روزگار عزلت دومین میراث جهانی ایران/ بیابان تنها مونس چغازنبیل

به گزارش خبرنگار مهر، در حین ورود به منطقه ای که چغازنبیل در آن واقع شده اولین حسی که به انسان دست می دهد تنهایی و مهجور بودن زیگورات چغازنبیل است که در اطراف آن هیچ مکان رفاهی و اقامتی و حتی فروشگاهی نیز دیده نمی شود این در حالیست که چنین اماکن و آثاری به عنوان مناطق کسب درآمد و ایجاد اشتغال محسوب می شوند. چُغازَنبیل نیایشگاهی است باستانی که در زمان عیلامی ها ساخته شده است. چغازنبیل بخش به جا مانده از شهر دوراونتاش است. این سازه در ۱۹۷۹ در فهرست میراث جهانی یونسکو جای ‌گرفت. این نیایشگاه توسط اونتاش گال (پیرامون ۱۲۵۰ پ.م.)، پادشاه بزرگ عیلام و برای ستایش ایزد اینشوشیناک، نگهبان شهر شوش ساخته شده است.

"این نیایشگاه توسط اونتاش گال (پیرامون ۱۲۵۰ پ.م.)، پادشاه بزرگ عیلام و برای ستایش ایزد اینشوشیناک، نگهبان شهر شوش ساخته شده است"مکان جغرافیایی زیگورات (معبد هرمی شکل چند طبقه) چغازنبیل در ۴۵ کیلومتری جنوب شهر شوش در نزدیکی منطقه باستانی هفت تپه است. ( در محور اصلی شوش به اهواز ) بلندی آغازین آن ۵۲ متر و پنج طبقه بوده است. امروزه ارتفاع آن ۲۵ متر و تنها دو طبقه از آن باقی مانده است.   "چغازنبیل" که نام باستانی این بنا به شمار می آید، واژه ای محلی و مرکب از دو واژه چُغا (به معنای تپه) و زنبیل است که اشاره ای است به مکان معبد که سابقا تپه بوده و آن را به زنبیل واژگون تشبیه می‌کردند. زیگورات چغازنبیل معبد اصلی (زیگورات) مربعی به ضلع ١٠٥ متر است که اضلاع آن در جهات اصلی شرقی، غربی و شمالی و جنوبی واقع شده‌اند.

اصل این معبد با به کارگیری میلیونها آجر و در پنج طبقه به ارتفاع ٥٢ متر ساخته شده بود که در حال حاضر تنها دو طبقه از آن باقی مانده است. به غیر از طبقه اول و پنجم، تمامی طبقات از خشت پر شده بودند. طبقه پنجم که مرتفع ترین طبقه محسوب می شد و تنها کاهن ها و خانواده شاهی اجازه ورود به آن طبقه را داشتند، جایگاه قراردادن خدای اینشوشینک یا خدای خاص شهر شوش بود. در حقیقت اونتاش، پادشاه عیلامی، این بنا را برای اینشوشینک ساخت. عیلامی ها معتقد بودند که هنگام غروب، خدایشان از آخرین طبقه ‌زیگورات به آسمان پرواز می‌کند و روز بعد باز می گردد.

"مکان جغرافیایی زیگورات (معبد هرمی شکل چند طبقه) چغازنبیل در ۴۵ کیلومتری جنوب شهر شوش در نزدیکی منطقه باستانی هفت تپه است"در بین النهرین اعتقاد مردم بر این بود که خدایان متعددی دنیا را کنترل و اداره می کنند و هر شهری را خدایی است که از آن محافظت می کند. مردم در مرکز شهر برای خدایان معبد درست می کردند تا در آن زندگی کنند که گاه به شکل زیگورات بود. معابد کوچک تری هم ساخته می‌شد تا مردم هدایا و پیشکشهای خود را تقدیم خدایان کنند.   زیگورات ساختمانی هرمی شکل بود که در چند طبقه ساخته می شد و با پلکان های متعدد به طبقات بالا می‌رسید. زیگورات ها در بین النهرین قدمتی چندهزارساله دارند که در فاصله سال های ٢٢٠٠ تا ٥٥٠ قبل از میلاد ساخته شده اند.

در سال ١٩٣٥ میلادی هنگامی که شرکت نفت ایران و انگلیس در حوالی رود دز به حفاری های نفتی مشغول بود، یکی از کارمندان نیوزیلندی شرکت به نام "براون" متوجه مجموعه عظیمی شبیه تپه شد که در مکانی مرتفع قرار گرفته بود. او از آن مجموعه که در زیر خاک مدفون بود آجری کتیبه دار پیدا کرد. در همان زمان یک گروه باستان شناس در فاصله‌٣٥ کیلومتری در شوش به کاوشهای باستان شناسی مشغول بود. براون آن آجر را نزد گروه برد تا شاید از راز آن تپه پرده بگشایند. اینگونه بود که حفاری های نفتی، نام زیگورات چغازنبیل را در اذهان زنده کرد.

"زیگورات چغازنبیل معبد اصلی (زیگورات) مربعی به ضلع ١٠٥ متر است که اضلاع آن در جهات اصلی شرقی، غربی و شمالی و جنوبی واقع شده‌اند"بعدها کاوش های باستان شناسی بین سال های ١٩٥١ تا ١٩٦٢ میلا‌دی توسط رومن گیرشمن باستان شناس فرانسوی انجام شد که اطلاعات مفیدی را از دل خاک در مورد چغازنبیل بیرون کشید.   با وجود اینکه زیگورات چغازنبیل در تابستان سال ۱۳۵۷ همراه با تخت جمشید و میدان نقش جهان اصفهان، در فهرست میراث فرهنگی جهانی جای گرفت و به عنوان دومین اثر ثبت شده ایران در فهرست یونسکو معرفی شده و با گذشت این مدت در محرومیت و نوعی بی توجهی روزگار می گذراند در حالیکه این مکان باید بیش از این مورد توجه قرار بگیرد و مسئولین میراث فرهنگی بیش از این به چنین مکانی توجه کنند. حتی اگر بگوئیم امروزه این مکان تاریخی حتی برای اطرافیانش هم ناشناخته است سخنی به گزاف نگفته ایم و این موضوع متاسفانه برای کل مناطق و آثار تاریخی خوزستان نیز وجود دارد و نوعی مظومیت و ناشناختگی برکل آثار تاریخی استان خوزستان سایه افکنده و این در حالیست که تاکنون هرکس از مدیران استان که قصد داشته خوزستان را برای کسی یا در جایی معرفی کند همواره وجود آثار تاریخی و مناطق گردشگری را یکی از مزیتهای فوق العاده آن معرفی کرده اما همین مدیران در عمل قدمی برای خوزستان برنداشته اند.   سخنگوی انجمن دوستداران میراث فرهنگی استان خوزستان با تائید بی توجهی مدیران به آثار تاریخی در عمل و نه حرف می گوید: نکته مهم در این بین این است که متاسفانه خود مدیران استان خوزستان که قرار است این مناطق را احیا و برای مردم کشور و جهان معرفی کنند شناخت درستی از آنها ندارد و اطلاعات آنها به قول معروف روزنامه ای است نه چیزی دیگر. مجتبی گهستونی افزود: در سالهای اخیر مدیران استان نشان داده اند که در معرفی آثار تاریخی فوق العاده با ارزش استان خوزستان با یک ناتوانی محض مواجه هستند به همین دلیل استان تاکنون نتوانسته از این پتانسیل فوق العاده بالایی که از آن برخوردار است استفاده کند.

وی افزود: به اعقتاد باستان شناسان، آثار و محطوطه های تاریخی موجود در استان خوزستان با اکثر استانهای کشور همانند فارس و اصفهان برابر می کند ولی حتی اندکی به اندازه این استانها از آنها در استان خوزستان استفاده نشده و این ضعف مدیران دست اندرکار در این خصوص را می رساند. گهستونی در خصوص مهجور ماندن زیگورات چغازنبیل نیز می گوید: این اثر باستانی در ۲۵ کیلومتری هفت تپه، ۵۰ کیلومتری شوشتر و ۳۰ کیلومتری اهواز و نزدیک شهرستان شوش قرار گرفته ولی در تمامی این شهرها وسیله ای خاص برای حمل افراد به این محل در نظر گرفته نشده است. وی عنوان کرد: متاسفانه به علت اینکه این اثر دور این شهرهای پیش گفته قرار گرفته، افرادی که مجبورند برای دیدن این اثر به محل بروند یا باید از وسیله شخصی استفاده کنند یا اینکه وسیله کرایه کنند که در این صورت متحمل هزینه های فراوانی می شوند به همین دلیل اغلب مردم تمایلی به حضور ندارند.   سخنگوی انجمن دوستداران میراث فرهنگی استان خوزستان گفت: جا دارد مسئولان شهرهای اهواز، شوشتر و شوش در روزهایی خاص از هفته و در ساعت هایی از پیش تعیین شده، اتوبوس یا مینی بوس هایی برای حمل مردم به محل زیگورات چغازنبیل در نظر بگیرند تا حداقل خود خوزستانی ها و بعد از آن سایر مسافران به این نقطه سفر کنند. نبود اماکن رفاهی و اقامتی و حتی مغازه ای برای فروش برخی مواد غذایی نیز از دیگر معضلات این منطقه تاریخی است که رفتن به آن همانند قدم گذاشتن در یک کویر است که آب و غدایی در آن یافته نمی شود.

"اصل این معبد با به کارگیری میلیونها آجر و در پنج طبقه به ارتفاع ٥٢ متر ساخته شده بود که در حال حاضر تنها دو طبقه از آن باقی مانده است"گهستونی در این خصوص می گوید: تنها در ایام نوروز مغازه هایی برای فروش آب و برخی مواد غذایی وجود دارند و در سایر ایام سال خدمتی از این دست وجود ندارد. این در حالیست که در سایر استانها در اینگونه محوطه های باستانی که به مراتب ارزش کمتری نسبت به چغازنبیل دارند این حداقل خدمتی است که در اختیار گردشگران قرار می گیرد. وی افزود: بدترین حالت در این زیگورات این است که به غیر از نوروز در اکثر مواقع راهنمایی برای ارائه توضیحات لازم برای مسافران نیز وجود ندارد و برخی افراد که رنج سفر به این مکان را به خود می دهند نیز با اطلاعات کمی از آن خارج می شوند و نمی توانند سفیران خوبی برای چغازنبیل باشند.   کتیبه چغازنبیل   این فعال اجتماعی خوزستان عنوان کرد: حتی تابلو و نقشه های که در محوطه برای راهنمایی تهیه شده نیز کافی و جامع نیست و در کل افراد به شناخت خوبی نسبت به این محوطه دست پیدا نمی کنند. این در حالی که حتی تابلوهای هدایت کننده مردم به سمت این زیگورات در شهرهای شوش، شوشتر و اهواز نیز نصب نشده است.

  سخنگوی انجمن دوستداران میراث فرهنگی استان خوزستان گفت: به علت خشک بودن منطقه، جا دارد مسئولین با حفظ حریم تاریخی منطقه یک پارک احداث کنند تا مردم بتوانند بعد از رفتن و دیدن چغازنبیل در این محل استراحت و تفریح کنند. به هر حال ظرفیتی که می تواند استان را رونقی خاص ببخشد در وسط بیابانی بی آب و علف رها شده و انتظار روزهایی را می کشد که شاید مسئولینی از استان خوزستان دلش برای تاریخ و میراث نهفته در آن به رحم آید و شرایطی را فراهم کنند که گردشگری در این محوطه رونق یابد