بالا و پایین طرح مالیات بر عایدی سرمایه

به گزارش «تابناک»، روز سه شنبه هفته جاری طرح مالیات بر عایدی سرمایه مورد بررسی قرار گرفت و بند «ت» این طرح برای بررسی بیشتر به کمیسیون اقتصادی ارجاع شد.

در بند «ت» طرح مالیات بر عایدی سرمایه آمده است: «استفاده از دستگاههای کارتخوان بانکی(pos)، درگاه‌های پرداخت الکترونیکی و سایر ابزارهای پرداخت مختص انجام فعالیتهای اقتصادی صرفاً با اتصال به حساب‌های بانکی تجاری و ثبت آن‌ها به عنوان پایانه فروشگاهی یا اتصال آن‌ها به سامانه مؤدیان، مجاز است.

به صورت کلی به نظر می‌رسد دولت و مجلس برای گسترش پایه‌های مالیاتی این بار از مسیر دارایی‌های اشخاص مصمم‌تر از همیشه هستند.

روزنامه جهان صنعت در همین رابطه گفت‌وگویی با فریبا نوروز، کارشناس مالیاتی و عضو انجمن حسابداران خبره ایران به عمل آورده‌ که متن این گفت‌وگو در ادامه می‌آید.

در ابتدا توضیحی مختصر در خصوص طرح عایدی سرمایه ارائه دهید.

موضوع طرح عایدی سرمایه که زمانی هم لایحه آن از طرف دولت در دوره آقای روحانی ارائه شده بود درباره اضافه ارزش دارایی یا همان کاپیتال گین «Capital Gain» است. این طرح شامل بیست و هفت ماده بوده که عملا در کمیسیون اقتصاد به تصویب رسیده و منتطر ارائه به صحن علنی برای تصویب نهایی است. این طرح در واقع شامل دو بخش است که بخش اول آن مربوط به اصلاحاتی در قانون پایانه‌های فروشگاهی و بخش دوم آن درباره اصلاحاتی در قانون مالیات‌های مستقیم پیرامون اجرای عایدی سرمایه است.

اگر ممکن است مفاهیم اساسی این طرح را برشمارید؟

قاعدتا همه شهروندان شامل این قانون باید بدانند که در این طرح چند تعریف مهم وجود دارد؛ بدین منوال که عایدی سرمایه را مازاد قیمت زمان انتقال دارایی نسبت به قیمت زمان تملک یا ارزش دفتری دارایی بدون اعمال تجدید ارزیابی آن؛ و زیان سرمایه را به معنی مازاد قیمت زمان تملک یا ارزش دفتری دارایی بدون اعمال تجدید ارزیابی آن، نسبت به قیمت زمان انتقال؛ و قیمت فروش را ارزش ریالی زمان انتقال عین دارایی یا حق واگذاری محل؛ و قیمت خرید را ارزش ریالی زمان تملک عین دارایی یا حق واگذاری محل تعریف کرده است. مضافا در این طرح، دوره تملک را از تاریخ صدور صورت‌حساب الکترونیکی خرید دارایی تا تاریخ صدور صورت‌حساب الکترونیکی فروش دارایی می‌داند.

این طرح شامل کدام دارایی‌های شهروندان می‌شود؟

کلیه اشخاص غیرتجاری «انتقال‌دهنده عین» یا «واگذارکننده حق» در خصوص انتقال دارایی‌های املاک با انواع کاربری و حق واگذاری محل؛ انواع وسایل نقلیه‌ مشمول مقررات مربوط به شماره‌گذاری؛ انواع طلا، نقره، پلاتین، مسکوکات طلا، نقره، پلاتین و جواهرآلات؛ و انواع ارز؛ در کلیه مناطق کشور از جمله مناطق آزاد تجاری-صنعتی و ویژه اقتصادی، مشمول مالیات بر عایدی سرمایه خواهند شد.

نحوه شمول مالیات و چگونگی محاسبه مالیات چگونه خواهد بود؟

بر اساس مفاد اعلام‌شده طرح «عایدی سرمایه» دارایی‌های فوق‌الذکر، به طور کلی در هر انتقال صرفا یک بار مشمول مالیات هستند؛ همچنین در انتقال املاک با انواع کاربری و حق واگذاری محل؛ انواع وسایل نقلیه‌ مشمول مقررات مربوط به شماره‌گذاری که همزمان مشمول مالیات نقل‌وانتقال و مالیات بر عایدی سرمایه می‌شوند، صرفا مالیات موضوع این فصل هستند. همچنین در صورتی که‌ انتقال این دارایی‌ها از طرقی از قبیل اعطای وکالت بلاعزل انجام گیرد، دارایی‌های مذکور در هر انتقال مشمول مالیات موضوع این فصل بوده و شخص منتقل‌کننده مسوول پرداخت مالیات متعلق است.

"این طرح شامل بیست و هفت ماده بوده که عملا در کمیسیون اقتصاد به تصویب رسیده و منتطر ارائه به صحن علنی برای تصویب نهایی است"مطالبه و دریافت مالیات منوط به انتقال دارایی‌های موضوع این تبصره است و در مواردی که به نحوی انتقال دارایی‌های فوق صورت نگیرد، از قبیل ابطال وکالتنامه یا فوت وکیل و فوت موکل، مطالبه و دریافت مالیات فوق موضوعیت ندارد. نرخ مالیات این طرح برای دارایی‌های مشمول که به «اشخاص غیرتجاری» تعلق دارند، با نرخ ماده (۱۳۱) این قانون و مجموع «عایدی سرمایه» دارایی‌های این قانون که به «اشخاص غیرتجاری» تعلق دارند، با دوره تملک کمتر از یک سال، با نرخ ده واحد درصد بیشتر از بالاترین نرخ ماده (۱۳۱) این قانون مشمول مالیات می‌شود. همچنین عایدی سرمایه حاصل از فروش املاک با انواع کاربری و حق واگذاری محل و انواع وسایل نقلیه‌ مشمول مقررات مربوط به شماره‌گذاری که دوره تملک آنها بیشتر از چهار سال باشد، به شرح زیر محاسبه می‏شود:

(فروش قیمت-شده تعدیل خرید قیمت‌)+ (۴)/ (دارایی تملک دوره)×(‌شده تعدیل خرید قیمت- خرید قیمت)

بدین معنی که قیمت خرید تعدیل‌شده عبارت خواهد بود از قیمت خرید به علاوه حاصل ضرب درصد تغییرات «شاخص قیمت مصرف‌کننده» بر اساس اعلام مرکز آمار ایران در ابتدا و انتهای دوره تملک دارایی در قیمت خرید. باید یادآوری کرد که در خصوص انتقال بلاعوض و انتقال ماترک به صورت ارث دارایی‌های موضوع این قانون به پدر یا مادر یا همسر یا اجداد یا فرزندان یا اعضای خانوار، مبنای محاسبه «دوره تملک» و همچنین «قیمت خرید» دارایی‌های مذکور در انتقال بعدی «تاریخ تملک» و «قیمت خرید» اولیه‌ دارایی است. همچنین در خصوص محاسبه عایدی سرمایه انواع طلا، نقره، پلاتین، مسکوکات طلا، نقره، پلاتین و جواهرآلات و انواع ارز، به ترتیب معادل گرمی طلای ۱۸عیار و معادل یورویی فروش دارایی‌های مذکور بر اساس ارزش روز دارایی ملاک عمل قرار می‏گیرد؛ مبنای محاسبه قیمت خرید دارایی‌های فوق بر اساس روش میانگین موزون است.

قانونگذار برای زیان حاصل از عایدی سرمایه نیز پیش‌بینی کرده است که مجموع زیان سرمایه اشخاص موضوع این ماده، حاصل از فروش املاک با انواع کاربری و حق واگذاری محل و انواع وسایل نقلیه‌ که مشمول مالیات بر عایدی سرمایه می‌شوند و دوره تملک آنها بیش از یک سال باشد، صرفا از مجموع عایدی سرمایه دارایی‌های موضوع همین دارایی‌ها که مشمول مالیات بر عایدی سرمایه می‌شوند و دوره تملک آنها بیش از یک سال باشد، در سال یا سال‌های بعد قابل استهلاک است. و در خصوص اشخاص غیرتجاری بالای ۱۸ سال، در هر سال به میزان معافیت موضوع ماده (۸۴) این قانون از مجموع عایدی سرمایه‌ دارایی‌های موضوع بند(۱) ماده(۴) این قانون با کسر می‌‌شود.

این طرح درباره صاحبان مشاغل چه می‌گوید؟

بر اساس مفاد طرح، اشخاص حقیقی صرفا نسبت به درآمد حاصل از فعالیت‌های شغلی مشمول مالیات بر درآمد مشاغل هستند و در مورد سایر معاملات دارایی‌های موضوع این ماده که خارج از فعالیت‌های شغلی آنها است؛ در صورتی که اخذ مالیات موضوع این فصل به مرحله اجرا برسد، صرفا مشمول مالیات موضوع این فصل هستند و مشمول مالیات موضوع ماده (۹۳) این قانون نمی‌شوند. مضافا طراحان طرح پیش‌بینی کرده‌اند که اخذ مالیات موضوع این طرح در خصوص اشخاص غیرتجاری مشروط به استقرار کارپوشه‌های غیرتجاری سامانه مودیان با رعایت مفاد قانون پایانه فروشگاهی و سامانه مودیان است و چنانچه تکلیف مذکور انجام نشود، سازمان مجاز به مطالبه و اخذ مالیات مذکور نیست. علاوه بر آن پیش‌بینی شده که در صورتی که بازار دارایی‌های موضوع بند(۱) این ماده، با تایید هیات وزیران دچار رکود شده باشد؛ با تصویب در بودجه سالانه، حداکثر هفتاد درصد عایدی سرمایه حاصل از انتقال دارایی‌های فوق در دوره رکود، مشمول مالیات موضوع این فصل است. آیین‌نامه اجرایی این تبصره حداکثر شش ماه از لازم‌الاجرا شدن این قانون، توسط سازمان تهیه می‏شود و به تصویب هیات وزیران می‌رسد.

"آیین‌نامه اجرایی این تبصره حداکثر شش ماه از لازم‌الاجرا شدن این قانون، توسط سازمان تهیه می‏شود و به تصویب هیات وزیران می‌رسد"علاوه بر این چنانچه دارایی‌های موضوع این ماده، به عنوان ما‌به‌ازای معامله قرار گیرد، ارزش ریالی مندرج در صورت‌حساب الکترونیکی مبنای عمل قرار می‏گیرد.

چه دارایی‌هایی شامل مالیات بر عایدی سرمایه نمی‌شوند؟

ملک مسکونی متعلق به «اشخاص غیرتجاری بالای ۱۸ سال» که دوره تملک آن بیش از دو سال باشد و ملک مسکونی دیگری متعلق به اشخاص مذکور نباشد. هر شخص حقیقی به تعداد همسر و «فرزند بالای ۱۸ سال» وی که ملک مسکونی به آنها تعلق ندارد، تا سقف ۴ ملک با دوره تملک بیش از دو سال از مالیات موضوع این فصل معاف است؛ شرط برخورداری از این امتیاز، عدم استفاده از معافیت موضوع این تبصره تا سقف مذکور در خصوص همسر و «فرزند بالای ۱۸ سال» اشخاص مذکور در پنج سال گذشته است.

همچنین در صورتی که ملک مسکونی متعلق به اشخاص حقیقی صرفا شرط «دوره تملک بیشتر از دو سال» را نداشته باشد، حکم معافیت موضوع این جزء در خصوص اشخاص مذکور هر پنج سال یک بار جاری بوده و ملاک احراز مالکیت و اطلاعات سببی و نسبی موضوع این بند به ترتیب اطلاعات پایگاه داده موضوع ماده (۱۶۹ مکرر) این قانون و پایگاه اطلاعات ثبت احوال کشور در زمان صدور صورت‌حساب الکترونیکی فروش دارایی موضوع این بند است. از دیگر معافیت‌ها وسیله نقلیه، دارای پلاک شخصی و متعلق به اشخاص غیرتجاری بالای ۱۸ سال که دوره تملک آن بیش از دو سال باشد و تنها «وسیله نقلیه دارای پلاک شخصی» متعلق به وی باشد که تعیین مصادیق وسایل نقلیه دارای پلاک‌های شخصی و غیرشخصی، مطابق آیین‌نامه‌ای است که توسط وزارت کشور با همکاری وزارت راه‌وشهرسازی حداکثر شش ماه پس از لازم‌الاجرا شدن این قانون تهیه می‏شود و به تصویب هیات وزیران می‌رسد.

سومین مورد معافیت درباره اولین معامله املاک پس از اخذ پروانه ساختمانی تا قبل از دریافت گواهی اتمام عملیات ساختمانی مشروط به اینکه بیش از پنج سال از تاریخ اخذ اولین پروانه ساختمانی نگذشته باشد و همچنین اولین انتقال املاک پس از دریافت گواهی اتمام عملیات ساختمانی و چهارمین مورد انتقال ماترک به صورت ارث است.

در خصوص معافیت‌های طرح عایدی سرمایه بیشتر توضیح دهید؟

انتقال دارایی‌های املاک با انواع کاربری و حق واگذاری محل و انواع وسایل نقلیه‌ مشمول مقررات مربوط به شماره‌گذاری که حسب مورد تاریخ تملک عین یا تاریخ واگذاری حق در خصوص آنها پیش از لازم‌الاجرا شدن این قانون است؛ تا ۴ سال پس از اجرای این قانون؛ و همچنین انواع طلا، نقره، پلاتین، مسکوکات طلا، نقره، پلاتین و جواهرآلات؛ و انواع ارز که پیش از لازم‌الاجرا این قانون تملیک شده‌اند؛ تا شش ماه پس از اجرای این قانون. همچنین در این طرح تصریح شده که این‌گونه دارایی‌ها متعلق به هر «شخص حقیقی بالای ۱۸ سال» به میزان فروش معادل دویست گرم طلای ۱۸ عیار از مالیات موضوع این فصل معاف است؛ شرط برخورداری از این معافیت تا سقف مذکور، عدم استفاده از این معافیت در پنج سال گذشته است.

در مورد اراضی کشاورزی مالیات بر عایدی سرمایه چگونه عمل خواهد شد؟

اراضی با کاربری کشاورزی اعم از باغ‌ها و زمین‌های زراعی خارج از حریم شهری به استثنای باغ‌ویلاها از این مالیات معاف بوده که شرط استفاده از این معافیت پس از موعد ذکرشده در جزء (الف) این بند، دارا بودن قابلیت کشاورزی یا باغداری در دارایی‌های فوق و زیر کشت بودن دارایی‌های مذکور در حداقل ۳ سال از «دوره پنج ساله منتهی به تاریخ فروش» است. سازمان موظف است صرفا بر اساس «تشخیص و اعلام سامانه‌ای شرایط فوق» توسط وزارت جهاد کشاورزی، این معافیت را اعطا کند.

یک‌سوم از مالیات‌ موضوع این فصل در خصوص دارایی‌های موضوع این جزء، به عنوان درآمد اختصاصی به وزارت جهاد کشاورزی اختصاص می‌یابد. آیین‏نامه اجرایی این تبصره حداکثر شش ماه پس از تاریخ لازم‌الاجرا شدن این قانون، توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی با همکاری وزارت جهاد کشاورزی تهیه شده و به تصویب هیات وزیران می‌رسد.

انتقالات بلاعوض دارایی‌هایی نظیر انتقال املاک با انواع کاربری و حق واگذاری محل؛ انواع وسایل نقلیه‌ مشمول مقررات مربوط به شماره‌گذاری چگونه است؟

شرط معافیت این انتقالات بلاعوض، درج بلاعوض بودن و درج ارزش ریالی دارایی در صورت‌حساب الکترونیکی مربوطه است؛ ارزش ریالی اظهارشده مندرج در صورت حساب الکترونیکی در حکم قیمت فروش است و قیمت مذکور مبنای محاسبه «درآمد اتفاقی موضوع فصل ششم باب سوم این قانون» و «عایدی سرمایه» در معامله بعدی است؛ حکم این بند در خصوص انتقال دارایی‌های مذکور که معامله مربوطه به انتقال آنها به صورت محاباتی انجام شده، جاری نیست.

شمول این قانون در مناطق آزاد تجاری-صنعتی چگونه خواهد بود؟

در خصوص عایدی سرمایه حاصل از انتقال واحدهای تولیدی، معدنی، گردشگری و خدماتی واقع در مناطق آزاد تجاری-صنعتی توسط اشخاص تجاری دارای مجوز فعالیت اقتصادی از مراجع ذیصلاح در مناطق آزاد تجاری-صنعتی، احکام ذیل لازم‌الاجراست:

الف- صرفا بیست درصد از عایدی سرمایه حاصل از انتقال دارایی‌های فوق مشمول مالیات است.

ب- معادل ۳ برابر حق بیمه سهم کارفرما و حق بیمه اختیاری که حسب مورد در طول دوره تملک دارایی‌های فوق توسط اشخاص مذکور پرداخت شده، از مالیات بر عایدی سرمایه (تا سقف ۱۰۰ درصد مالیات برعایدی سرمایه متعلقه) کسر می‌شود. سازمان موظف است صرفا اطلاعات سامانه‌ای یا اطلاعات دریافتی به صورت برخط را ملاک عمل قرار دهد.

ج- حق بیمه سهم کارفرما و حق بیمه اختیاری پرداختی در هر منطقه آزاد تجاری- صنعتی صرفا از مالیات بر عایدی سرمایه حاصل از انتقال واحدهای واقع در همان منطقه قابل کسر است.

د- عایدی سرمایه حاصل از انتقال دارایی‌های موضوع بندهای (۱) و (۲) ماده (۴) قانون مالیات‌های مستقیم که تا پیش از ابلاغ این قانون، توسط اشخاص تجاری دارای مجوز فعالیت اقتصادی از مراجع ذیصلاح مناطق آزاد تجاری-صنعتی، خریداری شده باشد، به مدت ۲۰ سال از مبداء تاریخ شروع مجوز فعالیت اقتصادی، از پرداخت مالیات بر عایدی سرمایه معاف است.

ه- عایدی سرمایه حاصل از اولین انتقال واحد‌های تولیدی، معدنی، گردشگری و خدماتی واقع در مناطق آزاد تجاری-صنعتی که با مجوز مراجع ذیصلاح منطقه آزاد تجاری-صنعتی ساخته شده باشد، درصورتی که تا ۲ سال از تاریخ مجوز ساخت منتقل شود از پرداخت مالیات بر عایدی سرمایه معاف است.

۲- عایدی سرمایه حاصل از انتقال املاک (واقع در مناطق آزاد تجاری-صنعتی جدیدالتاسیس و مناطق آزاد تجاری-صنعتی‌ای که در زمان لازم‌الاجرا شدن این ماده، کمتر از ۸ سال از تاسیس آنها گذشته است) تا ۱۰ سال از زمان لازم‌الاجرا شدن این ماده از مالیات بر عایدی سرمایه معاف است.

این مالیات چگونه بر اشخاص حقوقی تسری می‌یابد؟

به موجب یکی از تبصره‌های الحاقی این طرح، عایدی سرمایه حاصل از فروش املاک با انواع کاربری و حق واگذاری محل متعلق به اشخاص تجاری با دوره فعالیت اقتصادی بیش از دو سال در محل دارایی‌های مذکور:

در شهرهای دارای جمعیت کمتر از یک میلیون نفر و در خارج از حریم شهری شهرهای دارای جمعیت بیشتر از یک میلیون نفر، صرفا ۳۰ درصد عایدی سرمایه، مشمول مالیات است. مجموع «کل مالیات بر درآمد ابرازی» و پنجاه درصد مجموع «هزینه حقوق و مزایای پرداختی» که توسط اشخاص تجاری در طول دوره تملک دارایی‌های موضوع بند(۱) ماده(۴) این قانون پرداخت شده، تا سقف نود درصد از مالیات حاصل، با لحاظ مفاد بند (۱) این تبصره کسر می‌شود؛ آیین‏نامه اجرایی این تبصره حداکثر شش ماه پس از لازم‏الاجرا شدن این قانون توسط سازمان تهیه می‏شود و به تصویب هیات وزیران می‌رسد. علاوه بر این در خصوص اشخاص تجاری زیان‌ده، عایدی سرمایه ناشی از املاک با انواع کاربری و حق واگذاری محل، در صورتی که دوره تملک دارایی‌های مذکور بیش از یک سال باشد، با زیان قطعی‌شده این اشخاص جمع می‏شود؛ در غیراین صورت، صرفا یک‌سوم از عایدی مذکور با سایر درآمدهای مشمول مالیات این اشخاص جمع می‌شود و مابقی عایدی حسب مورد با نرخ‌های مربوطه مشمول مالیات است.