از سرکوب و «برخورد انضباطی» با دانشجویان معترض در ایران چه می‌دانیم؟

رادیو فردا - ۱۶ آذر ۱۴۰۲

تحقیقات رادیو فردا نشان می‌دهد که از هر هفت نفر بازداشت‌شدۀ اعتراضات ضدحکومتی سال گذشته در ایران معروف به اعتراضات «زن، زندگی، آزادی»، دست‌کم یک نفر دانشجو بوده است و دو دانشگاه نه‌چندان بزرگ علوم پزشکی تبریز و کرمان در رتبه‌های اول و سوم «برخورد انضباطی» با دانشجویان معترض قرار دارند.

بر پایۀ بررسی‌‌های گروه داده‌کاوی رادیوفردا که با استناد به آمار کمیته پیگیری وضعیت بازداشت‌شدگان انجام شده است، نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی از ۲۶ شهریور ۱۴۰۱ تاکنون، دست‌کم ۷۲۵ دانشجو را در ۴۹ شهر بازداشت و زندانی کرده‌اند – به این ترتیب، ۱۴ درصد معترضانی که گزارش بازداشت آن‌ها در اعتراضا‌ت ثبت و مستند شده است دانشجو بوده‌اند.

جمعیت معترضان بازداشت‌شده از اقشار گوناگون جامعه همچنین حاکی از آن است که طی آن ماه‌ها، سرکوب امنیتی-انتظامی علیه دانشجویان و شهروندان عادی در مقایسه با روزنامه‌نگاران، هنرمندان، وکلای دادگستری و فعالان سیاسی و اجتماعی با شدت و ابعاد وسیع‌تری انجام گرفته است.

هرچند بیشترین تعداد بازداشت‌شدگان در ردۀ شهروندان عادی دسته‌بندی شده‌اند دانشجویان ِمعترض در عمل هدف گسترده‌ترین سرکوب قرار گرفته‌اند، زیرا شمار دانشجویان بازداشت‌شده بیش از ۱۰ برابر تعداد فعالان سیاسیِ بازداشت‌شده و بیش از ۲.۵ برابر شمار فعالان اجتماعی است که در یک‌سال گذشته به‌دست نهادهای امنیتی-انتظامی بازجویی و بازداشت شده‌اند.

این آمار بر اساس گزارش‌های مستند در بیش از ۲۰۰ شهر ایران ثبت و گرد‌آوری شده است. پیش‌بینی می‌شود با توجه به گستردگی اعتراضات ۱۴۰۱ و شدت سرکوب از سوی حکومت، آمار واقعی معترضان بازداشت‌شده در یک سال گذشته به‌مراتب بیش از این‌ها باشد.

پیشتازی کلان‌شهرها در سرکوب دانشجویان

بررسی آمار کمیته پیگیری وضعیت بازداشت‌شدگان همچنین نشان می‌دهد که بازداشت حدود نیمی از دانشجویان معترض در تهران انجام شده است.

پس از تهران شهرهای مشهد، سنندج، شیراز، کرمانشاه، بابل، یزد، تبریز، اصفهان، بابلسر، زاهدان و اهواز بالاترین آمار زندانی کردن دانشجویان را دارند؛ از این میان به جز سنندج، بابل و بابلسر، همگی کلان‌شهرهایی با جمعیت بالای یک‌میلیون نفر هستند.

از آغاز استقرار جمهوری اسلامی در بیش از چهار دهۀ گذشته، سرکوب جنبش‌های دانشجویی صرفاً به بازداشت، بازجویی و زندانی کردن فعالان دانشجویی محدود نبوده است. به‌ویژه طی ماه‌های گذشته و در پی شکل‌گیری اعتراضات «زن، زندگی، آزادی»، کمیته‌های انضباطی داخل دانشگاه‌ها نیز - در اقدامی به‌ظاهر هماهنگ با نهادهای امنیتی و اطلاعاتی جمهوری اسلامی - با صدور احکام سنگین برای دانشجویان، آن‌ها را به‌خاطر حضورشان در اعتراضات مجازات کرده‌اند.

موارد ثبت‌شده نشان می‌دهد که در بیش از یک‌سال گذشته ۱۷۱ دانشجو به‌دلیل شرکت در اعتراضات از کمیته‌های انضباطی به انواع توبیخ و مجازات از جمله اخراج، تبعید، ممنوعیت و محدودیت ورود به دانشگاه و تعلیق از تحصیل محکوم شده‌اند.

نکتۀ قابل توجه در این داده‌ها، نقش پررنگ کمیته‌های انضباطی دانشگاه‌های علوم پزشکی در صدور احکام گوناگون و سرکوب علیه دانشجویان است، از جمله این‌که دو دانشگاه نه‌چندان بزرگ علوم پزشکی تبریز و کرمان در مورد «برخورد انضباطی» با دانشجویان در رتبه‌های اول و سوم قرار دارند.

بر اساس مدارک موجود، مجموع احکام تنبیهی صادر شده علیه دانشجویان این دو دانشگاه حدوداً سه برابر مجموع احکام صادر شده علیه دانشجویان معترض در دانشگاه تهران است.

گزارش‌های تحقیقی رادیوفردا