پیش غذا‌هایی از دیدگاه طب سنتی برای افطار

در میان خوراکی‌های متنوع ماه رمضان پیش غذا‌هایی مانند فرنی، شله زرد، شیربرنج، حلوا، سوپ، آش رشته و حلیم در وعده و میان وعده‌های افطار تا سحر استفاده می‌شوند.

الهام پارسا، پزشک متخصص طب سنتی و عضو هیئت علمی دانشگاه گفت: در طب سنتی غذا‌های سبک وجود دارند که به دلیل بافت لطیف، دستگاه گوارش می‌تواند آن‌ها را راحت‌تر هضم کند که به آن ها غذا‌های لطیف گفته می‌شود؛ اما در مقابل به غذا‌هایی که بافت فشرده و متراکم تری دارند و برای حل در دستگاه گوارش باید وقت بیشتری صرف شود و در اصطلاح به گوارش قویتری نیاز است، غذا‌های غلیظ می‌گویند.

اصولاً کسانی که معده و گوارش ضعیف دارند یا اثرات غذا‌ها سریعتر در بدنشان ایجاد می شود، مثل افرادی که در دوران نقاهت بیماری هستند یا روزه‌داران، ترجیحاً باید از‌ غذاهای لطیف استفاده کنند؛ اما کسانی که معده قوی دارند و می‌توانند غذا‌های سنگین را هضم کنند یا غذا‌های راحت هضم برایشان مشکل ایجاد می کند، می‌توانند از غذا‌های غلیظ استفاده کنند.

در ماه رمضان با توجه به این که در خورد و خوراک ما تغییرات ایجاد می شود و معده در معرض ضعف قرار می‌گیرد، بهتر است به خصوص در وعده افطار از غذا‌های لطیف مثل فرنی، حریره بادام، شیر برنج، شله زرد و سوپ رقیق استفاده شود.

در واقع با شروع افطار پس از مصرف آب جوش و چای می‌توان یکی از پیش غذا‌ها را مصرف و از مصرف پیش غذا‌های سنگین و غلیظ مثل آش رشته و حلوا یا مصرف شام پرهیز کرد.

فرنی، غذایی لطیف و سبک

فرنی از ترکیب آرد برنج، شیر و شکر تهیه می شود و بر اساس اجزای تشکیل دهنده و میزان افزودن هر ترکیب می‌تواند مزاج متفاوتی داشته باشد. در کل مزاج این غذا معتدل رو به گرم است و وقتی گرمی این غذا بیشتر می‌شود که شیرین کننده‌هایی مثل شکر، شیره انگور و عسل به آن اضافه شوند. شیرینی‌ها مزاج گرمی دارند و هرچه خوردنی شیرینی‌تر باشد، مزاج آن گرم‌تر می شود.

همه افراد می توانند از فرنی استفاده کنند و برای هیچ مزاجی منع مصرف ندارد. مگر این که فرد به شیر حساسیت داشته باشد؛ چون شیر این غذا به خوبی جوشانده می شود، مشکلات گوارشی شیر کمتر خواهد بود.

افراد با مزاج سرد می توانند فرنی را همراه با هل و دارچین استفاده و افراد با مزاج یا معده گرم بهتر است از این ادویه ها استفاده نکنند. افراد گرم مزاج بهتر است از شکر و افراد سرد مزاج از عسل و شیره انگور یا نبات استفاده کنند که در مقایسه با شکر گرمی بخش‌تر است.

شیربرنج و حلیم

شیر برنج از ترکیب شیر و برنج کاملا پخته شده و شکر تهیه می‌شود.

"در کل مزاج این غذا معتدل رو به گرم است و وقتی گرمی این غذا بیشتر می‌شود که شیرین کننده‌هایی مثل شکر، شیره انگور و عسل به آن اضافه شوند"البته بهتر است در زمان طبخ شیر برنج شکر به آن اضافه نشود؛ بلکه در زمان مصرف بر اساس ذائقه و نیاز به میزان کم یک شیرین کننده استفاده شود. شیربرنج از نظر مزاجی مرکب القوا است؛ یعنی در برخی سبب سردی و در برخی سبب گرمی مزاج می‌شود. در کل این غذا مزاج معتدل رو به گرم دارد. استفاده از شیره انگور همراه شیر برنج اثرات تقویتی دارد و به خصوص اگر در ماه روزه داری همراه با پودر بادام درختی استفاده شود، به ویژه برای افراد سالمند و دچار ضعف گزینه بسیار مناسبی محسوب می‌شود. ضمن این که این غذا باعث نیکویی رنگ رخسار می‌شود.

در مورد حلیم با توجه به گرمی طبع گندم و گوشت گوسفندی که در آن استفاده می‌شود و بر اساس روغن و دارچین افزوده به آن طبع حلیم رو به گرم است؛ اگر در آن از روغن زیادی استفاده نشود، غذای مناسبی برای ماه رمضان است.

حلیم برای همه مزاج‌ها گزینه مناسبی است؛ مگر این که فرد به دارچین یا گندم آن حساسیت داشته باشد.

 شله زرد تقویت کننده قوا

از دیدگاه طب سنتی شله‌زرد در گروه غذا‌های تقویت کننده قرار دارد. زعفران و گلاب آن اثرات شادی‌بخش داشته و سبب تقویت سیستم گوارشی شده و به هضم بهتر کمک می‌کند. متخصصان طب سنتی شله زرد، فرنی، حریره بادام و شیر برنج را بهترین خوراکی‌ها برای رفع افسردگی می دانند. شله زرد به دلیل دارا بودن زعفران و گلاب مزاج رو به گرمی دارد و شاید گرم مزاجان نتوانند آن را به راحتی تحمل کند؛ البته کسانی که در اثر مصرف زعفران دچار سردرد می‌شوند، ممکن است این غذا گزینه خوبی برایشان نباشد. برای تهیه شله زرد بهتر است برنج خوب خیسانده و پخته شود.

 حلوا و آش رشته، غذا‌هایی غلیظ

حلوا از ترکیب آرد، روغن و شکر تهیه و غذای سنگین، غلیظ و دیر هضم است.

"شیرینی‌ها مزاج گرمی دارند و هرچه خوردنی شیرینی‌تر باشد، مزاج آن گرم‌تر می شود.همه افراد می توانند از فرنی استفاده کنند و برای هیچ مزاجی منع مصرف ندارد"با توجه به این که از چه ترکیباتی در آن بیشتر استفاده می‌شود و هزینه متفاوتی دارد؛ در کل مزاج این غذا گرم است و هر چقدر روغن و آرد آن بیشتر باشد، ثقیل‌تر است و نباید در وعده افطار از آن استفاده شود. مصرف زعفران و گلاب در این غذا می‌تواند مزاج آن را گرم‌تر کند. 

آش رشته و کشک به دلیل دارا بودن رشته و حبوبات زیاد غذای فوق العاده غلیظ، سنگین و نفاخ است و در اغلب افراد سبب مشکلات گوارشی می‌شود؛ به خصوص اگر سیر، پیاز و نعنا داغ آن با یک وجب روغن تهیه شود. هرچه آش رقیق تر باشد، لطیف‌تر است و گوارش و هضم بهتری دارد. بهتر است از مصرف آش رشته در ماه رمضان پرهیز شود. 

 سوپ و آش، مورد توصیه حکمای طب سنتی

آش جو، آش ماش، آش برنج و آش‌های محلی که در آن ها از سبزیجات مختلفی استفاده می‌شود، در گروه آش‌های مناسب ماه مبارک رمضان هستند. هر چه آش و سوپ رقیق‌تر، کم حبوبات‌تر و سبزیجات تازه بیشتری در آن استفاده شود برای وعده افطار مناسب‌تر است.

حبوبات آش باید خیسانده شوند. برای کسانی که مشکل نفخ دارند، بهتر است حبوبات در حد جوانه زدن خیسانده شوند و از مصرف حبوبات نفاخ مثل لوبیا سفید که هضم سختی دارد، پرهیز شود.

از دیدگاه طب سنتی بهتر است سوپ وعده افطار حاوی مقادیر جو یا برنج و کمی آب گوشت و ترجیحاً بال و گردن مرغ باشد که از لطیف‌ترین قسمت‌های مرغ هستند و از مصرف گوشت گاو و گوساله به دلیل هضم سنگین و ایجاد مواد غلیظ‌تر در بدن اجتناب شود. به جای افزودن رب گوجه فرنگی به سوپ بهتر است آن را با زردچوبه و بعضی از ادویه های مخصوص طعم دار کنید تا به مصرف رب گوجه نیاز نباشد.

برای روزه‌داران دچار ضعف مصرف تخم مرغ عسلی همراه با آویشن توصیه می‌شود. بهتر است از غذا‌ها و نوشیدنی‌های مصرفی در وعده افطار از نظر دمایی به شکل گرم مصرف شود تا به معده‌های سرد آسیب نزند؛ زیرا غذای سرد سبب ضعف هضم می‌شود.