الگوی «آموزش پاسخگو برای برنامه آموزش علوم توانبخشی» ارائه شد

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، دکتر اکبر میرجانی اقدم، در راستای طرح تحول و نوآوری آموزش پزشکی، نتیجه مطالعه ای با رویکرد توانبخشی در سطح دانشگاه های علوم پزشکی مستقر در شهر تهران را ارائه داد.

میرجانی اقدم درباره ضرورت اجرای این طرح پژوهشی و دستیابی به الگوی «آموزش پاسخگو برای برنامه آموزش علوم توانبخشی» گفت: رفع نیازهای مرتبط با سلامتی جامعه، از اولویت های اصلی نظام آموزش عالی حوزه سلامت است و نظام سلامت برای تحقق این هدف، تربیت دانش آموختگان توانمند، متعهد و پاسخگو به نیازهای جامعه را از مهمترین ماموریت های دانشگاههای علوم پزشکی قرار داده است.

وی افزود: دانشگاه های علوم پزشکی نیز برای انجام هرچه بهتر این ماموریت و رفع نیازهای مرتبط با سلامتی جامعه، باید نظام آموزشی خود را بر اساس نیازها و اولویت های سلامت جامعه طراحی و اجرا کنند.

این محقق افزود: امروزه بیش از هر زمان دیگری با چالش توانمندی فارغ التحصیلان حوزه های مختلف سلامت روبه رو هستیم و یکی از رویکردهایی که در سالهای اخیر برای مقابله با این چالش مورد توجه قرار گرفته، ایجاد پیوند بین آموخته های فارغ التحصیلان دانشگاهی و نیازهای جامعه است که به عنوان «آموزش پاسخگو» مطرح است.

وی یادآور شد: «آموزش پاسخگو»، یک رویکرد آموزشی است که به نیازها و انتظارات جامعه پاسخ می دهد. با توجه به اهمیت موضوع و تاکید بر سیاست ها و برنامه های تحول آموزش پزشکی و تدوین بسته های طرح تحول و نوآوری آموزشی در وزارت بهداشت و از آنجائیکه یکی از بسته های طرح تحول، «آموزش پاسخگو و عدالت محور» است، مطالعه ای جهت دستیابی به الگوی آموزش پاسخگو برای برنامه آموزش علوم توانبخشی به صورت آمیخته انجام شد.

میرجانی اقدم خاطرنشان کرد: نتایج مطالعه یادشده، به منظور نهادینه سازی آموزش پاسخگو می تواند مورد استفاده سیاستگذاران نظام آموزش عالی سلامت در دانشگاه های علوم پزشکی، بویژه در حوزه علوم توانبخشی قرار بگیرد و به هدایت برنامه های آموزشی در جهت پاسخگویی به نیازها و انتظارات جامعه، کمک کند.

وی در خصوص چگونگی اجرای این پژوهش، اظهار داشت: این طرح پژوهشی، در مرحله اول (بخش کیفی) با مشارکت ۲۵ نفر از خبرگان حوزه توانبخشی و در مرحله دوم (بخش کمی )، با مشارکت ۸۵ تن از رؤسای دانشکده ها، معاونان آنان، مدیران گروه های آموزشی و اعضای هیات علمی دانشکده های توانبخشی دانشگاه های علوم پزشکی مستقر در شهر تهران، اجرا شد.

مسئول حوزه دانشجویی دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی با تشریح یافته های بدست آمده از این تحقیق گفت: ۶ بعد کلی «جامعه، نظام آموزش عالی سلامت، دانشگاه، استاد، دانشجو، برنامه آموزشی و درسی»، را به عنوان ابعاد آموزش پاسخگو و تاثیرگذار در تحقق رسالت دانشگاه های نسل سوم و چهارم به دست آمد.

وی افزود: طبق همین ابعاد، مولفه ها و شاخص های شناسایی شده را تشریح کرده و الگوی آموزش پاسخگو برای برنامه آموزش توانبخشی در دانشگاه های علوم پزشکی مستقر در شهر تهران ترسیم شد.

میرجانی اقدم همچنین به منظور توسعه، ترویج و بکارگیری الگوی آموزش پاسخگو، پیشنهادهایی را مطرح کرد و گفت: جامعه و مولفه های مرتبط با آن، نقش مهمی را در هدایت نظام های آموزشی به سمت پاسخگویی به نیازهای جامعه ایفاء می کنند، لذا لازم است که نیازهای جامعه بعنوان پایه و اساس طراحی و تدوین برنامه های درسی و آموزشی در دانشگاه ها، بویژه در حوزه علوم توانبخشی مورد توجه قرار بگیرند.

این محقق حوزه آموزش عالی به جایگاه «دانشگاه ها» بعنوان مهمترین رکن اصلی مدیریت اثربخش فعالیت های آموزشی و پژوهشی به منظور پاسخگویی به انتظارات جامعه اشاره کرد و پیشنهاد داد که با اعطای اختیارات لازم به دانشگاههای علوم پزشکی، این امکان فراهم شود تا بتوانند ضمن رصد نیازها و انتظارات جامعه، نسبت به بازنگری برنامه های درسی راسا اقدام کنند.

وی با اشاره به نقش اساتید در فرایند آموزش پاسخگو، گفت: اساتید توانمند و با انگیزه، یکی از ابعاد مهم و تاثیر گذار در فرایند آموزش پاسخگو هستند و لذا می توان با توجه به آگاهی اساتید از نیازها و تحولات جامعه در کنار تولید علم مبتنی بر نیاز جامعه، از مشارکت آنان در تهیه و تدوین برنامه های آموزشی و درسی ، و ترغیب و هدایت دانشجویان در عرصه های بالینی استفاده کرد.

این محقق از دانشجویان به عنوان بازیگران و صاحبان اصلی فرایند نظام آموزش عالی سلامت یاد کرد و افزود: می توان توانمندسازی دانشی، نگرشی و مهارتی و توسعه شایستگی های عمومی و حرفه ای دانشجویان را به منظور آماده سازی جهت پذیرش مسئولیت های اجتماعی، ارائه خدمات عدالت محور و نقش آفرینی در نظام سلامت توام با رعایت اخلاق حرفه ای را جزو برنامه های آموزشی و درسی قرار داد و به عنوان شاخصی مهم در مباحث مربوط به اعتباربخشی دانشگاهها، در نظر گرفت.

وی بر اهمیت نقش برنامه آموزشی و درسی به عنوان یکی دیگر از ابعاد آموزش پاسخگو تاکید کرد و اظهار داشت: برنامه های درسی بستر شکل گیری مهمترین فرایند نظام دانشگاهی یعنی یادگیری است، و پیشنهاد می شود که سیاستگذاران نظام آموزش عالی سلامت و دانشگاهها، «تنظیم اهداف روشن و قابل دستیابی در حیطه برنامه های آموزش توانبخشی، استفاده از شیوه های نوین آموزشی متناسب با تحولات جامعه، استفاده از روشهای متنوع ارزشیابی در برنامه های آموزشی و پاسخگویی برنامه درسی به محیط» را مورد توجه قرار بدهند.

این متخصص حوزه آموزش عالی در راستای آموزش پاسخگو، اجرای طرح های پژوهشی دیگری را پیشنهاد داد و گفت: می توان در قالب طرح های پژوهشی، «پایش برنامه های درسی در راستای پاسخگویی به نیازهای واقعی جامعه به منظور حفظ پویائی آن، شناسایی و ارزیابی نیازهای واقعی جامعه در حوزه سلامت در کشور، طراحی برنامه های توانمندسازی در دانشگاهها و گروه های آموزشی در راستای پاسخگویی به نیازهای جامعه و بازنگری استانداردهای موجود آموزشی در حوزه های مربوط به درونداد، فرایند و برونداد نظام آموزش عالی سلامت» را به اجرا گذاشت.

وی افزود: می توان طرح های پژوهشی برای «تدوین سازو کارهای مناسب ارتقای مستمر حرفه ای دانش آموختگان و اعضای هیات علمی در راستای پاسخگویی بهتر به نیازهای در حال تحول نظام جامع سلامت، تعیین میزان اثربخشی برنامه های درسی مبتنی بر ابعاد شناسایی شده در الگو، تدوین شاخص ها و استانداردهای مناسب ملی به منظور اندازه گیری و سنجش پاسخگویی دانشگاهها و برنامه های آموزشی و درسی، و بررسی وضعیت موجود بهره گیری از آموزش پاسخگو و تعیین فاصله وضع موجود و مطلوب»، طراحی و اجرا کرد.

به گفته میرجانی اقدم «نیازسنجی و انجام مطالعات کپ (KAP) در خصوص دانشجویان، اساتید و مدیران، سیاستگذاران سلامت، ارائه کنندگان خدمات و سایر ذی نفعان آموزش پزشکی کشور» نیز می تواند راهگشای بسیاری از مسایل این حوزه باشد.

نتایج این طرح پژوهشی و «الگوی آموزش پاسخگو برای برنامه آموزش علوم توانبخشی» که توسط دکتر اکبر میرجانی اقدم ترسیم شده، در مجلات پژوهش در آموزش علوم پزشکی (دوره ۱۴، شماره یک، بهار ۱۴۰۱) و توانبخشی (دوره ۲۲، شماره ۴، زمستان ۱۴۰۰) منتشر شده است.