لزوم مشارکت گسترده و پرنشاط دانش‌آموزان در تألیف کتب درسی

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو، حسین تاریخی دبیرکل اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانش‌آموزان در یادداشتی نوشت: اتفاقات اخیری که در کشور افتاده و به خصوص تأثیراتی که در فضای آموزشی کشور گذاشته است موجب این می‌شود که در حوزه‌های فعالیت تربیتی و آموزشی تأملات دقیق‌تر و جدی داشته باشیم.

بدون شک این موضوع موجب تعاملات خیلی خوب برخی از جامعه فرهنگیان عزیز با دانش آموزان شد، استفاده از بستر فضای مجازی ، تلفنی و.. توانست خیلی به این ارتباط دوسویه کمک کند؛ این ارتباط لزوما در مخاطب حس خوبی را ایجاد خواهد کرد که معلم همواره همراه و پشتیبان برای دانش‌آموزان هست، از طرفی دیگر هم می‌شود روی این موضوع تأمل کرد که چقدر کتب درسی قابلیت این نوع اتفاقات پیش بینی نشده را داشتند یا خواهند داشت.

ضرورت تعامل برنامه‌ریزان آموزشی با دانش‌آموزان که مخاطبان اصلی هستند امری مهم و اساسی است و فرصت بسیار خوبی را برای جلوگیری از آسیب پذیری و بهره‌گیری از تنوع، به‌روز بودن، پاسخگویی به نیازها را فراهم خواهد کرد.

برخی از کتب و تألیفات از بُعد ارتباطی با زندگی عادی، عمومی و حتی روز مره نوجوانان هیچ رابطه‌ای ندارد و عملا رویکرد آموزشی در برخی از دروس کامل یکطرفه و مابه‌ازای اجتماعی از آن در موقعیت‌ها در اختیار نوجوان وجود ندارد، حتی در برخی از کتب ما نیاز جدی به آینده نگری، آرمان خواهی داریم، نیاز به رفع نیازها در چند سال آینده داریم، نیاز به اینکه محدود در زمان نشویم، ضمن اینکه از سرعت تحولات نیز عقب نمانیم.

آن چیزی که سند تحول نیز به آن تاکید دارد "یادگیرنده" است؛ به طوری که در برخی از بندهای برنامه درسی ملی توانایی انتخاب و ارتباط تعاملی با محیط یادگیری را مهم دانسته و اینکه او به جای اجبار و تابعیت محیط بتواند اراده و انگیزه لازم را برای تربیت پذیری و افزایش شایستگی‌های فردی داشته باشد، بسیار مهم است.

همانطوری که در آن برنامه هم اشاره شده است فعالیت‌های درسی باید به نقش فعال، داوطلبانه و آگاهانه دانش‌آموز در فرایند یادگیری و تربیت پذیری توجه کرده و زمینه تقویت و توسعه روحیه پرسشگری، پژوهشگری، خلاقیت و کارآفرینی را در دانش‌آموز فراهم سازد؛ این عبارت بسیار مهمی است یعنی سه بخش یادگیرنده، یاد دهنده و کتاب هر سه در تعامل با یکدیگر می‌بایست این مهم را به نتیجه مطلوب برسانند.

ما باید بپذیریم که نوجوان و دانش‌آموز امروز جامعه که مخاطب اصلی تربیت و آموزش است باید در آنچه قرار است سرنوشت خودش با آن را در آینده رقم بخورد مشارکت و تعامل و نقش فعال و اثرگذاری داشته باشد، نیازها را استخراج کند، نظام مسأله تولید کند، رتبه بندی و ارزش گذاری کند و بتواند به عنوان حلقه مکمل سبک‌های بهتر یادگیری را از دید خودش معرفی و ارائه نماید، به عنوان دیده‌بان برتر ارزشیابی و بررسی خوبی از کارها داشته باشد و بدون شک در تألیف کتب نقش سازنده و مشارکت گسترده و پرنشاطی داشته باشد.

اگر ما به فکر رفع نیازها و به روز بودن تألیفات درسی هستیم باید از این پیشنهاد استقبال کرده و سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی باید بتواند درصدد ارتباط با گروه نخبگانی دانش‌آموزان باشد و در یک ارتباط دوسویه بتواند محتوای مورد نظر خود در ارتباط با دانش‌آموزان تولید، نشر و ارزشیابی نماید؛ قطعا این امر هم رشد فردی و گروهی دارد و هم در کل موجب تقویت نظام آموزشی یکطرفه و غیر تعاملی ما خواهد داشت؛ این نگاه به مخاطب حس اعتماد سازی و حس مشارکت فعالانه، مشورت جمعی راخواهد داد و در فرآیند یادگیری آن را با انگیزه و وابسته تر خواهد کرد.

شاید از یک منظر دیگر باید به این برسیم که اساسا این یک امر مورد احتیاح و حق اجتماعی دانش‌آموز که بتواند در ده‌ها کتابی که سالانه مطالعه می‌کند، در ده‌ها سالی که برای آنان وقت و عمر می‌گذارد، و شاید از هر محصولی دیگر به آن انس و ارتباط دارد نظر و مشارکت داشته باشد، اینکه ما او را صرفا یک مخاطب فرض کنیم و به اون این عرصه را ندهیم که بتواند نقش آفرین باشد بدیهی است که نمی توانیم در آینده هم از او توقع خلاقیت و ابتکار داشته باشیم و نمی توانیم بگوییم چرا تأثیرات کتب در سطح جامعه چرا انقدر پایین هستند.

به نظر می رسد تولید علم را باید از همین سنین پایین گفتمان سازی و ریل گذاری کنیم، نقش آفرینی در تالیفات قطعا می تواند در این عرصه نیز تأثیرات جدی و بسزایی داشته باشد؛ اینکه ما دانش‌آموز را به عنوان یک عنصر فعال در عرصه تربیتی آموزشی، دینی خودش فرض کنیم آن چیزی که فلسفه سند نیز به آن تأکید دارد و ما باید این گفتمان مورد نظر رهبری را از همین سال‌های ابتدایی جوانی آغاز کنیم.

تشکل های دانش‌آموزی بهترین وسیله و راه ارتباطی برای تسهیل این امر هستند، به طور نمونه یکی از اصلی ترین اقدامات دانش‌آموزان عضو انجمن های اسلامی دانش آموزان در قالب سطوح ملی طرح و بررسی کتاب‌های درسی است؛ دانش آموزان با اقدامات شبکه‌ای که در قالب مدارس مرتبط و گروه همسالان دارند نظرات خودشان را پیرامون کتاب جمع بندی و به بحث و بررسی می‌گذارند.

تا به حال کتاب‌های مختلف درسی به خصوص کتاب‌های پایه نظری توسط بچه‌ها در قالب کارگروه های مختلف بحث و بررسی و ارزشیابی شده است که بدون شک این امر نشانه اشرافیت و اطلاع خوبی است که دانش‌آموزان نسبت به محیط پیرامونی خود دارند؛ دانش آموزان قطعاً به آن چیزی که فرا می‌گیرند باید این حساسیت را داشته باشند و اینکه ما این فرصت خود ارزشیابی را به جامعه هدف بدهیم قطعا تأثیرات مثبت و بسزایی را خواهد داشت.

تشکل‌های دانش‌آموزی با بهره مندی از ظرفیت نخبگانی و زبده‌یابی که دارند جمعیت قابل توجه و شبکه‌ای موثری را در ساختارهای چابک و چالاکشان در اختیار دارند که می‌توانند در کمترین زمان ممکن رفت و برگشت های لازم را بابت موضوعات مختلف داشته باشند. بعضا مجموعه های مثل اتحادیه اتفاقا تجربه های خوبی هم در این نمونه داشته است.

من امیدوارم که مجموعه وزارت آموزش و پرورش و سازمان پژوهش برنامه‌ریزی که انصافا در مسیر تعاملات به نسبت سال‌های پیشین خیلی امیدوارانه‌تر عمل می‌کنند در این فریضه هم ان‌شاءلله بتوانند نقش موثری را ایفا نمایند