نشر مقاله دانش‌آموخته دانشگاه تهران در نشریه آکادمی‌ علوم آمریکا

به گزارش خبرگزاری مهر، مقاله مشترک دکتر محسن مغربی، دانش‌آموخته مقطع دکتری رشته مهندسی محیطزیست، گرایش منابع آب دانشکده محیط‌زیست پردیس دانشکده های فنی دانشگاه تهران که با همکاری تعدادی از پژوهشگران تحت عنوان «افت انسان محور آبخوان‌های ایران» نگاشته شده است، در نشریه «آکادمی علوم علوم آمریکا» انتشار یافت. همچنین با توجه به اهمیت موضوع مورد پژوهش، «انتشارات نیچر» نیز خلاصه‌ای از دستاوردهای این مقاله را در وب‌سایت خود منتشر کرده است.

در چکیده این مقاله آمده است:

طی دهه‌های اخیر به دلیل اضافه برداشت و از طرفی کاهش مقدار تغذیه منابع آب زیرزمینی، تعادل بین تغذیه و برداشت از آبخوان‌ها در بسیاری از نقاط کشور از بین رفته که پیامد آن قرار گرفتن ایران در رده‌های نخست کشورهایی با بالاترین میزان افت در آب زیرزمینی بوده است. در این پژوهش با استفاده از اطلاعات مربوط به بیش از ۱۲۰۰۰ پیزومتر، ۱۴۸۰۰ چاه مشاهده‌ای و بیش از یک میلیون نقطه برداشت آب زیرزمینی در سراسر کشور، وضعیت کمی و کیفی آب زیرزمینی کشور در یک بازه زمانی چهارده ساله (۲۰۰۲ تا ۲۰۱۵) بررسی شد.

بر اساس این تحقیق، تعداد نقاط برداشت آب زیرزمینی در کشور از حدود ۵۵۰ هزار در سال ۲۰۰۲ به بیش از یک میلیون در سال ۲۰۱۵ افزایش یافته بود که پیامد آن افت میانگین سالانه سطح آب در کشور به میزان نیم متر و همچنین برداشت میانگین سالانه ۵.۴ میلیارد مترمکعب از منابع تجدیدناپذیر آب زیرزمینی در کشور بود. برخلاف افزایش تعداد نقاط برداشت آب زیرزمینی، میزان برداشت آب از آبخوان‌های کشور از ۷۴.۶ میلیارد مترمکعب در سال ۲۰۰۲ به ۶۱.۳ میلیارد مترمکعب در سال ۲۰۱۵ کاهش داشت که این میزان ۱۸ درصدی کاهش به دلیل محدودیت فیزیکی و شوری آب بوده است.

در بازه زمانی این تحقیق در حالی که آبدهی قنوات و چشمه‌ها به شدت کاهش یافته، اما آبدهی چاه‌های عمیق افزایش داشته است که نشان دهنده تمایل برداشت هر چه بیشتر از منابع آب زیرزمینی است. بررسی روند شوری (هدایت الکتریکی) آب زیرزمینی در سطح کشور مشخص کرد که به استثنای دو حوضه آبریز انزلی و هراز در شمال کشور، بقیه حوضه‌های آبریز کشور (۲۸ حوضه) دارای روند افزایش شوری بوده‌اند.

همچنین متوسط شوری آب زیرزمینی در ۱۶ حوضه از ۳۰ حوضه آبریز کشور، که غالباً در بخش‌های مرکزی، جنوبی و شرق کشور قرار دارند، به میزانی بود که استفاده از آن آب تنها برای آبیاری محصولات مقاوم به شوری توصیه می‌شود.

به عقیده نگارندگان، با توجه به استمرار روند خشکسالی‌های اخیر، در سال‌های آینده انتظار می‌رود که وابستگی به آب زیرزمینی در کشور افزایش یابد که نتیجه آن می‌تواند ادامه روند افزایش برداشت از منابع تجدیدناپذیر آب زیرزمینی و تشدید پیامدهای منفی اجتماعی، اقتصادی، و زیست‌محیطی باشد