انرژی‌های تجدیدپذیر در جهان و ایران/ حسین آقامحمدی

هرانا - ۲۰ آبان ۱۴۰۰

خانه > slide, بهداشت و محیط زیست > انرژی‌های تجدیدپذیر در جهان و ایران/ حسین آقامحمدی

خبر اختصاصی
تاریخ : ۱۴۰۰/۰۸/۲۰
دسته : slide,بهداشت و محیط زیست
لینک کوتاه :
کد خبر : ۰۰۰۸۲۰۷۳۲

چاپ خبر

انرژی‌های تجدیدپذیر در جهان و ایران/ حسین آقامحمدی

ماهنامه خط صلح – رشد مصرف سالیانه‌ی انرژی در جهان سه‌درصد است. با این حساب مصرف جهانی انرژی روزبه‌روز بیشتر می‌شود و در صورت افزایش بیشترِ جمعیت ممکن است این میزان باز هم افزایش یابد. روش‌های فعلی تولید انرژی در جهان عمدتاً استفاده از سوخت‌های فسیلی است. مصرف این انرژی باعث آلودگی محیط زیست شده؛ به نحوی که با محاسبات انجام‌شده شاید در سال ۲۰۵۰ کره‌ی زمین نتواند جای مناسبی برای زندگی همه‌ی افراد بشر باشد و نصف این جمعیت چیزی برای خوردن و تنفس نداشته باشند. سوخت‌های فسیلی گذشته از ایجاد آلودگی محیط زیست قابل جایگزین نیستند و روزی به پایان خواهند رسید.

"با این حساب مصرف جهانی انرژی روزبه‌روز بیشتر می‌شود و در صورت افزایش بیشترِ جمعیت ممکن است این میزان باز هم افزایش یابد"بشر برای نجات خودش مجبور است به سمت روش‌هایی به جز استفاده از سوخت فسیلی برود.

مناسب‌ترین روش استفاده از نیروگاه‌هایی با واکنش‌های خورشیدی است. در مرکز تحقیقاتی «سرن» فرانسه آزمایشگاهی برای دسترسی به این انرژی وچود دارد که سال‌هاست در حال کار است. مکانیزم این انرژی این است که با تبدیل هلیم به دو هیدروژن و سپس با واکنش‌دادن و به‌هم‌پوستن دو اتم هیدروژن و تشکیل یک اتم هلیم انرژی ساطع می‌کند؛ در واقع این واکنش در رفت و برگشت قادر به تولید انرژی است. بشر تا زمان به نتیجه‌رسیدن آن مرکز لازم است به دیگر منابع هم دست پیدا کند.

روش‌هایی که کم‌ترین خسارت را به محیط زیست می‌زنند، نیروگاه‌های تجدیدپذیرند. تنوع این‌ها زیاد است، ولی عمده‌ی آن‌ها از نوع نیروگاه‌های بادی، فتوولتائی، تابشی، زمین‌گرمایی، موج دریا و برق‌آبی است.

نیروگاه‌های بادی در ایران خیلی منزل‌گاه ندارد.

قدیمی‌ترین مزرعه‌ی نیروگاه بادی در ایران مزرعه‌ی واحدهای منجیل است، ولی همان‌طور که اکثر مردم مشاهده کرده‌اند، بیش‌تر از حدود سی‌درصد از واحدهای آن در حال چرخش نیستند که دلیل آن تغییر در وضعیت باد است یا شدت و جهت باد تغییر کرده. با این وضعیت نمی‌توان برای تأمین انرژی کشور انتظار ویژه‌ای از این نوع انرژی داشت.

چنین نیروگاه‌هایی در سواحل کم‌عمق بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند، چون جریان باد دائمی دارند و از طرفی به دلیل عمق کم راحت‌تر می‌توان پایه‌های آن‌ها را در دریا مستقر کرد.

واحدهای زمین‌گرمایی، موج دریا و جزر و مدی اصولاً نیروگاه‌های مکمل محسوب می‌شوند؛ ضمن این‌که سرزمین ایران پتانسیل تولید حجم قابل توجهی از این نوع انرژی را ندارد. تنها نیروگاه تحقیقاتی زمین‌گرمائی در اردبیل قرار دارد که توانی در حد چندده کیلووات دارد.

نیروگاه‌های برق‌آبی سال‌هاست شناخته شده‌اند و از حداکثر ظرفیت ممکن آن استفاده می‌شود، ولی کفاف نیاز بشر را نمی‌دهند و در بهترین حالت بیست‌درصد از انرژی کل جهان را تأمین می‌کنند.

از بین دیگر انرژی‌های تجدیدپذیر تنها نوعی که در دسترس‌تر از همه است، نیروگاه‌های خورشیدی ( از نوع تابشی و فتوولتائی) است. از طرفی یادآور بشوم که هر آن‌چه انرژی در کره‌ی زمین است، سر منشاء آن‌ نور خورشید است؛ پس اگر بشر بتواند این انرژی را به صورت مقرون‌به‌صرفه تولید کند، هم می‌تواند محیط زیست را نجات دهد، هم انرژی مورد نیازش را تأمین کند.

مزارع نیروگاه‌های خورشیدی از نوع تابشی به صورت انعکاس نور خورشید عمل می‌کنند؛ به این صورت که تعداد بسیار زیادی از آینه‌های محدب نور خورشید را به ر وش آینه‌ای به کلکتوری در مرکز منعکس می‌کنند و این گرمای متمرکز نقش بویلر را ایفا می‌کند. گرمای حاصل نیز بخار آب تولید می‌کند و بخار آب حاصله با عبور از میان پره‌هایی باعث چرخش ژنراتور می‌شود.

در نیروگاه‌های خورشیدی به روش فتوولتائی نور خورشید مستقیماً در پنل‌هایی به جریان الکتریکی تبدیل می‌شود.

"سوخت‌های فسیلی گذشته از ایجاد آلودگی محیط زیست قابل جایگزین نیستند و روزی به پایان خواهند رسید"پنل‌هایی در ابعاد صد در هشتادوپنج سانتیمتر می‌توانند توانی معادل صد وات تولید کند؛ یعنی به اندازه‌ی یک لامپ رشته‌ای. با قرارگیری پنل‌های زیادی در کنار هم‌دیگر سطح گسترده‌تری حاصل و در نتیجه توان بیشتری تولید می‌شود.

سهولت این روش باعث شده تا در سقف خانه‌ها مورد استفاده قرار گیرد. مشکل فعلی این روش انرژی گران آن در مقایسه با روش‌های معمول انرژی است.

از آن‌جایی که هر اختراع و نوآوری در ابتدای راه دارای راندمان پایینی است و بعد از گذشت عمر و فراوانی کاربرد به راندمان‌های بالاتر می‌رسد، تولید انرژی از نور خورشید هم از این قاعده مستثنا نیست. تا چندی پیش هزینه‌ی تولید از این روش به حدی گران در می‌آمد که اقبالی به آن نبود، ولی بعد از بحث‌های محیط زیستی و به خصوص اتفاقات نیروگاه چرنوبیل و فوکوشیما بشر به شدت مترصد استفاده از این منبع لایزال شد. رشد تولید این انرژی‌ها در مقایسه با سال‌های قبل قابل مقایسه نیست و برنامه‌هایی که دولت‌ها در گسترش آن دارند، آینده‌ی نویدبخشی را نشان می‌دهد.

علی‌رغم افزایش راندمان کارایی این روش از چند دهم در ابتدا به پانزده تا بیست‌درصد در امروز هنوز هم قابلیت رقابت جدی‌ای با سوخت فسیلی ندارد و نیاز به حمایت دولت‌ها دارد.

قیمت برق در کشورهای مختلف از ۱۰-۱۵ سنت در هر کیلووات‌ساعت تا ۴۰-۵۰ سنت است

متأسفانه به دلیل ارزان‌بودن ‌ــ‌اگر بگوییم مجانی‌بودن بهتر است‌ــ قیمت برق در ایران (سه‌دهم سنت برای هر کیلووات‌ساعت) به نظر نمی‌رسد سوخت فسیلی هیچ‌گاه اجازه‌ی عرض‌ اندام به نیروگاه خورشیدی بدهد.

آن‌چه در ایران فعلی درباره‌ی نیروگاه‌های خورشیدی می‌شنویم، تبلیغاتی است و علی‌رغم این ‌همه سروصدای دولت‌های مختلف نقش مؤثری در تولید انرژی ندارند؛ شاید در حد چندصدم درصد از کل باشد.

با نگاهی به مصرف انرژی در ایران که حدود پنج تا هشت‌درصد رشد را شاهدیم، قطعاً در آینده‌ی نزدیک با مشکلات جدی‌ای در زمینه‌ی تولید نیاز داخل مواجه می‌شویم. با نگاهی به خاموشی‌های زمستان و تابستان قبل این واقعیت برای ما روشن می‌شود که برای داشتن آینده‌ای کم‌مشکل مجبوریم به سمت استحصال انرژی از انرژی خورشیدی برویم که در این سرزمین بهترین شرابط را دارد.

با نگاهی به تصاویر زیر می‌توان به پتانسیل سرزمین ایران برای استحصال انرژی خورشیدی پی برد.

پتانسیل بسیار مناسب اقلیم ایران برای تولید انرژی از نور خورشید، قیمت پایین انرژی در کنار عدم اهتمام مسئولان در حمایت و توجه به محیط زیست این را به ما یادآور می‌شود که برای اصلاح این خطا باید مسیر زیر را طی کنیم:

۱- عزم جدی در تمام دست‌اندرکاران به وجود آید و از شعار و عوام‌فریبی دور شوند.

۲- قیمت برق واقعی شود.

۳- در ابتدای کار حمایت مالی با هر عنوانی (از صندوق توسعه‌ی ملی یا پروژه‌های استراتژیک) از آن صورت گیرد.

۴- از تکنولوژی روز استفاده کنیم و به دنبال اختراع چرخ نباشیم. (همان‌گونه که در دیگر موارد رفتار کردیم و هزینه‌ آن‌چنان بالا رفت که از صرفه‌ی اقتصادی خارج شد).