افزایش نیروهای حفاظتی؛ راهکار کاهش قاچاق چوب

تهدید فرسایش خاک، امروزه یکی از دغدغه‌های مهم فعالان محیط زیست به شمار می‌رود زیرا فرسایش نه تنها سبب فقیر شدن خاک و متروک شدن زمین‌ها می‌شود، بلکه از این راه خسارت های زیاد و جبران‌ناپذیری را به جا می‌گذارد. این در حالی است که وجود پوشش گیاهی در هر منطقه ای به ویژه در مناطق کوهستانی سرعت جریان های سطحی و فرسایش خاک را کاهش داده و سبب نفوذ آب بیشتر به داخل خاک می‌شود، بنابراین پوشش گیاهی تاثیر قابل ملاحظه ای بر کاهش سیلاب های مخرب خواهد داشت و از آنجایی که منابع طبیعی مانند جنگل ها و مراتع از مصادیق بارز و آشکار نعمت‌های الهی و مواهب خدادادی برای انسان هستند، بنابراین انسان وظیفه دارد تا در حفظ، حمایت، احیا و آبادانی منابع طبیعی نهایت دقت و کوشش را به کار گیرد، برای نمونه از طریق مشارکت مردم و سازمان‌های مردم نهاد می‌توان در حفاظت و توسعه نهالکاری قدم برداشت زیرا درخت یکی از مهمترین و کلیدی ترین عناصر در محیط زیست و چرخه حیات در اکوسیستم جهانی محسوب می شود.

تاثیر مثبت آن در ایجاد تعادل آب و هوا، پاکسازی هوا، انسجام بافت خاک، حفظ زیستگاه موجودات مختلف، کاهش گرمای زمین در کنار فواید چوب و محصولات دیگر آن، نشانگر نقش مهم  آن در تمامی ابعاد زندگی انسان ها است. در سرتاسر دنیا، روز یا روزهای خاصی به درختکاری اختصاص داده شده است که با توجه به شرایط خاص و منحصر به فرد آب و هوایی هر کشور انتخاب می شود در ایران هفته منابع طبیعی از ۱۵ تا ۲۱ اسفندماه تعریف شده و هر سال برنامه های ویژه ای شامل توزیع نهال رایگان، کاشت و غرس نهال، افتتاح طرح ها و پروژه های منابع طبیعی و آبخیزداری و... برگزار می‌شود.

در این خصوص پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به گفت وگوی با «حسن جهانی» فعال محیط زیست و رییس اداره نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست استان ایلام پرداخت که در ادامه متن آن آمده است:

ایرنا: با توجه به اینکه ایران دارای اقلیم خشک و نیمه خشکی است در مورد اهمیت حفظ و توسعه پوشش گیاهی توضیح دهید؟

جهانی: ایران دارای پنج منطقه رویشی – هیرکانی، ارسباران، زاگرس، ایران تورانی و ناحیه خلیج عمانی است در ناحیه رویش هیرکانی که تنها تولید کننده چوب صنعتی محسوب می شود و هم اکنون به خاطر تنوع بالای درختی و درختچه‌ای ثبت جهانی شده، حدود ۱۸۰ گونه درختی و درختچه‌ای در آن به ثبت رسیده است. در ناحیه زاگرس و ایران تورانی اهمیت پوشش گیاهی بیشتر به خاطر حفظ آب و بعد خاک است، این ۲ ناحیه رویشی دارای پوشش گیاهی پراکنده بوده و طبق مطالعاتی که انجام شده و در حال انجام است در اراضی بدون پوشش گیاهی شامل درخت و درختچه، بوته‌ای و علفی متاسفانه بیشترین فرسایش، رسوب و رواناب اتفاق می‌افتد.

پوشش علفی همانند سدی در برابر سیلاب های خطرناک عمل می‌کنند و از وقوع آنها جلوگیری به عمل می‌آورند و در مقیاس کوچکتر ریشه‌های پوشش گیاهی باعث می‌شوند تا آب در زمین نفوذ کرده و خاک را به صورت سبدهای توری محاصره کرده و از شستشوی آنها جلوگیری می‌کنند و باعث حفاظت خاک می‌شوند، اهمیت این موضوع (پوشش گیاهی) در سیل سه سال پیش لرستان، ایلام و خوزستان به اثبات رسیده است. همچنین پوشش گیاهی در قسمت هوایی خود که قابل رویت برای ما هست به صورت مانع فیزیکی باعث می‌شود که خطرات باران با انرژی کمتری به ذرات خاک برخورد کرده و فرسایش ایجاد نکند و در فصل تابستان پوشش گیاهی مانع فرسایش بادی و ایجاد گرد و غبار می شوند.

ایرنا: چگونه می‌توان در حفظ و توسعه پوشش گیاهی کوشید؟

جهانی: با توجه به اقلیم ایران در ناحیه رویش تورانی وضع نامناسب بوده باید پوشش گیاهی موجود حفظ و سپس احیا و در ادامه توسعه پیدا کند، چون گردوغبار دهه‌های اخیر، ناشی از لخت شدن زمین بوده است. ما نمی‌توانیم جهت وزش باد را به راحتی تغییر دهیم اما پوشش گیاهی که مانع از بلند شدن گرد و غبار هست به راحتی می‌توانیم، کنترل کنیم در قسمت ریشه تا چندین متر در زمین نفوذ کرده و با ایجاد شیارهایی باعث نفوذ آب در زمین تا اعماق آن می‌شود و علاوه بر این ریشه ها به ویژه در بیابان ها در رویشگاه تورانی و در زاگرس همانند توری های فلزی اطراف خاک را گرفته و از شستشوی آن جلوگیری به عمل می آورد و علاوه بر این پوشش گیاهی همانند اسفنج عمل کرده و باعث می‌شود تا قطرات باران به آرامی به زمین برخورد کرده و در آن نفوذ کند. همچنین پوشش گیاهی با ایجاد سایه در فصل خشک و حتی غیر خشک سال از تبخیر سطح زمین جلوگیری به عمل می آورد.

ایرنا: نقش جنگل‌های زاگرس در حفاظت از منابع آب و جذب تنوع زیستی تا چه اندازه اهمیت دارد و به طور کلی وضعیت این جنگل‌ها در چند سال اخیر چگونه بوده است؟

جهانی: با توجه به اینکه مهمترین و طویل‌ترین رودهای کشور مانند کارون، سیمره، کرخه، زاینده رود و ... از رشته‌کوه‌های زاگرس سرچشمه می‌گیرد، و پوشش جنگلی با کاهش سرعت رواناب‌ها کیفیت آب را افزایش داده علاوه بر آن پوشش گیاهی و جنگلی زاگرس باعث می‌شد که میزان جذب آب در سطح و حوزه جنگلی افزایش یابد و به این ترتیب سفره‌های آب زیرزمینی پایین دست تقویت شود و همچنین وجود جنگل‌های زاگرس باعث کاهش سرعت رواناب سطحی شده و این موضوع مانع اصلی ایجاد سیلاب‌های وحشتناک در مناطق جنگلی بود به این ترتیب جنگل‌های زاگرس علاوه بر تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی باعث افزایش کیفیت آب منطقه شده و همچنین سرچشمه اصلی‌ترین رودهای منطقه منشا حیات در شهرها و مناطق اطراف آن شده است.

بدون شک با توجه به افزایش و تقویت پوشش گیاهی در جنگل‌های زاگرس تنوع زیستی به خودی خود در آن جنگل‌ها افزایش می‌یابد و هر جا جنگل‌ها دارای شادابی باشند و تراکم آن بالا باشد و به سمت کلیماکس پیش رود، تنوع زیستی نیز افزایش می‌یابد.

ایرنا: دلایل افزایش قاچاق چوب را در چه می دانید و چه راهکاری برای کاهش و مبارزه با قاچاقچیان چوب پیشنهاد می‌کنید؟

جهانی: از دلایل افزایش قاچاق چوب کاهش تولید منابع چوبی در داخل کشور و نیز کاهش واردات چوبی است که با توجه به افزایش تقاضا برای چوب در صنایع وابسته به چوب این مهم موجبات افزایش قاچاق را فراهم کرده است. از جمله راهکارهای کاهش قاچاق چوب می‌توان به افزایش زراعت چوب، تامین منابع لازم چوبی، واردات چوب به میزان تامین صنایع و با قیمت مناسب و همچنین افزایش نیروهای حفاظتی و اجرای مقررات بازدارنده اشاره کرد.