موریانه‌ی اعتیاد در گذر تاریخ ایران/ مرتضی هامونیان
خانه > slide, سایر گروهها > موریانه‌ی اعتیاد در گذر تاریخ ایران/ مرتضی هامونیان
- خبر اختصاصی
- تاریخ : ۱۴۰۲/۱۰/۲۱
- دسته : slide,سایر گروهها
- لینک کوتاه :
- کد خبر : ۳۵۷۲۱۷۶۱
موریانه‌ی اعتیاد در گذر تاریخ ایران/ مرتضی هامونیان
ماهنامه خط صلح – وقتی پای خاطرات قدیمی‌ترها –بالاخص اگر آن قدیمی‌ترها اهل دود و دم بوده باشند— می‌نشینیم، گاهی چیزهایی میشنویم که باورش برایمان دشوار است. روایت‌ها هم پر است از جابجایی تریاک توسط شهروندان و کوپن‌های تریاک که در پیش از انقلاب بهمن ۵۷ عرضه می‌شد. امری که چهاردهه پس از انقلاب هم بار دیگر مطرح شد. در سال‌های ۱۳۶۷ تا ۱۳۷۰، سریالی با عنوان «آینه‌ی عبرت» از شبکه‌ی اول سیمای جمهوری اسلامی پخش شده که به مشکل مواد مخدر در ایران می‌پرداخت. سریالی که با شخصیت‌های معروفش، «آتقی» و «علی» شناخته شده بود.
"روایت‌ها هم پر است از جابجایی تریاک توسط شهروندان و کوپن‌های تریاک که در پیش از انقلاب بهمن ۵۷ عرضه می‌شد"زمانی معتاد مجرم بود و حال او را بیمار می‌دانند. این اعتیاد بالاخره از چه زمانی در ایران گسترش یافت و اشارات به استفاده از آن را در کجای تاریخ‌مان می‌توان رصد کرد؟ کشف مواد مخدر از حیث تاریخی به چهارهزار سال پیش باز می‌گردد. اما در ایران چه؟
حافظ شیرازی معروف به لسان الغیب، شاعر قرن هشتم هجری، بیتی دارد که می‌گوید:
اگر تو زخم زَنی بِهْ که دیگری مَرهم
و گر تو زَهر دهی بِهْ که دیگری تریاک
اشاره در این‌جا به تریاک در جایگاه ماده‌ی مخدری است که تسکین و آرامش می‌دهد. ماده‌ای قهوه‌ای رنگ، تلخ ، مخدر و اعتیادآور که عمدتاً از شیرابه‌ی تراونده از پوست غوزه‌ی نارَسِ گونه‌هایی از خشخاش تهیه می‌شود. استفاده از تریاک و مواد موسوم به مخدر در قدیم در ایران سابقه داشته است.
در پزشکی از آن به عنوان ماده‌ای برای تسکین درد بهره می‌بردند و البته عده‌ای هم به آن اعتیاد پیدا می‌کردند. اما رواج این امر را می‌توان در دوران صفویه رصد و ردیابی کرد. دورانی که کشت خشخاش گسترش یافت و شاه طهماسب صفوی، مصرف بنگ (شاه‌دانه)، تریاک و حشیش در ایران را به عنوان یک هنجار پذیرفت و در میان مردم و قهوه‌خانه‌ها و دربار صفوی گسترش داد. اما زمانی که کار به شاه عباس صفوی رسید، سیاست محدود کردن مصرف تریاک در ایران آغاز شد. او در سال ۱۰۰۵ هجری قمری (۹۷۶ خورشیدی) فرمان ترکِ تریاک را صادر کرد.
"در سال‌های ۱۳۶۷ تا ۱۳۷۰، سریالی با عنوان «آینه‌ی عبرت» از شبکه‌ی اول سیمای جمهوری اسلامی پخش شده که به مشکل مواد مخدر در ایران می‌پرداخت"اما این امر چندان موفقیت نداشت و کشت خشخاش در آن زمان هم در ایران ادامه یافت.(۱) برخی اهل فن و تاریخ‌شناسان، نقش عوامل کمپانی هند شرقی بریتانیا را در رواج تریاک در ایران موثر می‌دانند. فراموش نکنیم که تاریخ، در میان سال‌های ۱۸۴۰ تا ۱۸۴۲، جنگ نخست تریاک میان چین و انگلستان را به خود دیده است؛ جنگی که به مرحله‌ی دوم هم کشید و سرآغازی برای نفوذ کشورهای اروپای غربی به چین شد.
سیاست تولید و مصرف مواد مخدر در ایران در عصر قاجاری و با حمایت حکومت ادامه یافت. کشت تریاک در این دوران گسترشی بیسابقه یافت. تا جایی که تجار ایرانی در هنگ‌کنگ و شانگهای دفاتر خرید و فروش تریاک باز کردند. کار به جایی رسید که در سال ۱۲۷۸ هجری شمسی، درآمد ایران از محل فروش تریاک به ۱.۹۰۰.۰۰۰ تومان رسید، در حالی که کل صادرات ایران ۷.۴۰۰.۰۰۰ تومان بود.
در ۱۲۹۷ زراعت خشخاش توسعه یافت و میزان تریاک تولید شده در سال ۱۳۰۲ به ۱۲هزار تن رسید.(۲) اما انقلابیون مشروطه‌خواه پس از انقلاب مشروطه، تلاش کردند تا کشتی‌بان در این حوزه هم سیاستی دگر بیابد و کار دگرگونه شود.
مجاهدان مشروطه نسبت به همه‌گیر شدن مصرف مواد مخدر نگران بودند. پس اولین قانون مبارزه با اعتیاد را در مجلس اول مشروطه به تصویب رساندند. بر اساس این قانون مقرر شد که برای معتادان کارت سهمیه صادر شود و حتی برای مصرف تریاک مالیات وضع شود. تا آن‌جا که ۸ درصد از درآمد دولت از محل فروش تریاک و مالیات آن تامین می‌شد. اما این قانون نتوانست جلوی مصرف بالای تریاک در آن دورانِ ایران را بگیرد.
"این اعتیاد بالاخره از چه زمانی در ایران گسترش یافت و اشارات به استفاده از آن را در کجای تاریخ‌مان می‌توان رصد کرد؟ کشف مواد مخدر از حیث تاریخی به چهارهزار سال پیش باز می‌گردد"تقاضا برای مواد مخدر هم‌چنان در حال افزایش بود و خرید و فروش غیرقانونی آن با قوت ادامه پیدا می‌کرد. چندی بعد هم «موسسه‌ی دولتی تریاک» که رسماً انحصار خرده‌فروشی تریاک دولتی را بر عهده داشت تحت مدیریت یک انگلیسی آغاز به کار کرد.(۳)
در ایران تا سال ۱۳۲۰، کشف و فروش تریاک توسط حکومت انجام می‌شد. اما پس از آن بود که تلاش‌های قانونی دولت و حکومت برای مبارزه با امر اعتیاد و مسئله‌ی مواد مخدر در ایران شدت گرفت. دولت در سال ۱۳۲۴ هجری شمسی، لایحه‌ی منع کشت خشخاش را به مجلس شورای ملی تقدیم کرده بود که تصویب شد. قانونی که علاوه بر منع کشت خشخاش معتادان را ملزم می‌کرد تا در مدت شش ماه اقدام به ترک مصرف مواد مخدر کنند.
در سال ۱۳۳۱ نیز «قانون منع تهیه و خرید و فروش و مصرف نوشابه‌های الکلی و تریاک و مشتقات آن» توسط مجلس شورای ملی تصویب شد. آبان ۱۳۳۴ هم «قانون منع کشت خشخاش و استعمال تریاک» تصویب شد و چهار سال بعد، در سال ۱۳۳۸، «قانون مربوط به اصلاح قانون منع کشت خشخاش و استعمال تریاک» و مقرر داشتن مجازات اعدام نیز در ماده‌ی ۴ آن به تصویب رسید. برابر ماده‌ی مزبور، مجازات سازنده یا واردکننده‌ی هر یک از مواد مخدر مذکور در ماده‌ی ١ حبس موقت با اعمال شاقه از پنج سال تا ١۵ سال و پرداخت جریمه‌ی نقدی معادل مبلغ پانصد ریال برای هر گرم از مواد افیونی و سه‌هزار ریال برای هر گرم از سایر ادویه‌ی مخدر بوده و در صورت تکرار مجازات مرتکب علاوه بر جزای نقدی، اعدام است. (۴) چند سال بعد، یعنی در سال ۱۳۴۷، قانون «قانون کشت محدود خشخاش و صدور تریاک» به تصویب مجلس رسید. سیاست‌های توزیع کوپنی تریاک نیز از همان سال ۱۳۴۷ آغاز شد.
پس از انقلاب ۵۷ و در دوران رژیم جدید، سیاست‌های رژیم پهلوی در مقابله با مسئله‌ی مواد مخدر فریبکارانه و ظاهرسازی خوانده شد و حتی حاکمیت جدید مدعی شد که در دوران شاهان پهلوی، با برخورد با تاجران خرده‌پای مواد مخدر، دست قاچاقچیان عمده باز گذاشته شده بود و سود سرشاری از این امر به جیب خاندان سلطنتی و نزدیکان آنها واریز می‌شد.(۵)
با انقلاب بهمن ۵۷ و تغییر بنیادین نظام سیاسی در ایران و در دوران انتقالی، نظارت دولت بر حوزه‌ی مواد مخدر کاهش یافت و در نتیجه و با فزونی تولید و توزیع مواد مخدر، مزارع خشخاش در برخی مناطق کشور به یکی از عمده‌ترین زمینه‌های کاری کشاورزان بدل شد.
"ماده‌ای قهوه‌ای رنگ، تلخ ، مخدر و اعتیادآور که عمدتاً از شیرابه‌ی تراونده از پوست غوزه‌ی نارَسِ گونه‌هایی از خشخاش تهیه می‌شود"از سال ۱۳۵۸ اما مبارزه در حاکمیت جدید علیه مواد مخدر در ایران آغاز شد و پس از چندین ماه گسترش یافت. روحانیان مقامات حقوقی و قضایی کشور را تصاحب کرده بودند و شیخ صادق خلخالی به عنوان سرپرست اداره‌ی مبارزه با مواد مخدر منصوب شد. آن‌چه در آن دوره توسط خلخالی عملیاتی شد، برخورد خشن و فراقانونی علیه معتادان و قاچاقچیان مواد مخدر بود که به دستگیری و محاکمه، مصادره اموال و اعدام‌های بسیاری انجامید و سیل متهمان، روانه‌ی زندان‌های قصر و دادگاه ویژه شدند. در تاریخ ۱۰ اردیبهشت ماه ۱۳۵۸، دولت موقت، بنا به پیشنهاد وزارت بهداری و بهزیستی، مقررات مربوط به امحای مواد افیونی و مخدر را تصویب کرد. به موجب این مصوبه، کلیه‌ی موادی که به نام هروئین، مرفین سوخته، حشیش، تفاله، شیره‌ی مطبوخ، کوکائین یا مواد روانگردان، مایعات حاوی مواد افیونی، اسیدهای مصرفی در هروئین‌سازی و آلات و ادوات تدخین از مرتکبین قاچاق اخذ می‌شد، معدوم می‌گردد.
شش ماه پس از پیروزی انقلاب و بر اساس مصوبه هیأت وزیران هم ستادی به عنوان «ستاد مرکزی هماهنگی مبارزه با اعتیاد» در وزارت بهداری و بهزیستی تأسیس شد که تعیین خط مشی و سیاست کلی، برنامه‌ریزی و تهیه استانداردها و ضوابط مربوط به مواد مخدر را بر عهده داشت. روزنامه‌ی اطلاعات در دوم آبان ۱۳۵۸ می‌نویسد که به کشاورزان توصیه شده تا کشت خشخاش را کاهش دهند و یا از کشت آن خودداری کنند. گام بعدی هم ممنوعیت کامل کشت خشخاش در کشور بود.
اما آن برخورد چکشی و قهرآمیز خلخالی و رفتار انقلابیون پس از انقلاب با چرخه‌ی تریاک در کشور، ضررهایی هم داشت. اصلی‌ترین ضرر آن گرایش مصرف‌کنندگان از تریاک به هروئین بود. یک محقق جامعه‌شناسی در گفتگویی اذعان کرده است که «دوره‌ی خلخالی شیفتی از تریاک به هروئین رخ داد.
"در پزشکی از آن به عنوان ماده‌ای برای تسکین درد بهره می‌بردند و البته عده‌ای هم به آن اعتیاد پیدا می‌کردند"من همان موقع در حین مطالعه روی هروئینی‌ها متوجه شدم که بسیاری از آنها به خاطر شدت برخورد، به هروئین کشیده شده‌اند. آنها وقتی به فروشندگان تریاک مراجعه کرده بودند، به آنها گفته شده بود که گرد ببرید که نه بو دارد، نه جا می‌خواهد، نه مشکلات دارد؛ در هر لحظه و هر جا هم می‌توانید مصرفش کنید و در هر مقداری هم که می‌خواهید حملش کنید، پنهان کردنش هم ساده‌تر است. برداشت مدیریت این بود که با این برخورد مسئله ریشه‌کن می‌شود و این موضوع به کلی پاک می‌شود.» (۶)
سیاست دولت موقت اما گویی امر دیگری بوده است. دولت موقت در آن دوران و در ارتباط با معتادین، سیاستِ دادن سهمیه‌ی ترک معتادان را در پیش گرفت. در سوم شهریور ۱۳۵۸ هیأت وزیران به دنبال فشارهای وارده از سوی ۱۷۰ هزار معتاد رسمی کارت‌دار باقیمانده از سال‌های قبل از انقلاب مبنی بر عدم دسترسی به تریاک، «تصویب‌نامه‌ی فروش تریاک به معتادان» را تصویب کرد که بر اساس آن سازمان معاملات تریاک وابسته به وزارت کشاورزی و عمران روستایی مجاز شد تریاک حاصل از شیره‌های خشخاش مناطق مختلف کشور را از روز اول شهریور سال ۱۳۵۸ از قرار هر گرم ۳۰ ریال به بیماران معتادی که مجاز به دریافت سهمیه تریاک بوده و کارت و کوپن دریافت سهمیه تریاک صادره از وزارت بهداری و بهزیستی را در دست دارند با رعایت مقررات مربوط به فروش رساند.
اما این سیاست هم با مشکلاتی از جمله عدم فروش تریاک توسط خشخاش‌کاران (به جایش برای سود بیش‌تر به قاچاق فروشان می‌فروختند) به دولت و تقلب معتادان سهمیه بگیر همراه شد و در آخر و در تیرماه ۱۳۵۹، کل سیاست تریاک فروشی حکومتی پایان یافت، کشت خشخاش را در سراسر ایران ممنوع شد و مصرف مواد مخدر جرم شناخته شد.
آذر ۱۳۵۹ نیز صادق خلخالی از مسئولیت خود در حوزه‌ی مواد مخدر کشور کناره گرفت.
در دوران او، مسئله‌ی شکنجه‌ی معتادان مطرح بود که او و سرهنگ بختگان، رئیس وقت اداره‌ی مبارزه با مواد مخدر شهربانی آن را رد کرده‌اند. اما در دی ماه ۱۳۵۹، حاکم شرع وقت دادگاه انقلاب و هم‌چنین نماینده‌ی وقت دادستان کل انقلاب در اظهارنظرهای جداگانه‌ای، وقوع اعمال غیرقانونی و خلاف در دوره‌ی خلخالی را تایید کردند. خلخالی در سخنان استعفای خود در آذرماه ۱۳۵۹ در مجلس به عنوان جلاد که به او داده شده بود اشاره می‌کند و می‌گوید که افراد حمله به او را برای خود شجاعت حساب می‌کنند. (۷)(۸) مخالفان حکومت، از جمله تشکل‌های چپ مخالف نظام نیز از اعدام‌های بسیاری به بهانه‌ی مواد مخدر در دوران خلخالی خبر داده‌اند. در چهارم تیرماه ۱۳۵۹، در نشریه‌ی رهایی، ارگان سازمان وحدت کمونیستی، آمده است که در ظرف یک ماه، بیش از ۱۰۰ مجرم مواد مخدر به دست خلخالی به جوخه‌های اعدام سپرده شدند.
"دورانی که کشت خشخاش گسترش یافت و شاه طهماسب صفوی، مصرف بنگ (شاه‌دانه)، تریاک و حشیش در ایران را به عنوان یک هنجار پذیرفت و در میان مردم و قهوه‌خانه‌ها و دربار صفوی گسترش داد"(۹)
با آغاز جنگ ایران و عراق، امر کنترل مواد مخدر مانند همه‌ی امور اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی تحت تأثیر قرار گرفت. با توجه به حمله‌ی عراق در غرب و جنوب کشور و تمرکز نیروهای نظامی در این دو منطقه، امکان کنترل مرزهای شرقی کشور دشوارتر شد. در آبان ۱۳۶۰ هم یک گروه ویژه به نام «ستاد مرکزی مبارزه با مواد مخدر» تشکیل شد. این ستاد زیر مجموعه‌ی کمیته‌ی مرکزی بود و با مجوز کمیته‌ی مرکزی و دادستانی فعالیت می‌کرد. بیش‌ترین سیاست برخورد با مواد مخدر این دوره، سیاست تشدیدی بود.
در سال ۱۳۶۳ قرار شد که جزیره‌ای خالی از سکنه در خلیج فارس به عنوان محلی برای تبعید معتادان استفاده شود. جزیره‌ی «فارو» برای این امر برگزیده شد. جزیره، قابل فرار نبود و قرار شد پس از اسکان معتادان در این جزیره‌ی خالی از سکنه، خودشان امور روزمره‌شان هم‌چون پخت غذا و مدیریت اردوگاه را به عهده گیرند. اردوگاه به سازمان بهزیستی واگذار شد. ولی قرار بود تأمین امنیت این اردوگاه از خارج از جزیره بر عهده‌ی کمیته باشد.
"اما زمانی که کار به شاه عباس صفوی رسید، سیاست محدود کردن مصرف تریاک در ایران آغاز شد"یک بار تعدادی از معتادان به این جزیره اعزام شدند. اما اسم این اردوگاه چنان رعب و وحشتی در دل معتادان انداخته بود و اسم «جزیره» چنان پیچیده بود که بسیاری از خانواده‌های معتادان از ترس فرستادن آنها به جزیره، متعهد می‌شدند خودشان معتادانشان را ترک دهند. اردوگاه «آب حیات» در حوالی جیرفت کرمان نیز اردوگاه دیگری برای تبعید معتادان بود. (۶)
در سال پایانی جنگ در نهایت قانون مبارزه با مواد مخدر به تصویب مجمع تشخیص مصلحت نظام رسید و این قانون همراه با اصلاحات صورت گرفته بر آن، در حال اجراست. بر اساس این قانون، ستاد مبارزه با مواد مخدر تشکیل شد که ریاست آن بر عهده‌ی رئیس‌جمهور است.
این ستاد در سیاستگذاری در زمینه‌های بازپروری، درمان، نگهداری معتادان، پیشگیری از گرایش به مواد اعتیادآور، تبلیغات مربوط به امر مبارزه با اعتیاد به مواد مخدر، کنترل مواد و قاچاق آن تلاش کرد. اعلام شد معتادان موظف‌اند ظرف شش ماه از تصویب قانون در سال ۱۳۶۷، اقدام به ترک اعتیاد کنند. از اوایل دهه‌ی هفتاد شمسی و با توجه مجامع علمی و دانشگاهی کشور به مسئله‌ی اعتیاد و نقد سیاست‌های گذشته، لزوم توجه بیش‌تر به برنامه‌های معطوف به کاهش تقاضا مطرح شد که سرانجام پس از طی مسیری در سال ۱۳۷۳ به تدوین اولین برنامه‌ی ملی پیشگیری، درمان و بازپروری سوءمصرف مواد توسط سازمان بهزیستی کشور انجامید. سرانجام مجمع تشخیص مصلحت نظام در سال ۱۳۷۶، اصلاحیه‌ی قانون مبارزه با مواد مخدر را تصویب کرد که بر اساس آن، اگرچه اعتیاد هنوز جرم بود، اما به کلیه‌ی معتادان اجازه داده می‌شد بدون ترس از تعقیب کیفری به مراکز درمانی مراجعه و به درمان خود اقدام کنند. اگرچه قانوناً هنوز معتاد مجرم محسوب می‌شد.
"اما این امر چندان موفقیت نداشت و کشت خشخاش در آن زمان هم در ایران ادامه یافت.(۱) برخی اهل فن و تاریخ‌شناسان، نقش عوامل کمپانی هند شرقی بریتانیا را در رواج تریاک در ایران موثر می‌دانند"یک دهه‌ی بعد، یعنی در ۱۳۸۹ هم، سیاست‌های کلی نظام توسط رهبری نظام در خصوص مبارزه با مواد مخدر ابلاغ شد که در واقع اصلاحی بر قانون پیشین بود. از جمله اصلاحات صورت گرفته در این مصوبه، افزوده شدن عبارت «روان‌گردان‌های صنعتی غیردارویی» به «مواد مخدر» با توجه به افزایش مصرف مواد مخدر صنعتی بود. (۶) در طول سه دهه‌ی گذشته، ایران به عضویت پیمان‌ها و کنوانسیون‌های بسیاری که با هدف مقابله با مواد مخدر ایجاد شده درآمده است.(۴)
در طول دهه‌های اخیر، برخوردهای چکشی و خشن بسیاری با معتادین صورت گرفته است. از حمله به محله‌ی خاک سفید (موسوم به جزیره) در سال ۱۳۸۰ تا اردوگاه جزیره در دهه‌ی ۶۰ در جایی در حد فاصل بندر لنگه، کیش، ابوموسی و سیری تا شورآباد و کهریزک و سفید سنگ، بند دو الف، تل سیاه، شورآباد، قزل حصار و پاسارگارد و دیگر اردوگاه‌ها،(۹) بازداشگاه‌ها و زندان‌های اردوگاهی برای مقابله با اعتیاد و معضل مواد مخدر در کشور، روش‌های بسیاری و در بسیاری از موارد غیرحقوق‌بشری علیه معتادان و یا حمل‌کنندگان مواد مخدر انجام گرفته است. اما ظاهراً سیاست‌های حاکم بر جمهوری اسلامی تأثیری بر کم شدن این معضل در ایران ندارد.
ما در شرایطی هستیم که بنا بر گزارش سازمان عفو بین‌الملل در خرداد ۱۴۰۲، اعدام زندانیان مربوط به مواد مخدر در ایران سه برابر شده است. از سویی دیگر و با ممنوعیت کشت خشخاش در افغانستان و کاهش تولید مواد مخدر سنتی، مواد مخدر صنعتی در ایران بیش‌تر شده که خود این امر هم تأثیرات مخربی را به همراه داشته است. ما در شرایطی با معضل اعتیاد در ایران روبه‌رو هستیم که دست‌کم ۹۲ درصد کشفیات تریاک جهان در ایران اتفاق می‌افتد.(۱۲) از سویی دیگر در سال گذشته و بنا بر اعلام دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر مشخص شد که در تقسیم‌بندی کلی مواد صنعتی و سنتی در کشور ۷۵ تا ۸۰ درصد استفاده به صورت سنتی و ۲۰ تا ۲۵ درصد صنعتی است.(۱۳) سن اعتیاد در ایران به ده تا دوازده سال رسیده(۱۴) و اما دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر کشور، میانگین سنی اعتیاد در کشور را ۲۴ سال اعلام می‌کند.(۱۵) ما در ایران در همسایگی کشور افغانستان هستیم که چه پیش از ممنوعیت کشت خشخاش در آن کشور و چه پس از آن، دومین تولید کننده‌ی مواد مخدر جهان است.(۱۶) تاریخ ما هم با مصرف موادمخدر بیگانه نبوده و نیست.
قطعاً کسی انتظار ندارد که مسئله‌ی مواد مخدر در ایران به یک‌باره ریشه‌کن شود. اما قاعدتاً باید در نتایج سیاست‌های اعمالی حاکمیت در این حوزه، بویی از بهبود مشاهده شود که نمی‌شود. خوره‌ی اعتیاد هم‌چنان جان و جهان ایرانیان را می‌خورد و چون موریانه توان جوانی آنان را می‌جود.
"کار به جایی رسید که در سال ۱۲۷۸ هجری شمسی، درآمد ایران از محل فروش تریاک به ۱.۹۰۰.۰۰۰ تومان رسید، در حالی که کل صادرات ایران ۷.۴۰۰.۰۰۰ تومان بود"اگر در عهد سعدی، تریاک مسکنی برای درد بود، امروز، استفاده‌ی مخدر از آن و بسیاری از مواد مخدر صنعتی و روانگردان و آمفتامین‌ها و غیره، خود به درد بدل شده‌اند. دردی که مسکنی چون تدبیر و کارآمدی حاکمیتی می‌طلبد. مسکنی که این روزها در ایران نایاب نایاب است. مملکت به حال خود رها شده و شاید زمان آن باشد که مردم فکری به حال خود کنند.
پانوشت‌ها:
۱- غنجی، علی (سرهنگ)، تاریخچه‌ی مواد مخدر در ایران جغرافیای اجتماعی- اقتصادی و سیاسی مواد مخدر، بخش اول، روزنامه‌ی کیهان، ۲۷ فروردین ماه ۱۳۸۷.
۲- قاجارها و کشت تریاک-۱، دنیای اقتصاد، ۲۵ فروردین ماه ۱۳۸۹.
۳- مدنی قهفرخی، سعید، ناکجاآباد توزیع دولتی مواد مخدر، بی‌بی‌سی فارسی، ۳ مردادماه ۱۳۹۶.
۴- قانون مبارزه با مواد مخدر در گذر زمان، شفقنا، پایگاه بین‌المللی همکاری‌های خبری شیعه، ۲۸ دی ماه ۱۳۹۴.
۵- نگاهی به سیاست رژیم پهلوی در زمینه‌ی «مواد مخدر»/ قاچاق شاهانه‌ی «افیون»؛ از تهران تا زوریخ!، خبرگزاری میزان، ۲۰ بهمن ماه ۱۳۹۷.
۶- فرسایش افیونی، مروری بر مبارزه با مواد مخدر از مشروطه تا امروز، هفته‌نامه‌ی تجارت فردا، ۷ مردادماه ۱۳۹۶.
۷- آیت‌الله خلخالی چرا از ریاست ستاد مبارزه با مواد مخدر استعفا داد، خبرآنلاین، ۱۸ آذرماه ۱۳۵۹.
۸- جنگ تحمیلی و مسئله‌ی اعتیاد، راسخون، ۱۵ شهریورماه ۱۳۹۷.
۹- کیانپور، امیر، جمهوری اسلامی اردوگاه‌ها: برش‌هایی از چهار دهه نبرد مقدس علیه اعتیاد، ۶ دی ماه ۱۳۹۴.
۱۰- اعدام زندانیان با جرایم موادمخدر در ایران «سه برابر شده»، بی‌بی‌سی فارسی، ۱۲ خردادماه ۱۴۰۲.
۱۱- دبیر کل ستاد مبارزه با مواد مخدر پاسخ داد؛ ممنوعیت کشت خشخاش در افغانستان چه تأثیری بر کشور ما دارد؟، ایسنا، ۱ خردادماه ۱۴۰۱.
۱۲- دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر: ۹۲ درصد کشفیات تریاک جهان مربوط به ایران است، فرارو، ۶ آذر ماه ۱۴۰۲.
۱۳- دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر:۲۰ درصد موادمخدر مصرفی در کشور صنعتی است، ایرنا، ۴ دی ماه ۱۴۰۱.
۱۴- سن اعتیاد در ایران به ۱۰ تا ۱۲ سال رسید، همشهری آنلاین، ۳۱ فروردین ماه ۱۴۰۱.
۱۵- وضعیت «شیوع» و «سن» مصرف مواد مخدر در ایران/توزیع داروهای ترک اعتیاد تعیین تکلیف شود، ایسنا، ۴ دی ماه ۱۴۰۱.
۱۶- افغانستان دیگر بزرگ‌ترین تولیدکننده‌ی مواد مخدر جهان نیست، خبرگزاری فارس، ۲۱ آذرماه ۱۴۰۲.
مطالب مرتـبط
- یک زندانی جهت اجرای حکم اعدام به سلول انفرادی زندان قزوین منتقل شد
- صدور حکم اعدام برای ۱۵ متهم در شهرهای مختلف
- گزارش تکمیلی؛ افزایش شمار اعدام شدگان در زندان بیرجند به ۹ تن
- زندان اردبیل؛ حکم اعدام ۹ زندانی به اجرا درآمد
- مشگین شهر؛ حکم اعدام دو زندانی به اجرا در آمد
برچسب ها: انقلاب 57 ترک اعتیاد تریاک خط صلح خط صلح 152 خلخالی سازمان بهزیستی قانون مبارزه با مواد مخدر کمپ ترک اعتیاد ماهنامه خط صلح مرتضی هامونیان معتادان مواد مخدر وافور
بدون نظر
نظر بگذارید
- ۲۱ دی ۱۴۰۲ اخبار مرتبط
دیگر اخبار این روز
حق کپی © ۲۰۰۱-۲۰۲۴ - Sarkhat.com - درباره سرخط - آرشیو اخبار - جدول لیگ برتر ایران
