شعر و ادب تداعی کننده هویت ملی، بومی و جهانی یک ملت است

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: ۲۷ شهریور مصادف با سالروز درگذشت «سید محمد حسین بهجت تبریزی» متخلص به شهریار است که با نظر شورای عالی این روز در تقویم ملی ایران به عنوان روز شعر و ادب فارسی نامگذاری شده است. ایرانیان همیشه ایام از گذشته‌های دور تا به امروز با شعر و ادبیات غنی خود شناخته می‌شوند.

شعر با فرهنگ ایران زمین به اشکال مختلف عجین بوده است و ایرانیان از آغازین روزهای زندگی در گهواره‌ها با لالایی مادرانه تا آخرین روزهای عمر خود در همه ایام با شعر مأنوس بوده‌اند. شعر می‌توانند بر روحیات انسان‌ها تأثیرات فراوانی داشته باشد از سوی دیگر ادبیات فارسی نیز در میان ادبیات جهان از جایگاه خاصی برخوردار است.

در نظر گرفتن یک ملت بدون ادبیات آن غیر ممکن است

دکتر «فیروز فاضلی» استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گیلان که مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان نیز است در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره اهمیت ادبیات و با بیان اینکه ریشه کلمه ادب از دی پی گرفته شده است، اظهار کرد: دی پی به معنی خط یعنی نوشتن است.

وی با بیان اینکه به همین دلیل زمانی که به دبستان اشاره می‌شود منظورمان همان ادبستان یعنی جایی که ادب به انسان آموخته می‌شود، است، افزود: استفاده از کلمه دبیر نیز به همین معنا اشاره دارد.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی گیلان با اشاره به اینکه از سوی دیگر شعر برای همه انسان‌ها تداعی کننده چندین موضوع است، گفت: شعر در واقع تداعی کننده شعور و فرهنگ و تاریخ غیر مستقیم یک ملت است و یا اگر بخواهیم به زبان بهتری آن را تعریف کنیم، شعر تاریخ غیر مستقیم و پیوند غیر مستقیم ملت‌ها را تداعی می‌کند. شعر در واقع تداعی کننده شعور و فرهنگ و تاریخ غیر مستقیم یک ملت است و یا اگر بخواهیم به زبان بهتری آن را تعریف کنیم، شعر تاریخ غیر مستقیم و پیوند غیر مستقیم ملت‌ها را تداعی می‌کند.

فاضلی در ادامه با بیان اینکه با توجه به اینکه شعر پیوند میان عاطفه و خیال، موسیقی و زبان است و با توجه به گستردگی آن نمی‌توان تعریف جامع و واحدی از آن ارائه کرد، گفت: هر کسی برای شعر نیز همانند انسان تعریفی ارائه می‌کند اما قابلیت تعریف کامل را ندارد.

استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گیلان با اشاره به اینکه یک ملت را نمی‌توان بدون ادبیات آن در نظر گرفت، تصریح کرد: نامگذاری روزی به عنوان روز و ادب فارسی بسیار فرخنده بوده و هویت ملی، بومی، فردی و جهانی انداخته که انسان هستیم و دارای شعور، عاطفه، خیال و موسیقی وجودی که می‌تواند گسترده جهانی نیز داشته باد، می‌اندازد.

فعالیت در حوزه شعر و ادب باید تخصصی باشد

وی با بیان اینکه این تنها یک بخش موضوعی است و از سوی دیگر شعر و ادبیات یک تخصص بوده لذا تا در این امر تخصص نداشته و یا به قول گذشتگان دود چراغ نخورده و موی سپید نکنیم نمی‌توانیم وارد این عرصه شویم، تأکید کرد: با توجه به این ویژگی‌ها باید با این حوزه تخصصی‌تر از سایر حوزه‌ها برخورد شود. هیچکس نمی‌توانسته شهره شود مگر اینکه دارای ادبیات قوی باشد.

فاضلی در ادامه به شخصیتی‌های بزرگ و مشهور گیلانی و ایرانی همانند پرفسور رضا، پرفسور سمیعی و حتی پرفسور حسابی و غلامحسین مصاحب اشاره و با بیان اینکه این افراد علاوه بر رشته‌های تخصصی خود به کارهای ادبی و به کار گیری درست از ادبیات نیز مشهود هستند، بیان کرد: این موضوع نشان می‌دهد ادبیات سهل و ممتنع بوده به این واسطه که افرادی که از دور دستی بر آتش دارند آن را آسان و افرادی که در این زمینه فعالیت می‌کنند آن را ممتنع می‌دانند.

وی تأکید کرد: افرادی که وارد این عرصه می‌شود تا پایان عمر خود ممکن است تنها از یک قطره آن بهره مند شوند این موضوعی است که افرادی می‌خواهند در حوزه ادبیات فعالیت کنند باید آن را در نظر بگیرند.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی گیلان با بیان اینکه بحث ادبیات در زمینه‌های مختلف مطرح می‌شود، افزود: راه اندازی باشگاه‌های کتابخوانی در سطح شهرستان‌ها در راستای گسترش ادبیات و شعر و مطالعه بوده و ما امروز شاهد هستیم توجه به این حوزه سبب شده امروز شاهد تربیت شاهنامه‌های بزرگی در سطح شهرستان‌های استان گیلان باشیم.

وی در ادامه ماندگاری و پایایی یک فرهنگ را در گرو گسترش آن در میان کودکان ماندگاری و پایایی یک فرهنگ در گرو گسترش آن در میان کودکان است دانست و گفت: قطعاً توجه به این حوزه از سنین کودکی سبب می‌شود تا کودکانمان با شعر و ادب فارسی از کودکی عجین شوند.

فاضلی با اشاره به این موضوع که در جایی خوانده‌ام ادبیات ایران را در برابر ادبیات جهان به یک قطره تشبیه کرده‌اند، اظهار کرد: فرزانه‌ای در جواب این تشبیه گفته «البته باید بگویم این یک قطره به وسعت عشق است».

روز به روز نسل‌های ما مشاهده می‌کنند که این قطره عشق چگونه است.

وی ادامه داد: به گونه‌ای که زمانی که یک مصیبت جهانی رخ می‌دهد همه کشورها شعر سعدی را خوانده و حکایات منطق الطیر را قرائت می‌کنند که نمونه آن را در زمان شیوع ویروس کرونا مشاهده کردیم.

فاضلی با بیان اینکه در همدردی میان ملت نیز نقش ادبیات ایران را مشاهده می‌کنیم، گفت: زمانی که فردی ادبیات می‌خواند به همسویی عاطفی با ملت‌ها دست می‌یابد.

اقدامات و حمایت‌های فرهنگ و ارشاد از حوزه شعر و ادب

استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه گیلان در ادامه با اشاره به فعالیت‌های چند گانه و چند وجهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، اظهار کرد: در حوزه شعر و ادب راه اندازی انجمن‌های شهر و ادب یکی از فعالیت‌ها است که در استان گیلان نیز به آن توجه ویژه ای شده و شاهد معرفی نویسندگان و شاعران بزرگی به عرصه ملی از طریق این انجمن‌ها بوده‌ایم.

وی توجه به نشر کتاب را یکی دیگر از حوزه‌هایی عنوان کرد که ارشاد به آن توجه داشته است، گفت: در حوزه شهر و ادب شاهد چاپ کتب مختلف بوده و ما نیز به عنوان متولی حمایت‌هایی را در زمینه خرید این کتب و معرفی آنها به تهران برای قرار گرفتن در خرید سبد ملی نیز انجام داده و خواهیم داد.

فاضلی با اشاره به راه اندازی باشگاه‌های کتابخوان و با بیان اینکه فرهنگ توسط مردم ساخته شده و هر چیزی که در میان مردم قرار گیرد به فرهنگ تبدیل خواهد شد، تصریح کرد: در این میان مدیران فقط فرهنگ حرفه‌ای را ساخته و به عنوان متولی و تسهیل گر عمل می‌کنند مدیران فقط فرهنگ حرفه‌ای را ساخته و به عنوان متولی و تسهیل گر عمل می‌کنند و اما تصدی گری با مردم، اهالی فرهنگ و هنر و رسانه‌ها است.

وی به گسترش مویرگی باشگاه‌های کتابخوانی در سطح مناطق مختلف استان گیلان اشاره و با بیان اینکه در برخی از شهرستان‌ها همانند املش شاهد فعالیت ۱۵۷ باشگاه کتابخوان هستیم، گفت: برای فرهنگ سازی یک موضوع باید به صورت جزئی و ریز وارد کار شد و به صورت شبکه ای اقدام کرد.

فاضلی با تأکید بر اینکه استان گیلان در عصر شعر و ادب مشهور بوده و دارای جایگاه خاصی است، افزود: در حوزه ادب فردی به نام کیومرث صابری و در شعر هوشنگ ابتهاج و یا شیون فومنی نمونه‌های از این افراد هستند گیلان در شعر معاصر نیز دارای شاعران و ادبای بزرگی است و مشغول به فعالیت بوده و دارای هویت ملی هستند.

ضرورت حفظ زبان مادری

وی با اشاره به اینکه در بررسی ادبیات شفاهی و فولکلوریک گیلان دارای استادان بزرگی است، ادامه داد: شاعران و ادبای گیلانی در ترویج فکر، قلم و شعر تلاش بسیار کرده و امروز نیز می‌کنند.

فاضلی با تأکید بر ضرورت توجه به بخش زبان به خصوص زبان مادری اقداماتی در استان گیلان در این زمینه انجام شده است، گفت: زبان هویت ما است اگر زبان نباشد هویتی نیز نیست زبان هویت ما است اگر زبان نباشد هویتی نیز نیست، زبان به کاربرانش زبان است کتبی به زبان گیلکی همانند «گوزن در شهر» در حال چاپ بوده که انتشار چنین کتبی به فرزندانمان کمک می‌کند تا هم در خوانش و هم زبان مادری خود را به درستی صحبت کنند.

وی با بیان اینکه مادران گیلانی برای حفظ این زبان باید در کنار زبان فارسی با کودکان خود به گیلکی نیز صحبت کنند، افزود: این موضوع از این نظر دارای اهمیت است زیرا زبان که از فرد گرفته شود دیگر هویتی برای وی باقی نمی‌ماند. در این زمینه نباید تعصب داشته باشیم اما نیازمند تعلق هستیم. به قول مولانا «از قرآن بوی خدا میاد، از حدیث بوی مصطفی و از کلام ما بوی ما».