نقد و ستایش توأمان یک هنرمند سرشناس/ نگاهی به نمایشگاه جدید محمدعلی ترقی‌جاه

عکس آرشیوی است / نمایشگاه آثار ترقی جاه

۱۳ سال پس از درگذشت محمدعلی ترقی‌جاه، گالری سهراب میزبان نمایشگاهی از آثار این هنرمند نوگرای ایرانی شده است. در نمایشگاه «قصه‌های خیال‌انگیز» حدود ۴۰ اثر از دوره‌های مختلف کاری محمدعلی ترقی جاه در معرض دید قرار داده شده است و هنرمندانی که از این نمایشگاه بازدید کردند نظرات متفاوتی را درباره این نمایشگاه داشتند؛ از اینکه سیر کار ترقی‌جاه از صداقت افتاد تا اینکه آثار او در پایان عمرش به غنای خاصی دست پیدا کرد.

به گزارش ایسنا، بیش از یک دهه قبل محمدی ترقی‌جاه (۱۳۸۹ ـ ۱۳۲۲) چشم از جهان فروبست. او هنرمند نوگرای ایرانی بود که به روش ویژه‌ای برای خلق اسب‌های تجریدیافته (‏استیلیزه) شناخته شد.

ترقی‌جاه از بنیانگذاران هنر انقلاب در حوزه هنری بود که در سن ۶۷ سالگی پس از پایان نمایشگاه آثارش در ژنو و بازگشت به ایران از دنیا رفت.

"عکس آرشیوی است / نمایشگاه آثار ترقی جاه ۱۳ سال پس از درگذشت محمدعلی ترقی‌جاه، گالری سهراب میزبان نمایشگاهی از آثار این هنرمند نوگرای ایرانی شده است" 

او گفته بود:‌ «اگر آثار مرا نگاه کنید، متوجه می‌شوید که به عشق رسیده‌ام؛ هنر عشق است. اگر ما خودخواهی، غرور و حسادت را از قلب بیرون کنیم، جا برای عشق باز می‌شود. وقتی عشق وارد شود، نگاه ما هم به زندگی تغییر می‌کند.»

آثار او تاکنون جزئی از مجموعه موزه هنرهای معاصر ‏تهران (‏TMCA‏)، موزه هنرهای مدرن شارجه (‏U.A.E‏)، موزه ورلد و نوتردام ‏هلند بوده است. ‏

حال با گذشت ۱۳ سال از درگذشت او، نمایشگاهی از آثارش با عنوان «قصه‌های خیال‌انگیز» در گالری سهراب برپا شده است. این نمایشگاه روز جمعه ۲۰ بهمن برپا شد و حدود ۴۰ اثر از دوره‌های مختلف کاری زنده یاد ترقی جاه را به نمایش گذاشته است.

علی خسروی طراح گرافیک و نقاش، سیاوس صوفی نژاد معمار و طراح، حامد صدرارحامی نقاش، مصطفی دشتی هنرمند نقاش و امیر یگانه که در جمع‌آوری آثار این نمایشگاه با گالری سهراب همکاری داشته است درباره نمایشگاه «قصه‌های خیال‌انگیز» و زنده یاد محمد ترقی‌جاه سخن گفتند.

غنای آثار ترقی‌جاه در پایان عمر

علی خسروی طراح گرافیک و نقاش که یکی از بازدیدکنندگان روز افتتاحیه بود درباره ترقی‌جاه سخن گفت. او با بیان اینکه اینکه هر هنرمند در مرحله‌ای از کار راه و مسیر مشخص خود را خواهد یافت گفت: در نمایشگاه «قصه‌های خیال‌انگیز» شاهد تنوع و گونه گونی کارها هستیم. با دقت به این آثار خواهیم دید که هنرمند چگونه کارش را از منظره و فیگور شروع کرده و بعد درخت‌ها و اسب‌ها وارد تابلوهایش شده‌اند؛ در مرحله آخر آثار او همه فیگورهای انسانی و حیوانی و درختان در کنار یکدیگر مرحله غنی آثارش را شکل می‌دهند. بخش اعظم کارهای آخر عمر ترقی‌جاه را همین آثار غنی تشکیل داده است.

او ادامه داد: این کارها متعلق به نگاه و سبک خودش است و ترقی جاه است. نمی‌توان چارچوبی تعیین کرد و گفت که کارش چگونه است چرا که کار او متعلق به خودش است؛ احساس زیبایی دارد و ایرانی است.

"او هنرمند نوگرای ایرانی بود که به روش ویژه‌ای برای خلق اسب‌های تجریدیافته (‏استیلیزه) شناخته شد"گویی این‌ها در یک رقص با یکدیگر هماهنگ هستند. این امر مهم است که ما هنرمند خوبی داریم که کارش شبیه هیچ کس نیست.

دوره اول آثار تراقی‌جاه «صداقت» بود و سپس افت کرد

حامد صدرارحامی هنرمند نقاش نیز درباره دوره‌های مختلف کاری زنده‌یاد ترقی جاه گفت: اگر بخواهیم کار ترقی جاه را در بافتار هنر ایران بسنجیم، من اسم این دوره را صداقت خواهم گذاشت؛ این دوره کارهای ابتدایی تا میانه زندگی این هنرمند را دربرمی‌گیرد و شامل تصویرسازی‌های کتاب کودک، طبیعت بیجان‌ها و طراحی‌هایش است که برای من جذابیت دارد و من او را به عنوان یک هنرمند صادق، دوست دارم.

او ادامه داد: بعداً در نیمه دوم عمر هنری‌اش مثل بیشتر هنرمندان ما در مناسبات رایج مارکت می افتد و مارکت هم لزوماً به معنای بازار نیست؛ جوّ کلّی هنر است. آنجا به اعتقاد من کارها افت می‌کند و در تکرار می افتد.

او ضمن آسیب شناسی فضای هنری امروز ایران اضافه کرد: ما در ایران فاقد معیار هستیم. اثری در همین نمایشگاه «قصه‌های خیال انگیز» بود که اگر آن را خلق می‌کرد با بازخورد منفی جامعه هنری رو به رو می‌شدی اما چون اثر ترقی جاه است ما می‌گوییم خوب است؛ دلیل این امر، فقدان معیار است.

صدرارحامی ادامه داد: ما ناگزیریم هنر ایران را در بافتاری بسنجیم که هنرمند یا کلاسیک است یا مدرن یا سقاخانه است یا معاصر. بعد معیارهایی را وسط بگذاریم و بگوییم طبق این معیارها، این اثر، اثر خوبی است.

زمانی که ترقی جاه را به عنوان یک هنرمند میانه، آدمی که ریشه‌هایش در هنر کلاسیک است و میوه‌هایش را در مدرنیته داده نگاه می‌کنم، می‌بینم تنه‌اش خوب است ولی شاخه‌هایش ضعیف؛ ساختار، رنگ‌ها و ترکیب‌ها ضعیف است. حالا اینکه چه دلایلی برای این کار داشته برای خودش محترم است ولی برای منِ هنرمند تماشای این آثار هیچ جذابیتی ندارد.

این نقاش گفت: به استثنای تک و توکی از هنرمندان که یک تفکر و هوشمندی و دقت در کار خود دارند، ما کمتر هنرمندی را سراغ داریم که کارهایش دارای خلوص و یکپارچگی باشد. اغلب هنرمندانِ ما یک دوره‌ای تحت تأثیر مارکت هنر در ایران قرار می‌گیرند و سطح کیفی آثارشان اُفت می‌کند؛ زمانه زمانه‌ای است که همه در پی کمیت هستند تا کیفیت.

این مجموعه بهتر می‌فروخت! 

سیاوس صوفی نژاد معمار، طراح، روزنامه نگار و مستندساز است. او درباره چینش آثار در این نمایشگاه سخن گفت و معتقد است ارزشی که می‌توان در این نمایشگاه سراغ گرفت، این است که می‌توان خط سیر هنرمند را از میانه دهه پنجاه شمسی با برپایی اولین نمایشگاه او به صورت انفرادی آغاز و تا پایان فعالیت هنری‌اش دنبال کرد.

صوفی نژاد ادامه داد:‌ گاه شاهد برپایی نمایشگاهی هستیم که مجموعه‌ای جدید از یک هنرمند را به نمایش گذاشته است؛ گاه نیز یک نمایشگاه بر خط سیر هنرمند تمرکز کرده است.

او اظهار کرد: حال ما درباره هنرمند فقیدی صحبت می‌کنیم که در خط سیر هنری‌اش، هم رگه‌هایی از سقاخانه می‌بینیم و هم شاهد سبک خاص خودش با اسب‌های تجریدیافته هستیم. جلوتر می‌بینم که نوگراتر نشده و قدرت قلمش رشد یافته و مخاطب پیدا کرده است.

"ترقی‌جاه از بنیانگذاران هنر انقلاب در حوزه هنری بود که در سن ۶۷ سالگی پس از پایان نمایشگاه آثارش در ژنو و بازگشت به ایران از دنیا رفت"از رهگذر این نمایشگاه در می‌یابیم که اسب‌ها و خروس‌ها کجا شروع شده‌ و از چه زمان اول بار اسب‌ها وارد آثارش شده و بعد از سالیان چگونه به بلوغ و انسجام رسیده‌اند.

صوفی نژاد گفت: این نمایشگاه با شیوه جمع‌آوری دیگر و ارائه‌ مجموعه‌ای مشخص می‌توانست در زمینه فروش موفق‌تر باشد، با این حال به نظر می‌رسد کیوریتور این تصمیم را نداشته و سعی کرده دوره‌های مختلف را در معرض دید مخاطب قرار دهد.

صوفی نژاد با بیان اینکه به عنوان یک طراح و معمار آثار یک هنرمند را به لحاظ زیباشناختی تحلیل نمی‌کند، افزود: خط رشد یک هنرمند طی حدود چهل سال فعالیت هنری برایم مهم است.

ترقی‌جاه امضا ندارد

مصطفی دشتی هنرمند نقاش با بیان اینکه ترقی جاه خیلی زود از دنیا رفت او در بررسی آثار این هنرمند گفت: از باور من ترقی جاه دیگر احتیاج به امضا ندارد و بدون امضا هم معلوم است این تابلوها کار اوست و این ماحصل یک ریشه بزرگ است. فکر کردم این ریشه از کجا می‌آید؟ پاسخم را در یکی از تابلوهای نمایشگاه یافتم. یک اندام مردانه از نیمرخ کشیده که با دقت در آن ناگهان متوجه شدم این نقاش از یک بُن طراحی بسیار قوی می‌آید. معمولاً خیلی‌ها به این بُن طراحی تن نمی‌دهند و فکر می‌کنند حتماً باید چیزی را در هستی بیافرینند و دفرمه کنند. اما ترقی جاه ریشه کارهایش و قوت کارش جاودانه است، چون نیاز به امضا ندارد و این ریشه قدرتمند را در طراحی داشته و از اول هم داشته است.

نمایشگاه مروری بر آثار ترقی‌جاه است

در پایان امیر یگانه که در جمع آوری آثار این نمایشگاه با گالری سهراب همکاری داشته است نیز درباره چگونگی گردآوری این آثار گفت: من همواره برای کارهای ترقی جاه برنامه ریزی می‌کردم تا اینکه دیدم تعداد ۶۰ اثر از این هنرمند را در مجموعه‌ خود دارم و بهترین فرصت است تا این آثار به فروش نرفته است، نمایشگاهی از آن‌ها برپا شود.

یگانه ادامه داد: در این نمایشگاه آثاری از دوره‌های مختلف کاری ترقی جاه ارائه شده است؛ چه طراحی پایه، چه بوم‌های بزرگ با امضای ایشان و چه اسب‌ها. در واقع از همه المان‌ها کار هست و احساس می‌کنم یک مروری بر آثار ترقی جاه است حالا نه صد در صد که احساس می‌کنم نود درصد این اتفاق افتاده و از دوره‌های مختلف کاری این هنرمند اثری در نمایشگاه قرار داده شده است.

گفتنی است در روز افتتاحیه‌ این نمایشگاه، چهره‌هایی از جمله ایرج اسکندری، علی خسروی، مرتضی اسدی، کوروش قاضی مراد، عباس مشهدی زاده، مجید ملانوروزی، سهراب هادی، جعفر نجیبی، میر احمد غفاری، سیاوش صوفی نژاد و ... حضور داشتند.

برای بازدید از نمایشگاه نقاشی‌های محمدعلی ترقی جاه فرصت تا ۳۰ بهمن هست و علاقه‌مندان می‌توانند به گالری سهراب به نشانی خیابان سمیه، بین مفتح و رامسر، شماره ۱۴۲ مراجعه کنند. گالری یکشنبه‌ها تعطیل است و ساعت بازدید هم از ۱۱ صبح تا ۸ شب و جمعه‌ها از ۴ عصر تا ۸ شب است.

انتهای پیام