آسیب فراوان سگ‌های ولگرد برای انسان و محیط‌ زیست

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو، هفته گذشته خبر‌های دردناکی از حمله سگ‌های ولگرد و مجروح کردن کودکانی در بیرجند، قائمشهر، هندیجان و بابل به گوش رسید که دل‌ها را به درد آورد، بطور قطع هیچ پدر و مادری دوست ندارد جای والدین این کودکان باشد، سگ‌ها همواره به حیواناتی به عنوان حامی انسان مشهورند، سگ به عنوان وفادارترین یار انسان، احتمالا قدیمی‌ترین دوست انسان است، بررسی یک گروه بین‌المللی از پژوهشگران نشان می‌دهد رد اهلی کردن سگ را می‌توان تا ۱۱ هزار سال قبل، یعنی پایان عصر یخبندان دنبال کرد که تایید می‌کند سگ قبل از هر گونه شناخته شده دیگر، اهلی شده و اکنون هزاران سال است که با انسان زندگی می‌کند، در دهه‌های اخیر حتی به همدم و هم خانه‌ای برای انسان تبدیل شده است که قطعا این رافت، به همزیستی با انسان بر می‌گردد.

اما در چند سال اخیر با پدیده‌ای به عنوان سگ‌های ولگرد یا بی صاحب در نقاط مختلف کشور مواجه شده ایم که خطرات زیادی را هم همراه دارد، حتما در خارج از شهر تهران و جاده‌ها و خیابان با دسته سگ‌های ولگرد زیادی مواجه شده اید که شاید تا چند سال گذشته دیده نمی‌شدند که به اعتقاد کارشناسان بخشی از این مساله بر می‌گردد به غذادهی دستی این حیوانات توسط انسان‌ها که موجب ازدیاد نسلشان شده است.

کارشناسان معتقدند که حیوانات غریزه‌ای دارند که وقتی احساس امنیت کنند و غذایشان هم فراهم باشد بیشتر تولید مثل می‌کنند حال اگر یکی از این مورد نباشد خودبخود حیوان تولید مثل نمی‌کند؛ به عنوان مثال اگر در غذای موش بوی گربه باشد آن موش به جای به دنیا آوردن مثلا ۲۰ بچه، پنج بچه به دنیا می‌آورد تا بتواند آن‌ها را مدیریت و بزرگ کند این در رفتار شناسی حیوانات وجود دارد، حال سگ‌ها هم همینطور هستند وقتی غذا و امنیتشان تامین باشد به راحتی تولید مثل می‌کنند و این باعث ازدیاد جمعیتشان می‌شود.

شهاب الدین منتظمی مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست درباره سگ‌های ولگرد و بی صاحب به خبرنگار ایرنا گفت: تکلیف سگ‌های ولگرد و بی صاحب در قانون آمده و ضوابط آن نیز مشخص است، ساماندهی سگ‌های ولگرد به وزارت کشور محول شده و از سوی وزارت کشور هم شهرداری‌ها در شهر‌ها و دهیاری‌ها در روستا‌ها متولی هستند، ما هم انتظار داریم که هر چه زودتر این وضعیت تعیین تکلیف شود.

وی افزود: سگ را به عنوان یک گونه وحشی نمی‌شناسیم، در حیات وحش ما سگ جایی ندارد، ما هم اخبار جسته و گریخته‌ای از حمله سگ‌های بدون صاحب و در برخی مناطق سگ‌های ولگرد به انسان و گونه‌های حیات وحش داریم، سگ‌های ولگرد به عنوان یک تهدید هستند که علاوه بر تهدید برای گونه‌های مختلف حیات وحش تهدیدی در حوزه انتقال و جابجایی بیماری‌ها هستند.

منتظمی ادامه داد: وزارت کشور باید به عنوان متولی برای این سگ‌ها تعیین تکلیف و آن‌ها را ساماندهی کند، البته ساماندهی به این معنا نیست که فقط این حیوان را به تنهایی سامان دهد بلکه باید از تعیین تکلیف مراکز خرید و فروش تا مسوولیت پذیری افراد نسبت به این حیوانات را ساماندهی کند.

وی اظهار داشت: عده‌ای هستند که سگی را مثلا به عنوان نگهبان به سرپرستی می‌گیرند، اما بعد از مدتی دیگر از عهده نگهداری آن حیوان برنمی آیند بنابراین رهایش می‌کنند در حالی که باید مسوولیت این حیوان را تا آخر بپذیرند و اگر به هر دلیلی آسیبی وارد کردند، پاسخگو باشند، وقتی مسولیت حیوانی را می‌پذیرند باید رفاهش را هم تامین کنند نه اینکه اگر دیگر نتوانستند نگهداری کنند حیوان را به حال خود در کوچه و خیابان رها کنند بنابراین برای این مساله باید راهی اندیشیده شود که بر عهده متولیان این امر است.

منتظمی تاکید کرد: در قوانین و ضوابط باید دیده شود وقتی که فردی سگی را برای نگهداری گرفت، اما بعد از مدتی دیگر شرایط نگهداری ندارد حیوان را چگونه و به کجا تحویل دهد، آیا مراکزی هستند که مسوولیت این حیوان را بپذیرند؟ باید ابعاد مختلف این موضوع مورد بررسی قرار گیرد و به علت اهمیت موضوع باید سریع این کار انجام شود، یعنی قبل از اینکه جمعیت سگ‌ها خیلی زیاد شود و دیگر نشود جمع کرد باید راهکاری اندیشیده شود، در بسیاری از کشور‌ها این کار انجام شده و می‌شود از آن‌ها الگوبرداری و بر اساس آن‌ها برنامه ریزی و از تجربیاتشان استفاده کرد، باید در این راه از ظرفیت و توان بخش خصوصی استفاده کرد که امیدواریم سریع‌تر به یک ساماندهی جامع و منطقی برسیم.

مدیر کل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست در پاسخ به اینکه چند سالی است سگ‌های بی صاحب زیاد شده اند آیا به روند غذادهی دستی ارتباطی دارد، گفت: بطور قطع مرتبط است، زمانی که عده‌ای احساس مسوولیت می‌کنند و به این حیوانات دستی غذا می‌دهند حاشیه امنی برای این حیوانات ایجاد می‌شود و شرایط برای افزایش نسل فراهم می‌شود، وقتی نسل زیاد شود و بدون صاحب باشند به معضل تبدیل می‌شوند و این فرایند هر سال تکرار می‌شود، برای همین بار‌ها و بار‌ها از هموطنان خواهش کردیم که این کار را نکنند، چون معضلات زیادی به همراه دارد، نگرانی ما از جهات مختلف است و خواهش می‌کنم که مقداری از نگاه احساسی بیرون بیاییم، خودمان را جای پدر و مادری بگذاریم که فرزندش مورد حمله این سگ‌ها قرار گرفته است.

وی تاکید کرد: در حوزه حیات وحش هزینه می‌کنیم، از اعتبارات ملی استفاده می‌کنیم و محیط بانان در عرصه‌های طبیعی از حیات وحش محافظت می‌کنند، در این راه شهید می‌دهیم بنابراین طوری نباشد که از سر نگاه‌های احساسی، حیات وحش را قربانی سگ‌های ولگرد و یا بیماری کنیم، انتظار داریم هموطنان در این زمینه نگاهی منطقی داشته باشند، کسی که مسوولیت گونه‌ای را می‌پذیرد باید پاسخگو باشد، چون در برابر آن حیوان مسوول است، اجازه داده نشود که اگر فردا نتوانست از حیوان نگهداری کند در خانه را باز کند و آنرا در کوچه رها کند باید تا آخر در برابر این حیوان پاسخگو باشد، اگر این مساله مدیریت نشود می‌تواند آسیب و تهدیدات جدی را چه از نظر محیط زیست و چه بحث بهداشتی ایجاد کند.

منتظمی گفت: نابودی طعمه گوشتخوران، جابجایی بیماری‌ها و انتقال بیماری برخی از عوارض سگ‌های ولگرد بر محیط زیست است، چون حیوانی است که راحت می‌تواند برود سمت حیات وحش و به همان راحتی هم برگردد کنار روستا و شهر، اما وحشتناک‌تر اینکه در صورتی که اگر این اتفاق بیفتد و با جمعیت گرگ‌ها بُر بخورند جمعیت هیبرید معروف به " گرگاس " تولید می‌شود که این حیوان دیگر نه گرگ است و نه سگ، این یک فاجعه است و تهدیدی بسیار جدی است که می‌تواند جامعه انسانی را در حاشیه شهر‌ها و روستا‌ها مورد تهدید قرار دهد، انتظار داریم از تمام حامیانی که در حوزه حیات وحش و سگ‌ها فعال هستند پیشنهاداتشان را در این زمینه به وزارت کشور ارائه دهند.

وی تاکید کرد: باید از صفر تا ۱۰۰ این مساله برنامه ریزی شود نه اینکه یک سگ را از اینجا برداریم و ببریم خیابان بعدی رها کنیم، باید از خرید، فروش، بهداشت، خدمات دامپزشکی، نگهداری، سلامت و واکسیناسیون این حیوانات برنامه ریزی و مدیریت شود، مقوله بسیار کلی و جامعی است و باید تمام ابعاد آن دیده شود.

وی اظهار داشت: به طور مداوم گزارش‌هایی از حمله سگ‌ها به حیات وحش به سازمان محیط زیست می‌رسد، زمانی که این سگ‌ها به صورت گله‌ای می‌شوند می‌توانند مناطقی از حیات وحش را تهدید کنند و آنرا تحت سیطره خود درآورند که تهدید بسیار جدی برای حیات وحش است. برای گونه‌های در خطر انقراض مانند یوزپلنگ و به ویژه جمعیت آسیب پذیر علفخوران مانند کل و بز و قوچ و میش می‌توانند تهدیدی جدی باشند.

منتظمی درباره اینکه آیا عقیم کردن این حیوانات راه حل درستی است؟ گفت: عقیم کردن یک راه حل بسیار کوچک در برابر جمعیت خاصی است که نمی‌خواهیم ادامه نسل دهد، باید موضوع کلان این مساله مدیریت شود، شاید برای جمعیت فعلی عقیم کردن یک راهکار باشد، اما از طرف جمعیت زیادی مدام تولید می‌کنند، برخی توله کشی و تجارت می‌کنند، عده‌ای بعد از مدتی دیگر نمی‌توانند از سگ‌ها نگهداری کنند و آن‌ها را رها می‌کنند، از طرفی هم در داخل شهرها، روستا‌ها و حاشیه شهر‌ها غذادهی دستی انجام می‌شود که این موجب افزایش جمعیت می‌شود، همه عوامل دست به دست هم دادند تا مشکلات در این زمینه زیاد شود بنابراین باید هر چه زودتر نسبت به رفع این چالش‌ها اقدام جدی صورت گیرد.

غذا ندادن دستی جمعیت سگ‌های ولگرد را کم می‌کند

همچنین عبدالرضا باقری کنشگر محیط زیست دراین زمینه گفت: سگ حیوان طبیعت نیست، حیوانی است که به دست انسان اهلی شده بنابراین نباید وارد طبیعت به ویژه محیط‌های شهری شود، سگ‌ها حیوان خانگی هستند، یعنی یا باید تحت مدیریت انسان زندگی کنند و یا اینکه اصلا وجود نداشته باشند، الان تنها راهی که می‌شود این موضوع را مدیریت کرد ایجاد پناهگاه یا همان مکان‌های نگهداری است که باید با همکاری دولت و بخش خصوصی ایجاد شوند، این حیوانات را جمع آوری و عقیم کنند، سال ۱۳۷۹ و ۱۳۸۰ بود که طرحی ارائه دادیم تا این سگ‌ها جمع آوری، عقیم و واکسیانسیون شوند و سپس تقسیم بندی شوند یعنی آن‌هایی که قابلیت واگذاری مثلا به پلیس یا هلال احمر دارند به آن‌ها داده شوند آن‌هایی که مردم می‌خواهند به آن‌ها واگذار شود بقیه هم به روش‌های انسانی از بین برده شوند، این روشی است که در تمام دنیا اجرا می‌شود، حتی در اروپا یا امریکا پناهگاهی مثلا جای ۱۰۰ قلاده سگ را دارد، زمان تعیین می‌کنند که اگر این حیوان در مدت ۳ هفته واگذار شد که هیچ اگر نشد حیوان را از بین می‌برند.

وی افزود: در کشور ما متاسفانه به دلیل کمبود دانش و اینکه بخش احساسی توجه به این حیوانات بسیار پررنگ شده مشکلات زیادی به وجود آمده است، همچنین یک سری در این میان از احساسات مردم سوء استفاده می‌کنند و بر دادن غذای دستی تاکید می‌کنند، در حالی که در کشور‌های اروپایی اگر یک سگ در خیابان رها باشد و فردی به آن حیوان غذا بدهد قطعا جریمه می‌شود، در تلویزیون‌های خارجی تبلیغ می‌کنند که به حیوانات غذا بدهید در حالی که تمام اروپا را هم بگردید اصلا چنین چیزی وجود ندارد.

کنشگر محیط زیست ادامه داد: در برخی کشور‌ها که به میعادگاه سگ‌های ولگرد معروفند هم مدتی است شاهد از بین بردن این سگ‌ها هستیم، چندی پیش به شهرداری‌های این کشور‌ها دستور داده شده بود که سگ‌های ولگرد را جمع آوری و معدوم کنند در حالی که اخباری که به دست ما می‌رسد می‌گویند در این کشور‌ها سگ‌ها در رفاه زندگی می‌کنند در حالی که اصلا اینطور نیست.

وی درباره تاثیر غذادهی بر ازدیاد نسل سگ‌های ولگرد گفت: حیوانات غریزه‌ای دارند که وقتی احساس امنیت کنند و غذایشان فراهم باشد تولید مثل می‌کنند، اگر غذا و امنیت نباشد کمتر رشد می‌کنند، الان اطراف تهران دسته دسته از این سگ‌های ولگرد هستند و دوستداران حیوانات هم فکر می‌کنند که این سگ‌ها فقط جمعه‌ها غذا می‌خورند، چون بی کار هستند آن روز به آن‌ها غذا می‌دهند پس بقیه روز‌های هفته چه می‌شود؟ اگر حامی حیوانات هستید یک زمین بگیرید دور آنرا ببندید و از این سگ‌ها نگهداری کنید.

باقری درباره تاثیر عقیم کردن سگ‌ها گفت: اگر این سگ‌ها را عقیم و بعد رها سازی کنند باز هم این حیوان شکار می‌کند بنابراین عقیم سازی به تنهایی کارایی ندارد باید در کنار عقیم سازی محدود هم بشوند تا نتیجه بخش باشد، با عقیم سازی خودبخود جمعیت کم می‌شود، اگر غذادهی هم متوقف شود که دیگر قطعا جمعیت کنترل می‌شود.