جاروبافی، پیشه‌ای کهن در ملاحسن خراسان شمالی

این نوع جارو بسیار زیبا و سبک است و دارای دوام بالا، تار‌های موازی ضخیم است و استفاده از چوب‌های رسیده موجب انعطاف تار‌های آن می‌شود۰

این  هنر سنتی اصیل و قدیمی به علت کاربردی بودن و ماده و مصالح ارزان محلیِ در اختیار، توانسته است تا به امروز جایگاه خود را حفظ کند و تداوم داشته باشد. در این شاخه از صنایع‌دستی مردان و زنان با همکاری یکدیگر این صنعت را در شهر حفظ کرده‌اند.

جارو دستی سنتی

استفاده‌های متنوع و مختلف از طبیعت برای بهبود امورات زندگی از جمله جاروبافی، سبدبافی، درج بافی، حصیربافی و ... از ابتدایی‌ترین هنر‌های سنتی است برای این کار، مصالح و مواد اولیه موجود در محیط خود را به‌هم‌تنیده و سپس با استفاده از تجربه و خلاقیت، مطابق نیاز روز لوازم موردنیاز خود را تولید می‌کردند. همچنین از بدو خلقت، بشر علاوه بر صنایع‌دستی مذکور از بافتنی‌های چوبی برای ساختن ظرف، حصار، مأمن، قایق، زیرانداز، ظروف جای غلات، پوشش سقف خانه‌ها و کلاه به روش‌های مختلف بهره برده است.

جارو ابزاری برای پاکیزگی است که از تار‌های موازی ضخیمی که به یک دسته استوانه شکل وصل شده‌اند تشکیل می‌شود. برای تولید یک جارو دست‌کم سی نفر از کشاورز، راننده، جاروباف، جارودوز، فروشنده‌های دوره‌گرد، فروشنده‌های جزء و… درگیر هستند و از این راه ارتزاق می‌کنند.

"از ابتدایی‌ترین هنر‌های سنتی است برای این کار، مصالح و مواد اولیه موجود در محیط خود را به‌هم‌تنیده و سپس با استفاده از تجربه و خلاقیت، مطابق نیاز روز لوازم موردنیاز خود را تولید می‌کردند"جاروی سنتی در نظافت و تمیز کردن منزل، پله و پاگرد، جارو کردن و شستن حیاط، جارو کردن کوچه و خیابان قابل‌استفاده است.

امروزه به‌نوعی می‌توان گفت که تنها منطقه‌ای که در استان به خریدوفروش و جاروبندی به شکل حرفه‌ای اقدام می‌کنند روستای ملاحسن است که شغل اصلی مردان خانواده محسوب می‌شود. اما آنچه در بقیه روستا‌های استان کشت و نیز به جارو بافی می‌پردازند به‌صورت جزئی و برای نیاز خانواده یا روستا است.

کارگاه‌های زیادی در داخل روستای ملاحسن با تولید جارو اداره می‌شوند که با حضور اندک در این روستا به‌راحتی نفوذ این صنعت دستی مشخص است که می‌توان گفت شغل اصلی مردم این منطقه جاروبافی است و امروزه حتی نوجوانان نیز به‌خصوص در تابستان برای گذران اوقات فراغت به این صنعت روی آورده‌اند.

آن چیزی که بسیار نکته مثبت تلقی می‌شود نه‌تن‌ها بسیاری از خانواده از این صنعت دستی ارتزاق می‌کنند بلکه حضور جوانان در کنار پدران برای تولید این محصول است که نشان می‌دهد صنایع‌دستی موردنیاز مردم همچنان مشتری خواهد داشت و این یک فرصت استثنایی است.

بافت و دوخت جارو شغلی است از رشته صنایع‌دستی (بافت) که وظایف شناخت انواع طرح‌های جارو و گیاه آن، آماده‌سازی‌های ساقه جارو، دسته کردن و بستن ساقه‌ها با استفاده از رکاب، جداسازی برش بخش‌های زائد و اضافی، تزئین و روکاری شامل نوارپیچی و دوخت را دربرگرفته و با مشاغل حصیربافی و سبدبافی در ارتباط است. شکل بافت جارو هم به این صورت است که ابتدا دسته جارو‌ها را به‌اصطلاح «عوده» می‌کردند. یعنی سروته جارو را هم‌اندازه می‌زدند و بعد می‌بافتند.

مواد اولیه در جاروبافی

در ساخت و تولید یک جارو، مواد بسیار کم و انگشت شماری استفاده می‌شود که عبارتند از:

ساقه و بوته جارو

مهم‌ترین و اصلی‌ترین ماده بکار رفته در ساخت جارو، بخش‌های فوقانی و ساقه و شاخه‌های بوته جارو است. این گیاه، به‌عنوان محصول، کشت می‌شود و عملیات، کاشت آن در ماه‌های اواخر اسفند و فروردین و برداشت آن اوایل و اواسط فصل تابستان انجام می‌پذیرد.

در نقاط بسیار از کشور این گیاه پرورش داده می‌شود، ولی از بهترین مراکز آن، اطراف و نواحی شهر میانه است.

بوته‌های جارو به بیش از ۲ متر ارتفاع در هنگام رشد نهایی می‌رسند و در هنگام درو، حدود ۱۳۰ سانتیمتر آن قطع شده و پس از خشک‌کردن به‌وسیله قراردادن در جلوی آفتاب، به مناطق مختلف و مراکز بافت جارو فروخته می‌شود.

بیشتر بخوانید

• جارو‌هایی که گرد و غبار بیکاری را می‌زدایند/یک روستا و یک هنر

امروزه بسیاری از زنان روستای ملاحسن نیز در خانه‌های خود برای امرارمعاش، با هزینه اندک برای جارو فروشان عمده جارو می‌بافند تا آنجا که اگر زنی وارد به این کار باشد می‌تواند روزانه حدود یکصد جارو را با سیم و نخ پلاستیکی ببندد و تحویل سفارش‌دهنده بدهد.

قیمت جارو‌های تولیدی بستگی به کیفیت و نوع جارو دارد و مرغوب‌ترین نوع جارو در استان خراسان شمالی، جارو‌هایی است که در روستای ملاحسن کشت می‌شود چرا که بسیار باکیفیت مناسب و شفاف است.

نوع مرغوب جارو دارای ریز شاخه‌های بسیار و سرشاخه‌ها تقریباً به رنگ قرمز است و نوع نامرغوب آن نیز به رنگ چوب است و در اثر مصرف زود شکسته می‌شود البته برخی برای فریب خریدار سرشاخه‌ها را رنگ می‌کنند که بادقت می‌توان آن را تشخیص داد.

هنر جاروبافی روستای ملاحسن خراسان شمالی با شماره ۱۶۸۶ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.