زهکشی غیرکارشناسی ،چالش کشاورزی آبادان

به گزارش ایرنا در سفر رهبرمعظم انقلاب در سال ۱۳۷۵ به خوزستان طرح ۸۰۰ هزار هکتاری معظم له که بعدها به ۵۵۰ هزار هکتار کاهش یافت به تصویب رسید که ۵۰۰هزار هکتار این طرح در خوزستان است و از آن ۲۲ هزار و ۵۰۰ هکتار در ۲ فاز در آبادان تعریف شده است که در فاز نخست این طرح هشت هزار و ۹۰۰ هکتار در روستاهای نوار مرزی این شهرستان اجرایی شده است.

برخی کشاورزان روستاهای بخش مرکزی، اروندکنار و چوئبده شهرستان آبادان در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا از اجرای ناقص این طرح در زمین‌های کشاورزی منطقه با گله‌مندی اظهار داشتند:توسعه و بازسازی نخیلات پس از جنگ تحمیلی هشت ساله از خواسته‌های به حق کشاورزان آبادان بوده و لازم است مسئولان ذیربط نسبت به رفع مشکلات بخش کشاورزی این شهرستان توجه ویژه‌ای داشته باشند.

عبدالرضا جادری از کشاورزان و مدیرعامل تعاونی نخلداران منیوحی آبادان با بیان اینکه کشاورزی در آبادان علاوه بر بعد اقتصادی دارای ابعاد مهم دیگری چون مرزداری است گفت: مرزنشینان آبادان که به نخلداری مشغول هستند به عنوان مرزداران واقعی امنیت ۲۰۰ کیلومتر از نوار مرزی را برعهده دارند اما اگر نخلستان نباشد کشاورزی و فعالیت نخلداری نیز در نوار مرزی وجود نخواهد داشت و در نهایت نمی‌توان امنیت پایداری در نوار مرزی برقرار کرد.

وی آبیاری و پساب‌ را از عمده مشکلات کشاورزان آبادان بخصوص بخش مرزی اروندکنار بیان کرد و گفت: اجرای طرح‌های زهکشی در نخلستان‌ها برای آنها حیاتی است و بارها این مشکل به متولیان امر گفته شده ولی توجه ویژه‌ای به این موضوع از سوی آنها نشده است.

این کشاورزان آبادانی اظهار داشت: زمانی که اروندرود شور می‌شود آب نخلستان‌های اروندکنار از طریق پمپاژ شبکه آبرسانی از بهمنشیر تامین می‌شود اما به دلیل ناقص اجرا شدن طرح آبیاری به زمین‌های بالا دست آب کافی نمی‌رسد.

جادری ادامه داد:چندی پیش که اروندرود شور شد به اتقاق یکی از کشاورزان با هماهنگی نمایندگان مردم آبادان در مجلس و فرماندار وقت ۲ نقطه را برای آبیاری نخلستان باز کردیم که به خاطر این اقدام به دادگاه فراخوانده شدیم و برخلاف دستور قضایی و به رغم مختومه شدن پرونده به دلیل نبود شواهد و دلایل محکومیت ،پرونده مجدد به جریان افتاد و به پرداخت ۱۳ میلیارد ریال جریمه نقدی محکوم شدیم.

وی افزود: طرح آبیاری جزیره آبادان در قالب طرح ۵۵۰ هزار هکتاری مقام معظم رهبری و احیای زمین های پایین دست کرخه رها شده است و برخی تجهیزات انتقال آب در قالب این طرح در حال تخریب بوده و برخی چون لوله‌های آبگیرها به سرقت رفته است.

یک کشاورز بخش اروندکنار آبادان نیز با انتقاد از کم توجهی متولیان امر از جمله موسسه جهاد نصر، سازمان آب و برق خوزستان و جهاد کشاورزی آبادان برای تحویل شبکه آبیاری زهکشیگفت: شبکه آبیاری زهکشی روستاهای آبادان به رغم همه تلاش ها و هزینه‌های هنگفت بدون متولی در حال تخریب بوده و نیاز به توجه ویژه دارد.

نعیم نصاری اظهار داشت: برای لایروبی نهرهای کشاورزی باید دستگاه‌های میکانیکی در اختیار کشاورز قرار گیرد چون زهکش‌های طرح آبیاری با لوله‌های خرطومی سه اینچی با پوشش پشمی کار شده است.این زهکش برای زمین‌های ماسه‌ای و شنی تعریف شده در حالی که جنس زمین‌های کشاورزی آبادان از نوع گل رس است.

یک کارآفرین آبادانی نیز گفت: در صورتیکه زمین‌های بین اروندکنار و چوئبده که بدون استفاده رها شده است در قطعات ۱۰ هکتاری تسطیح و آماده‌سازی شود هم می‌توان در این زمین‌ها فعالیت کشاورزی انجام داد و هم برای جوانان اشتغال پایدار ایجاد کرد.

داود احمدزاده افزود: موسسه جهادنصر در جاهایی که نباید هزینه کند اقدام به احداث شبکه آبیاری زهکشی کرده و جاهای که کشاورز نیاز دارد وی را همراهی نمی‌کند هم‌اکنون در چوئبده چای قرمز، کنجد و جو کشت می‌شود ولی از کشاورزان این منطقه حمایت نمی‌شود.

وی ادامه داد:موسسه جهاد نصر می‌توانست بجای هزینه‌ غیراصولی با احداث شهرک‌های گلخانه‌ای همچنین واحدهای صنایع تبدیلی و بسته‌بندی خرما برای اشتغال جوانان به رونق کشاورزی منطقه کمک کند.

سیدرضا علویان دیگر کشاورز آبادانی در این خصوص گفت: یکهزار و ۲۰۰ هکتار از مزارع دهستان نصار اروندکنار تسطیح لیزری شده است اما از این میزان فقط کمتر از ۳۰۰ هکتار قابل کشت است و مابقی آن تبدیل به نیزار شده است.

وی افزود:این زمین‌ها حاصلخیز است و برای چهارمین سال متولی گندم و سایر محصولات در آنها کشت می‌شود و لازم است برای رفع مشکل مابقی اراضی کشاورزی این منطقه چاره اندیشی شود.

دیگر کشاورز آبادانی شکستگی آبگیرها را یکی دیگر از معضلات عمده کشاورزان منطقه عنوان کرد و گفت: طرح کشاورزی مقام معظم رهبری در بخش مرکزی آبادان فقط در روستای نقش‌حیر در قالب تسطیح اراضی آن هم به شکل ناقص اجرا شده است این درحالی است که در این بخش ۲۶ روستا وجود دارد.

سیدمرتضی محفوظی از نمایندگان مردم آبادان در مجلس شورای اسلامی در این باره گفت: سه میلیون و ۳۰۰ نفر نخل بعد از پایان جنگ تحمیل در آبادان با بی توجهی مسئولان وقت از بین رفت و اگر این تعداد نخل اکنون وجود داشت سالانه سه هزار میلیارد تومان برای کشور درآمد ایجاد می کرد.

وی با تاکید بر احیای دوباره نخلستان‌های منطقه از طریق کاشت نخل افزود: زمین‌های کشاورزی روستاهای شلاحی، ثوامر ، امام‌حسن عسکری(ع) و منیوحی بسیار حاصلخیز هستند و باید به صورت ویژه برای احیای آنها اقدام شود.

معاون استاندار و فرماندار ویژه آبادان نیز با انتقاد از برخی تصمیم های اتخاذ شده در رابطه با برداشت آب از رودخانه های بهمنشیر و اروندرود گفت: شهرستان آبادان با وجود ۲ رودخانه بهمنشیر و اروندرود که آب آنها  به خلیج فارس می‌ریزد چه مشکلی دارد که مجوز برداشت آب از این رودخانه ها به کشاورزان داده نمی‌شود.

سیدزین‌العابدین موسوی اظهار کرد:در حالیکه کشاورزان منطقه علاوه بر کشاورزی مرزداری نیز می کنند حق برداشت آب از این رودخانه ها را ندارد و آب شیرین این رودخانه ها راهی خلیج فارس می شود. معلوم نیست چرا مجوز برداشت آب برای آبیاری زمین‌های کشاورزی صادر نمی‌شود.

وی خواستار رفع مشکل تامین آب کشاورزی آبادان شد و گفت: از مسئولان مربوطه انتظار می رود نسبت به صدور مجوز برداشت آب از رودخانه های بهمنشیر و اروندرود برای کشاورزان آبادانی اقدام کنند.

مدیر امور بهره برداری از شبکه های آبیاری و زهکشی حوضه کارون جنوبی شرکت کرخه و شاوور گفت: طبق قانون وزارت نیرو متولی احداث، بهره‌برداری، تعمیر و نگهداری از شبکه‌های اصلی آبیاری و زهکشی، کانال‌های درجه یک و ۲ می‌باشد و وزارت جهاد کشاورزی نیز متولی احداث، بهره‌برداری و تعمیر و نگهداری شبکه های فرعی کانال‌ها و شبکه‌های درجه سه و چهار است.

شهاب محمودی افزود: در شبکه آبیاری آبادان نخلستان‌های حاشیه اروندرود موسوم به مسیرهای KO و KQ طبق توافق فی‌مابین وزارت نیرو و جهاد کشاورزی با توجه به ماهیت خاص شبکه طراحی شده است، شبکه‌های اصلی و فرعی توسط وزارت نیرو احداث شد که باید زیر نظر جهاد کشاورزی از سوی تشکل‌ها و کشاورزان بهره‌برداری، تعمیر و نگهداری شوند.
وی اظهار داشت:با توجه به اینکه وزارت نیرو شبکه‌های آبیاری زهکش را احداث و آماده بهره‌برداری کرد شبکه اصلی از جمله ایستگاه پمپاژ و کانال‌های اصلی را که بهره‌برداری ، تعمیر و نگهداری از آنها مربوط به وزارت نیرو می‌باشد را به شرکت بهره‌برداری وابسته خود تحویل داد ولی جهاد کشاورزی به دلیل فراهم نبودن بستر برای تشکیل تشکل های کشاورزی از تحویل شبکه‌های فرعی خودداری کرد.
محمودی در ادامه گفت: در سال ۸۸ شروع بهره‌برداری از شبکه آبیاری کشاورزی مذکور در آبادان ، شبکه با شوری آب اروند مواجه شد و باعث شد خیلی از کارها با هم تداخل کند ضمن اینکه تجهیزات شبکه آبیاری از جمله آبگیرها به منظور  رشد نیزار برای تامین علوفه احشام از سوی برخی از روستائیان تخریب شد که هزینه هنگفتی به بار آورد.
وی افزود:در  سال گذشته تعاونی بهاران آمادگی خود را برای تحویل ۲ واحد از شبکه آبیاری و زهکشی مشروط به تامین هزینه‌های مدیریت و توزیع آب، تعمیر و نگهداری شبکه اعلام نمود اما به دلیل مشخص نبودن محل تامین هزینه‌ها این تحویل شبکه صورت نپذیرفت. 
مدیر امور بهره برداری از شبکه های آبیاری و زهکشی حوضه کارون جنوبی شرکت کرخه و شاوور تصریح کرد: در حال حاضر سه تعاونی در شبکه آبیاری آبادان برای بهره برداری از شبکه های فرعی تشکیل شده که به علت مشخص نشدن محل تامین هزینه‌های بهره‌برداری ، تعمیر و نگهداری شبکه و توزیع و مدیریت آب بلاتکلیف هستند.
وی ادامه داد: در سال ۹۴ نواقص شبکه فرعی از سوی سازمان آب و برق به منظور تحویل آن به تعاونی‌ها به طور کامل اصلاح شد اما  به دلیل برخی ایرادها از جمله مشخص نبودن منبع تامین هزینه‌های ذکر شده کار به سرانجام نرسید و همچنان شبکه‌های فرعی بدون متولی مورد بهره برداری قرار می‌گیرند.
محمودی افزود: پس از آن موسسه جهاد نصر روی این شبکه زهکشی روباز طراحی و اجرا کرد و این باعث شد که آب بیشتری هدر رود و مصرف آب افزایش یابد همچنین ایستگاه پمپاژ زهکش نیز توان دفع زه آب ناشی از برداشت آب بی‌رویه را نداشته باشد.
وی گفت: در حال حاضر که آب رودخانه اروندرود شیرین شده و کشاورزان پائین دست شبکه به دلیل مشکل عدم رعایت نوبت آبیاری در بالادست امکان تامین آب کافی برای نخیلات خود را ندارند لذا بعضا اقدام به باز کردن انسداد انهار زهکش به سمت اروندرود نموده و به روش سنتی (آبیاری جزر و مدی) نخیلات خود را  آبیاری می کنند.
وی ادامه داد: قرار است مشکلات بین جهادکشاورزی، وزارت نیرو و موسسه جهاد نصر در این رابطه برطرف شده و شبکه آبیاری مذکور تحویل تعاونی شود.
مدیر امور بهره برداری حوضه کارون جنوبی در پایان اضافه کرد : تنها راه برون رفت از این شرایط مشارکت کشاورزان در بهره‌برداری از شبکه و استفاده از نظرات کشاورزان با تجربه برای ادامه روند بهره برداری از شبکه با توجه به شرایط خاص اجتماعی موجود در منطقه است.

سرپرست مدیریت جهاد کشاورزی آبادان نیز با اشاره به نقش شبکه آبیاری و زهکشی در حفظ نخلستان‌ها گفت: با وجود همزمانی دوره خشکسالی و شوری آب رودخانه اروند در سال ۸۶ ، شبکه آبیاری و زهکشی که به طور ۱۰۰ درصد تکمیل نشده است با وجود کاستی‌ها از ضرر و زیان به بخش کشاورزی و نخیلات آبادان تا حدودی جلوگیری کرد.
حسن دشتی‌نژاد افزود: عدم وجود نظارت بر توزیع آب و عواملی همچون نبود فرهنگ استفاده از شبکه آبیاری باعث شده عده‌ای از بهره برداران در مواقع افت فشار آب در شبکه، نیاز شدید آبیاری و نرسیدن آب به انتهای خطوط شبکه زمین‌های کشاورزان مبادرت به شکستن آبگیرها، لوله‌ها و آسیب زدن به شیرهای این شبکه کنند.
وی با بیان اینکه لازم است رسالت شیوه نوین آبیاری برای کشاورزان از سوی وزارت نیرو تبین شود گفت:  وزارت نیرو از سالهای گذشته می بایست بهره‌برداری از شبکه را به جهاد کشاورزی واگذار می کرد.

دشتی‌نژاد اظهار داشت: در این خصوص نشست های مکرری با بهره‌برداران، اعضای شوراها و دهیاران آبادان برگزار شده و همچنین با تشکیل کارگروهی متشکل از جهاد کشاورزی، بهره‌برداران سازمان آب و برق خوزستان ، مدیرعامل شرکت‌های تعاونی تولیدی، دهیاران و شوراهای روستا از ٢ منطقه روستای نقشه‌حیر و شهر چوئبده بازدید به عمل آمد و نواقص این ۲ روستا رصد شد.
وی در ادامه گفت: مقرر شده نواقص شبکه آبیاری و زهکشی مذکور از سوی سازمان آب و برق خوزستان مرتفع و نواقص برطرف شود و پس از آن شرکت های تعاونی تولیدی شبکه مورد نظر در منطقه مذکور را تحویل بگیرند اما لازم است یکسری کارها همچون آموزش‌ تخصصی و تخصیص اعتبار برای تعمیر و نگهداری شبکه زهکشی برای این شرکت‌ها از سوی سازمان آب و برق خوزستان انجام شود.
دشتی نژاد بیان داشت: منتظر هستیم سازمان آب و برق خوزستان نواقص طرح را در اسرع وقت برطرف و یا اعلام نظر کند تا شبکه به شرکت بهره‌بردار و شرکت‌های تعاونی تولیدی تحویل داده شود تا شاهد شکوفایی کشاورزی این شهرستان باشیم.

شهرستان آبادان دارای یک میلیون و ۸۰۰ هزار نفر نخل خرما به وسعت۱۳هزار و ۲۰۰هکتار است.