درگذشتگان سینما در سال ۲۰۲۱

یک سال میلادی دیگر گذشت و برخی از چهره‌های سینمایی جهان رخت از دنیا بربستند؛ در سالی که سینما نسبتاً نیمه‌جان شده و تالارهای سینما نیز بیش از همیشه در معرض تعطیلی‌ قرار گرفته‌اند.

از مهم‌ترین چهره‌های درگذشتۀ سال ۲۰۲۱ باید به ژان کلود کریر، فیلمنامه‌نویس برجسته فرانسوی، اشاره کرد که در ماه فوریه در ۸۹سالگی درگذشت. کریر عمده شهرتش را مدیون همکاری ۱۹ساله با لوئیس بونوئل است.

حاصل این همکاری شاهکارهای دیدنی‌ای بود که نگاه فلسفی پیچیده و ملهم از شرق کریر را با پیچیدگی‌های جهان غریب بونوئل می‌آمیخت و افسون خواب و خیال و به زیر سؤال کشیدن واقعیت را که از فیلم‌هایی چون «سگ آندلسی» و «عصر طلایی» در دهه سی در جهان بونوئل دیده شده بود اما بعدتر، غالباً در فیلم‌های دهه پنجاه او، فراموش شده بود، دوباره به جهان بونوئل بازمی‌گرداند.

حاصل این همکاری شاهکاری بود چون «بل دوژور» که رؤیا و واقعیت را به‌طرز حیرت‌انگیزی با هم می‌آمیخت و به هجو بورژوازی می‌رسید؛ هجوی که بعدتر در فیلم‌هایی چون «جذابیت پنهان بورژوازی» و «شبح آزادی» به اوج رسید: مثلاً آن‌ها در جلسه کاری به جای صندلی روی توالت فرنگی می‌نشینند و برعکس، در مستراح غذا می‌خورند!

ژان کلود کریر

پیچیدگی غربی در روحی شرقی

کریر اما در طول چند دهه کار با فیلمسازان شناخته‌شده بسیاری همکاری کرد: آندره وایدا در «دانتون»؛ فولکر شلندورف در «طبل حلبی» و «عشق سوان»؛ فیلیپ کافمن در «سبکی تحمل‌ناپذیر هستی»؛ ژان لوگ گدار در «هوس»؛ میلوش فورمن در «والمونت» و «ارواح گویا»؛ ناگیشا اوشیما در «ماکس، عشق من».

کریر علاقه خاصی به فرهنگ ایران داشت؛ نمایشی بر اساس منطق‌الطیر برای پیتر بروک نوشت، با نهال تجدد ازدواج کرد و چندین بار هم به ایران سفر کرد. در یکی از این سفرها در دهه هفتاد، سخنرانی طولانی‌ای در سینماتک فیلمخانه ملی ایران برگزار کرد که مورد استقبال زیاد علاقه‌مندان قرار گرفت و از اولین مواردی بود که پس از انقلاب، یک چهره سرشناس سینما در غرب به‌طور مستقیم با علاقه‌مندان ایرانی‌اش در تهران سخن می‌گفت و البته سنگینی سخنرانی فلسفی‌اش بسیاری را شوکه کرد.

کریر در فیلم «کپی برابر اصل» کیارستمی هم بازی کرد، همکار فیلمنامه‌نویس عتیق رحیمی در «سنگ صبور» بود و آخرین کارش همکاری با شیرین نشاط در فیلمنامه «سرزمین رؤیاها» محسوب می‌شود.

ژان پل بلموندو، بازیگر افسانه‌ای سینمای فرانسه، در ماه سپتامبر در ۸۸سالگی درگذشت. بلموندو یکی از قلل مرتفع بازیگری در سینمای فرانسه بود که با فیلم «از نفس‌افتاده» ساخته ژان لوک گدار (۱۹۵۹) به یکی از چهره‌های ماندگار سینمای موج نو بدل شد و بعدتر در فیلم‌های دیگری از گدار نظیر «پی‌یرو خله» (۱۹۶۶) و «یک زن یک زن است» (۱۹۶۱) هم درخشید.

درگذشت ژان پل بلموندو

«از نفس افتاده» موج نو

بلموندو بعدها با فیلمسازان سرشناس دیگری چون ژان پیر ملویل، پیتر بروک، کلود سوته، ویتوریو دسیکا، ماریو بولونینی، فیلیپ دوبروکا، لویی مال، فرانسوا تروفو و آنیس واردا، کارنامه متفاوت و پرباری را برای خود رقم زد.

یکی دیگر از بازیگران فیلم‌های ملویل در ماه ژانویه درگذشت: ناتالی دلون که در کنار شوهرش آلن دلون در شاهکار ملویل با نام «سامورایی» (۱۹۶۷) درخشیده بود. ازدواج او با آلن دلون چندان دوام نداشت، اما او بعدتر هم به کار بازیگری ادامه داد و در بیش از سی فیلم بازی کرد و در دهه هشتاد کارگردانی دو فیلم را هم خود به عهده گرفت.

در سوی دیگر آب‌ها، جین پاول، ستاره دهه چهل و پنجاه هالیوود، در ماه سپتامبر در ۹۲سالگی درگذشت.

"«دنیا کافی نیست» (۱۹۹۹) از مجموعه جیمز باند از جمله آثار اوست.میکیس تئودوراکیس، آهنگساز برجسته یونانی، هم در ماه سپتامبر در سن ۹۶سالگی درگذشت"«هفت عروس برای هفت برادر» (۱۹۵۴) یکی از مشهورترین فیلم‌های اوست که استاد سینمای موزیکال، وینسنت مینه لی، آن را ساخت و یکی از آثار کلاسیک این ژانر محسوب می‌شود.

کریستوفر پلامر، بازیگر کانادایی، در ماه فوریه در ۹۱سالگی درگذشت. پلامر که شهرت زیادی هم بر روی صحنه‌های تئاتر داشت، کارنامه سینمایی مفصلی هم دارد و سه بار نامزد دریافت جایزه اسکار شد که یک بار در سال ۲۰۱۲ این جایزه را به خانه برد.

لری کینگ، مجری افسانه‌ای تلویزیون، هم در ماه ژانویه در ۸۷سالگی درگذشت. او در فیلم‌های بسیاری نظیر «جن‌گیر ۳» در نقش خودش ظاهر شد و در مجموعه فیلم‌های «شرک» هم به عنوان صداپیشه ایفای نقش کرد.

لری کینگ

بازیگران دیگری چون والنتینا مالیاوینا (بازیگر «کودکی ایوان» ساخته آندر‌ی تارکوفسکی) و فیل هاردی (در «نشانی از شر» شاهکار اورسن ولز) و جرج سیگال («چه کسی از ویرجینیا وولف می‌ترسد؟» ساخته مایک نیکولز) هم جزو از دست‌رفتگان سال ۲۰۲۱ هستند.

پاتریشیا هیچکاک، تنها دختر آلفرد هیچکاک هم که در چندین فیلم پدرش (از جمله «بیگانگان در قطار» ۱۹۵۱) نقش‌های کوچکی داشت، در ماه اوت در ۹۳سالگی درگذشت.

بیشتر در این باره:

برتران تاورنیه، کارگردان برجسته فرانسوی در ۷۹ سالگی درگذشت

شناخته‌شده‌ترین فیلمساز درگذشته سال برتران تاورنیه بود که در ماه مارس در ۷۹سالگی از دنیا رفت. او که کارش را با ژان پیر ملویل و ژان لوک گدار شروع کرده بود، با اولین فیلمش «ساعت‌ساز سنت ‌پل» ( ۱۹۷۴) به شهرت جهانی رسید؛ فیلمی که در ایران هم به نمایش درآمد.

لینا ورتمولر، یکی از شناخته‌شده‌ترین فیلمسازان زن جهان هم که با فیلم «هفت خوشگل» در جشنواره جهانی فیلم تهران شرکت کرده بود، در ماه دسامبر درگذشت. این فیلمساز ایتالیایی که ۹۳ سال عمر کرد، با همین فیلم در دهه هفتاد اولین زنی بود که در تاریخ جوایز آکادمی نامزد دریافت اسکار بهترین کارگردانی شد.

مایکل آپتد، فیلمساز سرشناس بریتانیایی، هم در ماه ژانویه در سن ۷۹سالگی درگذشت.

«دنیا کافی نیست» (۱۹۹۹) از مجموعه جیمز باند از جمله آثار اوست.

میکیس تئودوراکیس، آهنگساز برجسته یونانی، هم در ماه سپتامبر در سن ۹۶سالگی درگذشت. تئودوراکیس در بین حدود هزار اثری که در حیطه‌های گوناگون خلق کرد، در ایران برای آهنگسازی فیلم‌هایی چون «زوربای یونانی» (۱۹۶۴) و «زد» ( ۱۹۶۹) شناخته‌شده است.

بیشتر در این باره:

میکیس تئودوراکیس، خالق موسیقی «زوربای یونانی»، در ۹۶ سالگی درگذشت