تفسیر تقریب‌گرا، مصلحت اسلام را بر مذاهب ترجیح می‌دهد

به گزارش خبرگزاری مهر، همایش اندیشه‌های قرآنی تقریبی آیت‌الله واعظ‌زاده خراسانی با حضور صادق واعظ‌زاده، آیت‌الله بی‌آزار شیرازی و حجج اسلام مهدوی‌راد و سیدمحمود طیب حسینی و از سوی بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی برگزار شد.

آیت‌الله عبدالکریم بی‌آزار شیرازی، مفسر و قرآن‌پژوه در نوبت عصر این همایش گفت: کتاب المعجم

فی فقه القرآن و سر بلاغته آیت‌الله واعظ زاده، خود بهترین نشانگر بعد تفسیری ایشان است و نشان از رویکرد تفسیری تقریب‌گرایی وی دارد؛ این تعبیر یعنی تفسیر تقریب‌گرا برای اولین بار در الازهر مصر مطرح و در وصف تفسیر عبده بیان شده است.

وی با بیان اینکه اندیشه تقریبی آیت‌الله واعظ‌زاده به تبعیت از آیت‌الله بروجردی شروع شد، افزود: از جمله اقدامات تقریبی ایشان فرستادن تفسیر مجمع‌البیان برای شیخ عبدالمجید سلیم، شیخ الازهر بود؛ وی پیشنهاد کرد تا این تفسیر در مصر به عنوان بهترین تفسیر جهان اسلام چاپ شود. این تفسیر با پاورقی‌های سه نفر، یعنی فرزند عبده، شیخ عیسی و محمدمحمدمدنی، رئیس دانشکده الشریعه

الازهر چاپ شد و جز بی غلط‌ترین تفاسیر چاپ شده است.

بی‌آزار شیرازی اضافه کرد: آیت‌الله واعظ‌زاده بعد از پذیرش دبیرکلی مجمع تقریب، چاپ این تفسیر را با مقدمه جالبی که بر آن نوشته بود، در دستور قرار داد. شیخ شلتوت هم مقدمه‌ای بر این تفسیر نوشت که مقدمه علمی تاریخی و ادبی است و عظمت آن را ارائه کرده است. شیخ شلتوت خودش هم صاحب تفسیر تقریب‌گراست که در مجله‌ای به مدت ۱۴ سال چاپ می‌شد.

ویژگی تفسیر تقریب‌گرا

قرآن‌پژوه برجسته کشور اظهار کرد: این تفسیر از تفاسیر مهم و مایه افتخار جهان اسلام است که در آن اقوال صحابه و ائمه (ع) با ادب اختلاف بیان شده است؛ همان طور که آیت‌الله واعظ‌زاده در مقدمه تفسیر آورده‌اند، منظور از تفسیر تقریب‌گرا این است که مصلحت اسلام را بر مصلحت مذهب و فرقه ترجیح بدهیم، برخلاف بسیاری که در هر مسئله‌ای سعی می‌کنند اسلام و قرآن را با فرقه خود توجیه و مصلحت فرقه‌ای را بر دین ترجیح دهند که متأسفانه در اغلب مذاهب وجود دارد.

بی‌آزار شیرازی اضافه کرد: به تعبیر یکی از علمای اهل تسنن، یکی از مشکلات مسلمین این است که اختلافات فرقه‌ای را کنار شریعت الهی می‌نشانند و به مذهب بیشتر از شریعت بها می‌دهند. در دوره اخیر، کسانی چون عبده و سیدجمال تلاش کردند تا تقریب را از طریق سران کشورهای اسلامی دنبال کنند، اما موفقیت چندانی نیافتند، لذا عبده راه را جدا و به علما رو آورد و در الازهر، به فعالیت تقریبی پرداخت.

استاد حوزه و دانشگاه اضافه کرد: اینکه هر فرقه‌ای افکار خود را به قرآن پیوند زده است، یکی از عوامل اختلاف‌آفرین است؛ فلاسفه، معتزله، اشاعره و … همه در این وادی وارد و به تفرقه‌ها دامن زدند، اما عبده تفسیر قرآن به قرآن را برای رفع اختلافات شروع کرد. شلتوت هم برای تقریب، کلام امام علی (ع) را بیان داشته که چگونه افرادی افکار فرقه‌ای خود را حاکم و قرآن را محکوم کردند.

"شیخ شلتوت هم مقدمه‌ای بر این تفسیر نوشت که مقدمه علمی تاریخی و ادبی است و عظمت آن را ارائه کرده است"در ایران هم علامه طباطبایی به تفسیر قرآن به قرآن رو آوردند.

بی‌آزار شیرازی با بیان اینکه مثلاً شیخ شلتوت در تفسیر صراط مستقیم ضمن بیان آرا مختلف مفسران، نظری جمع‌گرایانه و تقریبی ارائه کرده، به گونه‌ای که نه شیعه را و نه اهل تسنن آزرده می‌کند، گفت: منظور از تفسیر تقریب‌گرا نقل نکردن و انتقاد نکردن از آرا دیگران نیست، بلکه مهم رعایت ادب اختلاف است. تفاسیر فرقه‌گرا تلاش می‌کنند دیگران را باطل بدانند و بکوبند و خود را حق بدانند؛ در حالی که در تفاسیر تقریبی، وضع معکوس است؛ در روایت امام باقر (ع) هم بیان شده خداوند کسانی را که سب و لعن کرده، دوست ندارد.

استاد حوزه تصریح کرد: مرحوم طبرسی نقل می‌کند که خداوند لعان و سب‌کننده و فحاش را دوست ندارد؛ البته قرآن لعن دارد، اما لعن آن کلی برای ظالمین و کافرین و … است که در روایت امام باقر (ع) هم تأکید شده است. این در حالی است که تفاسیر فرقه‌گرا با بی‌ادبی سخن می‌گویند، از جمله در آیه وضو، یکی از تفاسیر فرقه‌گرا دیدگاه شرعی شیعه را در این زمینه تهمت می‌داند؛ رشیدرضا در پاسخ وی می‌گوید خدا این شخص را ببخشد که چنین اشتباهی کرده و تفاسیر را ندیده است؛ همچنین تفسیر تقریب‌گرای

شلتوت می‌گوید مسئله وضو از آیه وضو در قرآن، اجتهادی است و مجتهدی که مسح را ارجح می‌داند، مسح ارجح است و او که شستن پا برایش ارجح است، باید این کار را بکند.

بی‌آزار شیرازی با بیان اینکه پرهیز از تعصبات یکی از نشانه‌های تفسیر تقریب‌گراست، افزود: آیت‌الله واعظ‌زاده در مقدمه کتاب فرموده است که محتوای مجمع‌البیان توأم با تقریب و وحدت است. همچنان که خلاف طوسی را به المؤتلف من المختلف تبدیل کرده تا ادب بیشتری داشته باشد.

وی در جمع بندی بحث خود، با بیان اینکه جامعیت در تفسیر، رعایت ادب اختلاف و پرهیز از توهین و لعن از ویژگی‌های تفاسیر تقریب‌گراست، تأکید کرد: قرآن با تفسیر تقریب‌گرا، یکی از مهمترین عوامل وحدت است، مانند کار عبده، المیزان و شلتوت.