'جهش تولید' در سال بحران اقتصادی کرونا؛ آیت‌الله خامنه‌ای چه برنامه‌ای دارد؟
بی بی سی فارسی
حق نشر عکس
Leader.ir
آیت‌الله علی خامنه‌ای، سیاستمدار ۸۰ ساله‌ای که در نیمی از زندگی‌اش به عنوان رئیس جمهور و سپس رهبر در صدر سیاست ایران بوده، معمولا به سادگی از حرفش کوتاه نمی‌آید؛ اصرار او بر افزایش تولید هم از این دست است.
در سه هفته آغازین سال ۱۳۹۹ و همزمان با اوج‌گیری بحران کرونا در جهان، سه بار از رهبر ایران صحبت‌هایی به طور عمومی پخش شده است.
در این سه سخنرانی او به شیوع ویروس کرونا اشاره کرده و یک بار برخورد حکومت و مردم ایران با آن را "مایه عزت و آبرو" خوانده، یک بار شیوع این ویروس را به توطئه آمریکا نسبت داده و بعد هم گفته کرونا "در مقایسه با بسیاری از مشکلات، چیز کوچکی به حساب می‌آید."
آقای خامنه‌ای در این سخنرانی‌ها علاوه بر پرداختن کرونا و مسائل سیاسی و مذهبی، هر سه بار بر "جهش تولید" اصرار کرده و از جمله در ۲۱ فروردین تاکید کرده است:
"جهش تولید است که این حیاتی است برای کشور و ما بایستی به هر قیمتی که هست، مساله تولید را دنبال کنیم و به معنای واقعی کلمه جهش برای تولید به وجود بیاوریم."
"جهش تولید" کلیدواژه‌ای است که او به عنوان شعار رسمی حکومت در سال جاری خورشیدی انتخاب کرده و مانند اغلب شعارهای یک دهه اخیر مضمونی اقتصادی دارد.
- چرا آیت‌الله خامنه‌ای روی سال‌ها اسم می‌گذارد؟
- کرونا در اقتصاد ایران؛ صندوق‌های بازنشستگی در پرتگاه ورشکستگی
- دلیل تعلل ۱۱روزه آیت‌الله خامنه‌ای برای کمک یک میلیارد یورویی مقابله با کرونا چه بود؟
شعار انتخابی آیت‌الله خامنه‌ای برای سال ۱۳۹۹ شباهت زیادی با شعارش برای سال ۱۳۹۸ دارد، یعنی "رونق تولید". در واقع این دو شعار تفاوت معنایی خاصی با هم ندارند و مقطعی را که در آن تولید بالا می‌رود دوره رونق اقتصادی می‌خوانند.
رهبر ایران همزمان با تکرار مضمون افزایش تولید در سال جاری، از تاثیر مثبت شعار انتخابی‌اش برای سال قبل خبر داد و گفت در سال ۱۳۹۸ "طبق گزارشهای موثّقی که در اختیار بنده هست، تولید کشور حرکتی پیدا کرد".
این "گزارشهای موثق" هر چه که بوده‌اند یا گزارش مرکز آمار از رشد اقتصادی در میانشان نبوده، یا رهبر ایران بنا به ملاحظاتی با وجود رشد منفی در ۹ ماهه نخست سال قبل، ارزیابی متفاوتی از رشد تولید دارد.
نرخ رشد سالانه تولید ناخالص داخلی در ایران (%)
نرخ رشد سال ۱۳۹۸ تنها سه ماهه نخست را شامل می‌شود
منبع: مرکز آمار ایران
یک دهه شعارهای اقتصادی سالانه رهبر ایران همراه بوده با چهار سال رشد منفی، دو سال رشد نزدیک به صفر، نرخ بیکاری دورقمی، تورم بالا، بحران‌های ارزی و شتاب گرفتن فرار سرمایه و مهاجرت ایرانیان.
تازه این کارنامه اقتصادی و سال سخت اقتصاد ایران قبل از بحران شیوع کرونا بوده است.
جهان هنوز از مرحله مهار شیوع ویروس هم نگذشته و میلیاردها نفر با محدودیت‌های قرنطینه‌ای مواجهند و هر روز صدها نفر در کشورهای مختلف با ابتلا به کووید۱۹ جانشان را از دست می‌دهند.
اینکه شیوع این ویروس تازه کی و چگونه به طور پایدار مهار شود هنوز روشن نیست.
تازه اگر بحران بهداشت و سلامت ظرف چند ماه بگذرد، ابعاد اقتصادی و اجتماعی بحرانی که از پس آن می‌آید هم مشخص نیست.
صندوق بین‌المللی پول هشدار داده که جهان در آستانه شدیدترین بحران اقتصادی در ۹ دهه اخیر است.
سازمان بین‌المللی کار از پیامدهای "ویرانگر" کرونا ابراز نگرانی کرده و گفته ممکن است تا ۲۰۰ میلیون فرصت شغلی به واسطه آن نابود شوند.
اقتصادهای پیشرفته و صنعتی چون کشورهای آمریکای شمالی و اروپای غربی با موج بی‌سابقه بیکاری مواجهند و مداخلات دولت‌ها در اقتصاد به سطحی رسیده که مناسبات معمول بازار آزاد عملا به حال تعلیق درآمده است.
- جهان در معرض 'شدیدترین بحران در ۹۰ سال گذشته' است
- چهار شغل از هر پنج شغل جهان تحت تاثیر کرونا
- آیا کرونا جهانی‌سازی را عقب خواهد راند؟
مشهور است که اقتصاددانان معمولا با هم اختلاف نظر دارند، اما در مقطع کنونی بیشتر کارشناسان اقتصادی در یک مورد به توافق رسیده‌اند: همان طور که صندوق بین المللی پول برآورد کرده در سال جاری چشم انداز رشد اقتصادی برای اغلب کشورهای جهان منتفی است.
پس چه طور آیت‌الله خامنه‌ای همچنان از "جهش تولید" می‌گوید؟
بدبینی او به نهادها و سازوکارهای بین‌المللی سابقه دارد و شاید به همین دلیل رهبر ایران به ارزیابی‌های منفی نهادهای بین‌المللی از رشد اقتصادی توجهی نمی‌کند. اما کارشناسان در ایران چه می‌گویند؟
حق نشر عکس
Mehr
Image caption
کرونا بسیاری از کسب‌وکارها را به تعطیلی کشانده
دفتر مطالعات اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس ایران در گزارشی که اسفند ماه تهیه کرده با اشاره به وضعیت نامناسب شاخص‌های کلان اقتصادی در ایران، گفته "کسری بودجه دولت یکی از معضلات مهم اقتصاد ایران برای سال ۱۳۹۹ است.
در چنین شرایطی، هزینه‌های تحمیل‌شده در اثر اپیدمی کرونا و همچنین کاهش تولید ناشی از آن، می‌تواند اقتصاد را با تورم‌های بالاتر و رشدهای اقتصادی پایین‌تر مواجه سازد".
این گزارش با جزئیات به این می‌پردازد که چگونه از سویی با تعطیلی کسب‌وکارها، بیکار شدن بیشتر و در نتیجه کاهش درآمد خانوارها، تقاضا پایین خواهد آمد و از طرف دیگر با تعطیلی بنگاه‌ها و دشواری تامین مواد اولیه عرضه هم افت خواهد کرد.
نویسندگان گزارش می‌گویند تازه بعد از این اثرات مستقیم، رکود به مرور به زنجیره‌های دیگر فعالیت‌های اقتصادی هم که در وهله اول متاثر نشده‌اند سرایت می‌کند.
وزارت کار هم در گزارشی که در اسفند ماه تهیه کرده تصویر مشابهی از چشم‌انداز اقتصاد ایران در سایه کرونا می‌دهد.
در گزارش وزارت کار با بررسی سهم گروه‌های شغلی مختلف برآورد شده که با ادامه تعطیلی بخش‌های "پرخطر" در سال جاری "ارزش افزوده تولیدی استان تهران ۴۰% کاهش پیدا خواهد کرد و با توجه به سهم ۲۶% این استان از تولید کشور، اندازه اقتصاد تنها به واسطه تغییرات اقتصاد استان تهران ۱۰% کوچک شده و رفاه اقتصادی مردم به مخاطره کشانده خواهد شد."
این بدون در نظر گرفتن ضربه کرونا به اقتصاد دیگر استان‌ها است.
به اینها باید اثر افزایش اندک دستمزدها نسبت به تورم، افت قدرت خرید و همچنین سیاست‌های رفاهی کوتاه‌مدت و غیرهدفمند را هم افزود.
قاعدتا رهبر ایران از برآوردهای رسمی مشابه آگاه است که تولید را در سال جاری نه رو به افزایش که در آستانه سقوط می‌بینند، با این وجود چرا او بر "جهش تولید" اصرار دارد؟
یک گزارش دیگر مرکز پژوهش‌های مجلس مساله را روشن می‌کند: کنترل کرونا در مرحله کنونی بدون اخلال در گردش اقتصادی معمول ممکن نیست، اما پذیرفتن پیامدهای چنان اختلالی و مدیریتشان هم راحت نیست.
مرکز پژوهش‌ها در ارزیابی مدیریت بحران کرونا نوشته: "به نظر می‌رسد کشور هنوز به رویکرد مشخصی نرسیده و در حال آزمون و خطا بین سیاست‌های مختلف است و تلاش می‌کند ضمن عادی‌سازی در بخش اقتصادی، فاصله‌گذاری اجتماعی را نیز رعایت کند که در مورد میزان موفقیت آن به صورت فعلی تردید جدی وجود دارد."
آیت‌الله خامنه‌ای در دوراهی قرنطینه یا تداوم معمول کسب‌وکار تنها نیست.
بعضی از دیگر رهبران راستگرای جهان هم مانند او مشکل ویروس تازه را کمرنگ جلوه داده و بیماری اقتصاد را مهمتر دانسته‌اند.
حق نشر عکس
Getty Images
Image caption
رهبران کشورها و سازمان‌های مختلف، از جمله سران کشورهای گروه ۲۰، جلساتشان را به صورت ویدئویی و اینترنتی برگزار می‌کنند
دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا که تا مدتی خطر کرونا را کم اهمیت و ساخته و پرداخته رسانه‌ها و رقبای دموکراتش می‌دانست، تاکید کرده که نمی‌توان اقتصاد را به کلی خواباند.
دولت بوریس جانسون، نخست وزیر بریتانیا هم تا مدتی از اعمال قرنطینه خودداری کرد و راهبرد موسوم به "ایمنی جمعی" را در برابر کرونا انتخاب کرد.
خود او پس از عیادت از بیماران مبتلا به کرونا در یک بیمارستان، گفت با کسانی در این بیمارستان دست داده و همچنان به دست دادن ادامه خواهد داد.
اما بعدتر، دولت بریتانیا از سیاست ایمنی جمعی عقب‌نشینی کرد، آقای جانسون هم با ابتلا به کرونا مدتی در بخش مراقبت‌های ویژه بستری شد.
در آمریکا هم برخلاف آنچه آقای ترامپ می‌خواست تعطیلات آدینه نیک و عید پاک رسید، اما ازسرگیری فعالیت‌های اقتصادی مانند قبل هنوز ممکن نیست.
آیت‌الله خامنه‌ای هم هرچند به کوتاه آمدن صریح از شعارهایش علاقه‌ای ندارد، اما در صورت لزوم ابایی هم نداشته که در عمل "نرمش قهرمانانه" به خرج دهد.
تحریم‌های آمریکا هنوز سر جایش است. قیمت نفت سقوط کرده است. بنگاه‌های بسیاری تعطیل و نیمه تعطیلند. اقتصاد جهانی در آستانه رکود است.
نهادها و ساختارهای حاکمیتی در ایران چنان در مواجهه با بحران‌ها ناکارآمدند که بودجه بدون بررسی در مجلس ابلاغ شده و آیت‌الله خامنه‌ای شعاری را انتخاب کرده که نمی‌توان آن را به عنوان استراتژی اقتصادی سال جاری جدی گرفت.
اینکه رهبر جمهوری اسلامی به طور عمومی چرخش از شعار اقتصادی‌اش را بپذیرد و مثلا با ترکیب کلیدواژه‌هایی چون "جهاد"، "مدیریت"، "سلامت" و "قرنطینه" شعاری جدید را جایگزین آن کند مشخص نیست، اما یک چیز مشخص به نظر می‌رسد: سیاستگذاری‌ها و فضای بین‌المللی و ملی اقتصاد ایران برای "جهش تولید" مناسب نیست.
اخبار مرتبط
دیگر اخبار این روز
حق کپی © ۲۰۰۱-۲۰۲۴ - Sarkhat.com - درباره سرخط - آرشیو اخبار - جدول لیگ برتر ایران
