است. شعر مقاومت در قلمرو شعر عرب مردمی شده است.

ویژگی دیگر، یأسی که در اشعار وجود داشت، تبدیل به امید شده است. امیدواری ریشه در چند مسأله دارد که به گمان من اصلی‌ترین عامل آن، انقلاب اسلامی بود. این موضوع حتی در اسامی کتاب‌های شاعران ایرانی همچون قیصر امین پور مشهود است. ویژگی دیگر این اشعار، تقابل با قدرت‌های استکباری، تاختن به جاعلیت مدرن است. همچنین نگاه‌ها به مقاومت در اشعار هم آفاقی و هم انفسی می‌شود.

سنگری با طرح این سوال که «چرا باید به حاج قاسم پرداخت؟» بیان کرد: به گمان من الان لحظه به لحظه احساس نیازمان به طرح چهره او بیشتر می‌شود.

"ما به اسوه‌ها نیازمندیم و اسوه‌ها هر چه با زیست و عصر ما همراه باشند، بهتر می‌توانیم آنها را به جوانان عرضه کنیم"پیشتر هم حضرت آقا فرمودند که باید مکتب حاج قاسم ایجاد شود. در واقع جامعیت وجودی حاج قاسم سلیمانی نکته مهمی است، چراکه ایشان چهره‌ای «محیط» بود یعنی در عین حال که در صحنه فرهنگی فعال بود، در صحنه جهاد هم حضور داشت. حتی در روزهای نزدیک به شهادت‌شان، تأکیدات بسیاری بر تولیدات فرهنگی داشت که با رویکرد تهدیدهای فرهنگ اسلامی خلق شوند. شدت و رحمت در ایشان متوازن حضور داشت.

وی ادامه داد: وجه جهانی ایشان و همچنین تلفیق ایمان و عمل صالح از حاج قاسم سلیمانی یک وجود محبوب ساخت؛ این در حالی است که در کشورهای عربی در حال حاضر برخی از چهره‌های بد، پلید و خائن را الگوسازی می‌کنند، هنوز صدام یا قذافی به عنوان الگو هستند. بنابراین ما نیاز داریم تا حاج قاسم مطرح است، ابعاد وجودی او را بیشتر بشناسانیم، چون هنوز رسانه شعر در رأس ادبیات قرار دارد، باید از شعر برای این شناساندن بیشتر بهره گیریم.

حاج قاسم هنوز خونش خشک نشده ما طلیعه ادبیات او را شاهد بودیم

در ادامه، مجتبی رحماندوست نیز سخنان خودش را از جناح نقد این آثار آغاز کرد و گفت: در فاصله دو سالی که از شهادت حاج قاسم می‌گذرد، در ایران، روسیه و جهان عرب فضایی تعلیقی به وجود آمده و عالم به حرکت درآمده و قلم به دست گرفته است اما ما چرا نباید به داشته‌های خود ببالیم، چراکه دست به قلم بچه‌های ما در ادبیات پایداری و دفاع مقدس ستودنی است.

بحث دیگر، ترکیب پیوند ادبیات فارسی و عربی در این زمینه است؛ وقتی این اتفاق می‌افتد کتبی منتشر می‌شوند که قهرمانان آنها از دو ملیت است و تقریباً تمام کتاب‌هایی که منتشر می‌شوند برخی توطئه‌ها را خنثی می‌کنند.

وی با بیان اینکه جا داشت اشعاری از شاعران ایرانی عربی‌سرا نیز در کتاب بیاوریم، اظهار کرد: تعداد اشعار سوریه‌ای در کتاب‌ها زیاد است؛ این به معنای تأثیر زیاد سوریه از حاج قاسم است. جالب است کتاب درباره شهید سلیمانی قبل شهادت ایشان نیز منتشر می‌شده اما بعد از شهادت ایشان، روح جدیدی در کتاب‌ها دمیده شده است. باید رنسانسی در ادبیات مقاومت با شکل امروزی با نگاهی به این دو بزرگوار شهید سلیمانی و شهید ابومهندس مهدی ایجاد شود.

رحماندوست متذکر شد: کتاب «سبکبالان» و «وصف یاران» و تولید آنها، سند فرموده حضرت آقا هستند که «شهید سلیمانی خطرناک‌تر از سردار سلیمانی برای غرب است».

وی بیان کرد: کتاب «سبکبالان» از مصادیق بارز حماسه است و این جنس حماسه همانی است که قصد داشتند به ازای هر شهادت و انقلابی که می‌گذرد، در طول تاریخ آن را از بین ببرند. حاج قاسم هنوز خونش خشک نشده ما طلیعه ادبیات او را شاهد بودیم و تشکیل ادبیات گفتمان حاج قاسم بسیار مشهود بود و هست.

دریافت شعر مرتبط با سردار دل‌ها از شاعران عربستانی و مصری

در ادامه عزت ملأ ابراهیمی مترجم کتاب‌های «سبکبالان» و «وصف یاران» نیز به توضیح آشنایی خود با شعر عرب و روند جمع‌آوری اشعار عربی درباره حاج قاسم پرداخت و گفت: وقتی ارتباطات ما با کشورهای عربی به واسطه سردار نورانی گسترده شد و توانستیم به جغرافیای محور مقاومت مسلط شویم، شاعران نه تنها اشعار مرتبط با سردار دل‌ها را برای ما می‌فرستادند بلکه اشعار خودشان را نیز برای ما ارسال می‌کردند که ما آنها را منتشر کنیم. حتی از مصر و عربستان که اصلاً تصورش را نمی‌کردیم اشعاری به دست ما رسید.

"شعر مقاومت در پیوند با انقلاب اسلامی بالنده شد و شاعران بسیاری را پروراند، مثل نزار قبانی که هیچکس فکرش را نمی‌کرد اشعاری درباره مقاومت بسراید"به نوعی می‌توان گفت که شهید سلیمانی کل جهان عرب را تحت تأثیر قرار داده و نفوذ کرده است. این شخصیت در عمق جان‌ها نفود کرده که همه را تحت تأثیر قرار داده است.

وی به کتاب‌های دیگر درباره سردار اشاره کرد و افزود: کار در ابتدا در کتاب‌های اول برایمان سخت بود چرا که اشعار پراکنده بودند و آنها را ترجمه می‌کردیم اما بعداً با آقای مرتضی آل کثیر آشنا شدیم که سخاوتمندانه کارهایشان را در اختیار ما گذاشتند. بعد از اینکه با مجموعه نشر عمار آشنا شدیم کار راحت تر پیش رفت.

توجه به ادبیات تطبیقی در اشعار مرتبط با حاج قاسم

سنگری در بخش پایانی نشست به ادبیات تطبیقی در موضوع شعر مقاومت اشاره کرد و گفت: ادبیات تطبیقی به عنوان محور روز در ادبیات ایران جایگاه خودش را پیدا کرده است. باید تفاوت نگاه شاعران ایران با عرب را بررسی کرد که نتایج بسیار خوبی به همراه خواهد داشت. جالب توجه است که حاج قاسم تنها شخصی بعد از امام (ره) است که قبل از شهادتش برایش شعر سروده شده است.

اگر مجموعه سروده‌های قبل و بعد از شهادت ایشان را مورد بررسی قرار دهند، موضوعی جالب توجه خواهد بود. حتی می‌توان کار مقایسه و تطبیقی بین اشعار ایرانی و عربی انجام داد. فرآیند خلق اثر نیز دیگر تحلیلی است که به آن پرداخته نشده است.

وی تأکید کرد: ادبیات مقاومت امروز توسط حاج قاسم احیا شده است و تأثیر حضور و شهادت ایشان را می‌توان در اشعار شاعران ایرانی و جهان عرب ببینیم.

در پایان مراسم، کتاب‌های «سبکبالان»، «وصف یاران»، «نهج‌الشهیدین» و «بل احیا» رونمایی شدند.