خاک چطور می‌تواند به نجات کره زمین کمک کند؟
بی بی سی فارسی
خاک چطور می‌تواند به نجات کره زمین کمک کند؟یک ساعت پیش
منبع تصویر،
Getty Images
دانش خاک‌شناسی ممکن است هیجان‌انگیزترین رشته علمی به نظر نیاید اما اگر بدانید چقدر دانش گسترده‌ای است حتماً تعجب می‌کنید. مردم و حتی خود دانشمندان تا سال‌ها آنچه در خاک زیر پایمان می‌گذرد را دست‌کم می‌گرفتند. اما این دهه، دهه بین‌المللی خاک نام گرفته است. هدف این است که اهمیت خاک در امنیت غذایی، تنوع زیستی و تغییرات اقلیمی موردتوجه قرار بگیرد.
پیت اسمیت یکی از کسانی است نقش کلیدی در آگاه‌سازی درباره اهمیت خاک داشته است. پیت اسمیت پروفسور خاک و تغییرات اقلیمی در دانشگاه ابردین است.
"مردم و حتی خود دانشمندان تا سال‌ها آنچه در خاک زیر پایمان می‌گذرد را دست‌کم می‌گرفتند"
اما خاک چطور می‌تواند از جنبه‌های مختلف به تغییرات اقلیمی کمک کند؟
خاک نگه‌دارنده کربن است
میزان کربنی که در خاک ذخیره‌شده است دو برابر مقداری است که در تمام پوشش گیاهی سطح زمین -درختان، سبزه‌ها، علف‌ها و همه سبزی‌های دیگر- وجود دارد.
بیشتر بخوانید:
- چرا خاک و کیفیت آن مهم است؟
- ماشین‌آلات سنگین کشاورزی آسیب زیادی به خاک می‌رسانند
- سازمان ملل: طمع سیری‌ناپذیر ما درحال تقلیل کیفیت زمین در اطراف جهان است
آقای اسمیت می‌گوید: «کافی است تغییرات کوچکی در این دریای عظیم کربن ایجاد شود تا شاهد تأثیر آن بر تغییرات آب و هوا باشیم.» او ادامه می‌دهد: «وقتی خاک را شخم می‌زنید، ماده طبیعی حاوی کربن را هم زیرورو می‌کنید و به‌این‌ترتیب مقادیری کربن به اتمسفر افزوده می‌شود و همین دی اکسید کربن است که دلیل اصلی تغییرات اقلیمی است.»
«حالا اگر خلاف این عمل کنیم، یعنی اگر سعی کنیم کربن را با کنترل و اداره بهتر خاک در آن حبس کنیم و نگذاریم مواد طبیعی خاک از دست بروند، می‌توان از ورود دی اکسید کربن به اتمسفر جلوگیری کرد.»
دانش خاک: رشته علمی پنهان مانده
باوجود اهمیت کلیدی این شاخه علمی، تنها در سی سال اخیر است که مسئله خاک به‌عنوان یکی از جنبه‌های قابل‌بررسی درزمینهٔ تغییرات اقلیمی مورد توجه قرارگرفته است.
منبع تصویر،
Getty Images
پروفسور اسمیت به خاطر می‌آورد: «وقتی من کارم را در این زمینه شروع کردم در بیشتر تحقیقاتی که درباره تغییرات اقلیمی در سطح جهان صورت می‌گرفت نگاه بسیار ساده‌ای به خاک وجود داشت و بیشتر متکی بر داده‌هایی درزمینهٔ فیزیک اتمسفر بودند. به‌تدریج تحقیق‌های جدیدتر به تأثیر تغییرات اقلیمی بر پوشش گیاهی توجه بیشتری کردند.»
مسیری که سازمان ملل متحد طی کرد
در اواخر دهه ۹۰ از پروفسور اسمیت دعوت شد که یکی از نویسندگان ارشد گزارش ویژه سازمان آی پی سی‌سی - هیئت بینا دولتی تغییرات اقلیمی که از زیرمجموعه‌های تأثیرگذار سارمان ملل متحد است- شود. موضوع فصلی که به او پیشنهاد شده بود درباره استفاده از زمین و جنگل داری بود. مطلب آقای اسمیت متمرکز بر خاک بود اما در جریان نوشتن مقاله واقعیت‌های زیادی برایش روشن شدند: «متوجه شدم مسائل مربوط به خاک بی‌ارتباط با خیلی چیزها که از قبل می‌دانستم نیستند.»
باوجود مقاله‌ای که آقای اسمیت نوشت، بازهم مدت‌ها طول کشید تا اهمیت تنوع زیستی درک شود و کارگروه تخصصی خودش را داشته باشد. عاقبت در سال ۲۰۱۲ بود که هیئت بینا دولتی علمی و سیاست‌گذاری درباره تنوع زیستی و اکوسیستم‌ها (آی پی بی اس) در مجموعه سازمان ملل تشکیل شود.
سال بین‌المللی خاک
از پادکست رد شوید و به خواندن ادامه دهیدپادکسترادیو فارسی بیبیسیپادکست چشم‌انداز بامدادی رادیو بیبیسی – دوشنبه ۱۹ اردیبهشت ۱۴۰۱
پادکست
پایان پادکست
باوجوداینکه چند سال بعد از اجلاس ریو در سال ۱۹۹۲ مسئله خاک به‌عنوان اولویت‌ها مشخص‌شده بود اما کمیته‌های کاری که بتواند تغییرات اقلیمی را به مسائل مربوط به تنوع زیستی و از بین رفتن خاک و بیابان‌زایی در زمین گره بزند سال‌ها بعد ایجاد شد.
به دنبال شکل گرفتن این سازمان‌ها، سال ۲۰۱۵ به‌عنوان سال بین‌المللی خاک نام‌گذاری شد و بعد دهه بین‌المللی خاک معرفی شد که ما هم‌اکنون در آن به سر می‌بریم.
در دهه بین‌المللی خاک سازمان جهانی غذا و کشاورزی (فائو) هم نقش مهمی بر عهده دارد. این سازمان گزارش اختصاصی و اولین مطالعه جهانی درباره تخریب خاک را منتشر کرد.
پروفسور اسمیت توضیح می‌دهد: «یکی از شاخص‌های میزان تخریب خاک، میزان از دست رفتن مواد طبیعی موجود در آن است. حدود ۵۰ درصد مواد طبیعی خاک را کربن تشکیل می‌دهد. از ازای هر تن ماده طبیعی خاک که از دست می‌رود، حدود نیم تن کربن هم از دست می‌رود. این میزان کربن به شکل دی‌اکسید کربن وارد اتمسفر می‌شود.
"هدف این است که اهمیت خاک در امنیت غذایی، تنوع زیستی و تغییرات اقلیمی موردتوجه قرار بگیرد.پیت اسمیت یکی از کسانی است نقش کلیدی در آگاه‌سازی درباره اهمیت خاک داشته است"بخشی از کارهایی که برای بهبود حاصل خیزی و جلوگیری از تخریب و فرسایش خاک انجام می‌دهیم، در عمل همان کارهایی هستند که می‌توانند مانع از ورود دی‌اکسید کربن به اتمسفر شوند.»
سیندرلای کاهش تغییرات اقلیمی
هرچند تالاب‌ها و زمین‌های با خاک توربی (پوده زار) (زمین‌هایی که توده‌های تیره‌رنگ حاصل از تجزیه خزه و گیاهان در آن پراکنده‌شده‌اند) فقط ۳ درصد سطح زمین را در برگرفته‌اند اما این نوع زمین میزان فوق‌العاده زیادی کربن در خود ذخیره کرده‌اند. حتی بیشتر از تمام کربنی که در سطح تمام جنگل‌های استوایی وجود دارد. پروفسور اسمیت می‌گوید: «به نظر من زمین‌های توربی مورد بی‌توجهی قرارگرفته‌اند. این زمین‌ها می‌توانند مانند سیندرلای کاهش تغییرات اقلیمی باشند.»
خاک‌های توربی اسکاتلند
آقای اسمیت چند مسئولیت کلیدی در محیط‌زیست اسکاتلند دارد. یکی از آن‌ها در کمیته محیط‌زیست است.
کمیته جدیدی که از زمان برگزاری نشست بین‌المللی اقلیمی کاپ ۲۶ در گلاسکو تشکیل شده‌اند.
آقای اسمیت می‌گوید: «اسکاتلند در حال برداشتن قدم‌های بزرگی درزمینهٔ محیط‌زیست است. برنامه کاری تخصصی درباره زمین‌های توربی طراحی‌شده و بودجه‌ای هم به آن تخصیص داده‌شده است. مسئله این است که بودجه کافی هست اما نیروی کار کافی موجود نیست.»
درحالی‌که حدود ۸۰ درصد زمین‌های توربی در بریتانیا با درجات مختلف در شرف تخریب هستند، بازسازی آن‌ها می‌تواند تأثیر فوق‌العاده‌ای در کنترل انتشار گازهای گل خانه‌ای در اسکاتلند و بودجه لازم برای کاهش آن داشته باشد. وقتی گازهای متصاعد شده از زمین‌های توربی را وارد محاسبات گازهای گلخانه‌ای اسکاتلند می‌کنیم، اسکاتلند از کشوری که به خاطر جنگل‌های زیادش قاعدتاً باید یک جذب‌کننده خالص گازهای گل خانه باشد، به یک تولیدکننده خالص گاز گلخانه تبدیل می‌شود. چون این زمین‌های توربی رو به تخریب، کربنی که در طول سال‌های بسیار در خود نگه‌داشته‌اند را وارد اتمسفر می‌کنند.
منبع تصویر،
Getty Images
زمین‌های توربی مقدار بسیار زیاد کربن در خوددارند چون خاک آن‌ها اشباع‌شده با آب است.
"این سازمان گزارش اختصاصی و اولین مطالعه جهانی درباره تخریب خاک را منتشر کرد.پروفسور اسمیت توضیح می‌دهد: «یکی از شاخص‌های میزان تخریب خاک، میزان از دست رفتن مواد طبیعی موجود در آن است"به‌محض اینکه میزان آب در این نوع خاک پایین می‌رود، اکسیژن وارد می‌شود، مواد طبیعی اکسید می‌شوند و دی‌اکسید کربن تولید می‌شود. بعد این دی‌اکسید کربن وارد اتمسفر می‌شود. در برنامه‌ای که برای کنترل این وضعیت طراحی‌شده هدف این است که تخریب خاک را با بالا بردن سطح آب متوقف کنند. قرار است با ایجاد مانع، مسیرهای خروج آب را ببندند تا آب زمین‌های توربی از آن‌ها خارج نشود و همین‌طور با بارش باران دوباره در آن‌ها آب جمع شود. با این روش می‌توان زمین‌های توربی را بازسازی کرد و «انتشار گاز دی‌اکسید کربن آن‌ها به اتمسفر را متوقف کرد.»
دیپلماسی، کلافگی و دیوید آتنبورو
پروفسور اسمیت هیچ تمایلی ندارد از سمت‌های مشاوره‌ای به پست‌های سیاسی برود.
او درک می‌کند که کشورها باید منافع ملی خود را در اولویت قرار بدهند مخصوصاً کشورهایی که وابستگی زیادی به سوخت‌های فسیلی دارند. اما اعتراف می‌کند که گاهی بسیار کلافه می‌شود چون: «فرصت دارد از دست می‌رود.»
او از دیوید آتنبورو به خاطر فیلم‌های مستندش خصوصاً مجموعه‌ای که درباره تنوع زیستی ساخته است قدردانی می‌کند چون: «این سری فیلم‌ها مردم را آگاه کرده است که تنوع زیستی به همه‌چیز مربوط است.» هم‌زمان سازمان‌های بین‌المللی چون آی پی بی اس و آی پی سی‌سی برای اولین بار برای انتشار گزارشی درباره ارتباط تنوع زیستی و تغییرات اقلیمی باهم همکاری می‌کنند. «نتیجه این است که باید با هردوی این مشکلات هم‌زمان مبارزه کنیم وگرنه در هر دو جبهه شکست خواهیم خورد.»
- خبرهای بیشتر را در کانال تلگرام بیبیسی فارسی دنبال کنید
منبع تصویر، Getty Images
دانش خاک‌شناسی ممکن است هیجان‌انگیزترین رشته علمی به نظر نیاید اما اگر بدانید چقدر دانش گسترده‌ای است حتماً تعجب می‌کنید. مردم و حتی خود دانشمندان تا سال‌ها آنچه در خاک زیر پایمان می‌گذرد را دست‌کم می‌گرفتند. اما این دهه، دهه بین‌المللی خاک نام گرفته است. هدف این است که اهمیت خاک در امنیت غذایی، تنوع زیستی و تغییرات اقلیمی موردتوجه قرار بگیرد.
پیت اسمیت یکی از کسانی است نقش کلیدی در آگاه‌سازی درباره اهمیت خاک داشته است. پیت اسمیت پروفسور خاک و تغییرات اقلیمی در دانشگاه ابردین است.
اما خاک چطور می‌تواند از جنبه‌های مختلف به تغییرات اقلیمی کمک کند؟
خاک نگه‌دارنده کربن است
میزان کربنی که در خاک ذخیره‌شده است دو برابر مقداری است که در تمام پوشش گیاهی سطح زمین -درختان، سبزه‌ها، علف‌ها و همه سبزی‌های دیگر- وجود دارد.
بیشتر بخوانید:
آقای اسمیت می‌گوید: «کافی است تغییرات کوچکی در این دریای عظیم کربن ایجاد شود تا شاهد تأثیر آن بر تغییرات آب و هوا باشیم.» او ادامه می‌دهد: «وقتی خاک را شخم می‌زنید، ماده طبیعی حاوی کربن را هم زیرورو می‌کنید و به‌این‌ترتیب مقادیری کربن به اتمسفر افزوده می‌شود و همین دی اکسید کربن است که دلیل اصلی تغییرات اقلیمی است.»
«حالا اگر خلاف این عمل کنیم، یعنی اگر سعی کنیم کربن را با کنترل و اداره بهتر خاک در آن حبس کنیم و نگذاریم مواد طبیعی خاک از دست بروند، می‌توان از ورود دی اکسید کربن به اتمسفر جلوگیری کرد.»
دانش خاک: رشته علمی پنهان مانده
باوجود اهمیت کلیدی این شاخه علمی، تنها در سی سال اخیر است که مسئله خاک به‌عنوان یکی از جنبه‌های قابل‌بررسی درزمینهٔ تغییرات اقلیمی مورد توجه قرارگرفته است.
منبع تصویر، Getty Images
پروفسور اسمیت به خاطر می‌آورد: «وقتی من کارم را در این زمینه شروع کردم در بیشتر تحقیقاتی که درباره تغییرات اقلیمی در سطح جهان صورت می‌گرفت نگاه بسیار ساده‌ای به خاک وجود داشت و بیشتر متکی بر داده‌هایی درزمینهٔ فیزیک اتمسفر بودند. به‌تدریج تحقیق‌های جدیدتر به تأثیر تغییرات اقلیمی بر پوشش گیاهی توجه بیشتری کردند.»
مسیری که سازمان ملل متحد طی کرد
در اواخر دهه ۹۰ از پروفسور اسمیت دعوت شد که یکی از نویسندگان ارشد گزارش ویژه سازمان آی پی سی‌سی - هیئت بینا دولتی تغییرات اقلیمی که از زیرمجموعه‌های تأثیرگذار سارمان ملل متحد است- شود. موضوع فصلی که به او پیشنهاد شده بود درباره استفاده از زمین و جنگل داری بود. مطلب آقای اسمیت متمرکز بر خاک بود اما در جریان نوشتن مقاله واقعیت‌های زیادی برایش روشن شدند: «متوجه شدم مسائل مربوط به خاک بی‌ارتباط با خیلی چیزها که از قبل می‌دانستم نیستند.»
باوجود مقاله‌ای که آقای اسمیت نوشت، بازهم مدت‌ها طول کشید تا اهمیت تنوع زیستی درک شود و کارگروه تخصصی خودش را داشته باشد. عاقبت در سال ۲۰۱۲ بود که هیئت بینا دولتی علمی و سیاست‌گذاری درباره تنوع زیستی و اکوسیستم‌ها (آی پی بی اس) در مجموعه سازمان ملل تشکیل شود.
سال بین‌المللی خاک
باوجوداینکه چند سال بعد از اجلاس ریو در سال ۱۹۹۲ مسئله خاک به‌عنوان اولویت‌ها مشخص‌شده بود اما کمیته‌های کاری که بتواند تغییرات اقلیمی را به مسائل مربوط به تنوع زیستی و از بین رفتن خاک و بیابان‌زایی در زمین گره بزند سال‌ها بعد ایجاد شد.
به دنبال شکل گرفتن این سازمان‌ها، سال ۲۰۱۵ به‌عنوان سال بین‌المللی خاک نام‌گذاری شد و بعد دهه بین‌المللی خاک معرفی شد که ما هم‌اکنون در آن به سر می‌بریم. در دهه بین‌المللی خاک سازمان جهانی غذا و کشاورزی (فائو) هم نقش مهمی بر عهده دارد. این سازمان گزارش اختصاصی و اولین مطالعه جهانی درباره تخریب خاک را منتشر کرد.
پروفسور اسمیت توضیح می‌دهد: «یکی از شاخص‌های میزان تخریب خاک، میزان از دست رفتن مواد طبیعی موجود در آن است. حدود ۵۰ درصد مواد طبیعی خاک را کربن تشکیل می‌دهد. از ازای هر تن ماده طبیعی خاک که از دست می‌رود، حدود نیم تن کربن هم از دست می‌رود. این میزان کربن به شکل دی‌اکسید کربن وارد اتمسفر می‌شود. بخشی از کارهایی که برای بهبود حاصل خیزی و جلوگیری از تخریب و فرسایش خاک انجام می‌دهیم، در عمل همان کارهایی هستند که می‌توانند مانع از ورود دی‌اکسید کربن به اتمسفر شوند.»
سیندرلای کاهش تغییرات اقلیمی
هرچند تالاب‌ها و زمین‌های با خاک توربی (پوده زار) (زمین‌هایی که توده‌های تیره‌رنگ حاصل از تجزیه خزه و گیاهان در آن پراکنده‌شده‌اند) فقط ۳ درصد سطح زمین را در برگرفته‌اند اما این نوع زمین میزان فوق‌العاده زیادی کربن در خود ذخیره کرده‌اند. حتی بیشتر از تمام کربنی که در سطح تمام جنگل‌های استوایی وجود دارد. پروفسور اسمیت می‌گوید: «به نظر من زمین‌های توربی مورد بی‌توجهی قرارگرفته‌اند. این زمین‌ها می‌توانند مانند سیندرلای کاهش تغییرات اقلیمی باشند.»
خاک‌های توربی اسکاتلند
آقای اسمیت چند مسئولیت کلیدی در محیط‌زیست اسکاتلند دارد. یکی از آن‌ها در کمیته محیط‌زیست است. کمیته جدیدی که از زمان برگزاری نشست بین‌المللی اقلیمی کاپ ۲۶ در گلاسکو تشکیل شده‌اند.
آقای اسمیت می‌گوید: «اسکاتلند در حال برداشتن قدم‌های بزرگی درزمینهٔ محیط‌زیست است. برنامه کاری تخصصی درباره زمین‌های توربی طراحی‌شده و بودجه‌ای هم به آن تخصیص داده‌شده است. مسئله این است که بودجه کافی هست اما نیروی کار کافی موجود نیست.»
درحالی‌که حدود ۸۰ درصد زمین‌های توربی در بریتانیا با درجات مختلف در شرف تخریب هستند، بازسازی آن‌ها می‌تواند تأثیر فوق‌العاده‌ای در کنترل انتشار گازهای گل خانه‌ای در اسکاتلند و بودجه لازم برای کاهش آن داشته باشد. وقتی گازهای متصاعد شده از زمین‌های توربی را وارد محاسبات گازهای گلخانه‌ای اسکاتلند می‌کنیم، اسکاتلند از کشوری که به خاطر جنگل‌های زیادش قاعدتاً باید یک جذب‌کننده خالص گازهای گل خانه باشد، به یک تولیدکننده خالص گاز گلخانه تبدیل می‌شود. چون این زمین‌های توربی رو به تخریب، کربنی که در طول سال‌های بسیار در خود نگه‌داشته‌اند را وارد اتمسفر می‌کنند.
منبع تصویر، Getty Images
زمین‌های توربی مقدار بسیار زیاد کربن در خوددارند چون خاک آن‌ها اشباع‌شده با آب است. به‌محض اینکه میزان آب در این نوع خاک پایین می‌رود، اکسیژن وارد می‌شود، مواد طبیعی اکسید می‌شوند و دی‌اکسید کربن تولید می‌شود. بعد این دی‌اکسید کربن وارد اتمسفر می‌شود. در برنامه‌ای که برای کنترل این وضعیت طراحی‌شده هدف این است که تخریب خاک را با بالا بردن سطح آب متوقف کنند. قرار است با ایجاد مانع، مسیرهای خروج آب را ببندند تا آب زمین‌های توربی از آن‌ها خارج نشود و همین‌طور با بارش باران دوباره در آن‌ها آب جمع شود. با این روش می‌توان زمین‌های توربی را بازسازی کرد و «انتشار گاز دی‌اکسید کربن آن‌ها به اتمسفر را متوقف کرد.»
دیپلماسی، کلافگی و دیوید آتنبورو
پروفسور اسمیت هیچ تمایلی ندارد از سمت‌های مشاوره‌ای به پست‌های سیاسی برود. او درک می‌کند که کشورها باید منافع ملی خود را در اولویت قرار بدهند مخصوصاً کشورهایی که وابستگی زیادی به سوخت‌های فسیلی دارند. اما اعتراف می‌کند که گاهی بسیار کلافه می‌شود چون: «فرصت دارد از دست می‌رود.»
او از دیوید آتنبورو به خاطر فیلم‌های مستندش خصوصاً مجموعه‌ای که درباره تنوع زیستی ساخته است قدردانی می‌کند چون: «این سری فیلم‌ها مردم را آگاه کرده است که تنوع زیستی به همه‌چیز مربوط است.» هم‌زمان سازمان‌های بین‌المللی چون آی پی بی اس و آی پی سی‌سی برای اولین بار برای انتشار گزارشی درباره ارتباط تنوع زیستی و تغییرات اقلیمی باهم همکاری می‌کنند. «نتیجه این است که باید با هردوی این مشکلات هم‌زمان مبارزه کنیم وگرنه در هر دو جبهه شکست خواهیم خورد.»
منبع تصویر، Getty Images
دانش خاک‌شناسی ممکن است هیجان‌انگیزترین رشته علمی به نظر نیاید اما اگر بدانید چقدر دانش گسترده‌ای است حتماً تعجب می‌کنید. مردم و حتی خود دانشمندان تا سال‌ها آنچه در خاک زیر پایمان می‌گذرد را دست‌کم می‌گرفتند. اما این دهه، دهه بین‌المللی خاک نام گرفته است. هدف این است که اهمیت خاک در امنیت غذایی، تنوع زیستی و تغییرات اقلیمی موردتوجه قرار بگیرد.
پیت اسمیت یکی از کسانی است نقش کلیدی در آگاه‌سازی درباره اهمیت خاک داشته است. پیت اسمیت پروفسور خاک و تغییرات اقلیمی در دانشگاه ابردین است.
اما خاک چطور می‌تواند از جنبه‌های مختلف به تغییرات اقلیمی کمک کند؟
خاک نگه‌دارنده کربن است
میزان کربنی که در خاک ذخیره‌شده است دو برابر مقداری است که در تمام پوشش گیاهی سطح زمین -درختان، سبزه‌ها، علف‌ها و همه سبزی‌های دیگر- وجود دارد.
بیشتر بخوانید:
آقای اسمیت می‌گوید: «کافی است تغییرات کوچکی در این دریای عظیم کربن ایجاد شود تا شاهد تأثیر آن بر تغییرات آب و هوا باشیم.» او ادامه می‌دهد: «وقتی خاک را شخم می‌زنید، ماده طبیعی حاوی کربن را هم زیرورو می‌کنید و به‌این‌ترتیب مقادیری کربن به اتمسفر افزوده می‌شود و همین دی اکسید کربن است که دلیل اصلی تغییرات اقلیمی است.»
«حالا اگر خلاف این عمل کنیم، یعنی اگر سعی کنیم کربن را با کنترل و اداره بهتر خاک در آن حبس کنیم و نگذاریم مواد طبیعی خاک از دست بروند، می‌توان از ورود دی اکسید کربن به اتمسفر جلوگیری کرد.»
دانش خاک: رشته علمی پنهان مانده
باوجود اهمیت کلیدی این شاخه علمی، تنها در سی سال اخیر است که مسئله خاک به‌عنوان یکی از جنبه‌های قابل‌بررسی درزمینهٔ تغییرات اقلیمی مورد توجه قرارگرفته است.
منبع تصویر، Getty Images
پروفسور اسمیت به خاطر می‌آورد: «وقتی من کارم را در این زمینه شروع کردم در بیشتر تحقیقاتی که درباره تغییرات اقلیمی در سطح جهان صورت می‌گرفت نگاه بسیار ساده‌ای به خاک وجود داشت و بیشتر متکی بر داده‌هایی درزمینهٔ فیزیک اتمسفر بودند. به‌تدریج تحقیق‌های جدیدتر به تأثیر تغییرات اقلیمی بر پوشش گیاهی توجه بیشتری کردند.»
مسیری که سازمان ملل متحد طی کرد
در اواخر دهه ۹۰ از پروفسور اسمیت دعوت شد که یکی از نویسندگان ارشد گزارش ویژه سازمان آی پی سی‌سی - هیئت بینا دولتی تغییرات اقلیمی که از زیرمجموعه‌های تأثیرگذار سارمان ملل متحد است- شود. موضوع فصلی که به او پیشنهاد شده بود درباره استفاده از زمین و جنگل داری بود. مطلب آقای اسمیت متمرکز بر خاک بود اما در جریان نوشتن مقاله واقعیت‌های زیادی برایش روشن شدند: «متوجه شدم مسائل مربوط به خاک بی‌ارتباط با خیلی چیزها که از قبل می‌دانستم نیستند.»
باوجود مقاله‌ای که آقای اسمیت نوشت، بازهم مدت‌ها طول کشید تا اهمیت تنوع زیستی درک شود و کارگروه تخصصی خودش را داشته باشد. عاقبت در سال ۲۰۱۲ بود که هیئت بینا دولتی علمی و سیاست‌گذاری درباره تنوع زیستی و اکوسیستم‌ها (آی پی بی اس) در مجموعه سازمان ملل تشکیل شود.
سال بین‌المللی خاک
باوجوداینکه چند سال بعد از اجلاس ریو در سال ۱۹۹۲ مسئله خاک به‌عنوان اولویت‌ها مشخص‌شده بود اما کمیته‌های کاری که بتواند تغییرات اقلیمی را به مسائل مربوط به تنوع زیستی و از بین رفتن خاک و بیابان‌زایی در زمین گره بزند سال‌ها بعد ایجاد شد.
به دنبال شکل گرفتن این سازمان‌ها، سال ۲۰۱۵ به‌عنوان سال بین‌المللی خاک نام‌گذاری شد و بعد دهه بین‌المللی خاک معرفی شد که ما هم‌اکنون در آن به سر می‌بریم. در دهه بین‌المللی خاک سازمان جهانی غذا و کشاورزی (فائو) هم نقش مهمی بر عهده دارد. این سازمان گزارش اختصاصی و اولین مطالعه جهانی درباره تخریب خاک را منتشر کرد.
پروفسور اسمیت توضیح می‌دهد: «یکی از شاخص‌های میزان تخریب خاک، میزان از دست رفتن مواد طبیعی موجود در آن است. حدود ۵۰ درصد مواد طبیعی خاک را کربن تشکیل می‌دهد. از ازای هر تن ماده طبیعی خاک که از دست می‌رود، حدود نیم تن کربن هم از دست می‌رود. این میزان کربن به شکل دی‌اکسید کربن وارد اتمسفر می‌شود. بخشی از کارهایی که برای بهبود حاصل خیزی و جلوگیری از تخریب و فرسایش خاک انجام می‌دهیم، در عمل همان کارهایی هستند که می‌توانند مانع از ورود دی‌اکسید کربن به اتمسفر شوند.»
سیندرلای کاهش تغییرات اقلیمی
هرچند تالاب‌ها و زمین‌های با خاک توربی (پوده زار) (زمین‌هایی که توده‌های تیره‌رنگ حاصل از تجزیه خزه و گیاهان در آن پراکنده‌شده‌اند) فقط ۳ درصد سطح زمین را در برگرفته‌اند اما این نوع زمین میزان فوق‌العاده زیادی کربن در خود ذخیره کرده‌اند. حتی بیشتر از تمام کربنی که در سطح تمام جنگل‌های استوایی وجود دارد. پروفسور اسمیت می‌گوید: «به نظر من زمین‌های توربی مورد بی‌توجهی قرارگرفته‌اند. این زمین‌ها می‌توانند مانند سیندرلای کاهش تغییرات اقلیمی باشند.»
خاک‌های توربی اسکاتلند
آقای اسمیت چند مسئولیت کلیدی در محیط‌زیست اسکاتلند دارد. یکی از آن‌ها در کمیته محیط‌زیست است. کمیته جدیدی که از زمان برگزاری نشست بین‌المللی اقلیمی کاپ ۲۶ در گلاسکو تشکیل شده‌اند.
آقای اسمیت می‌گوید: «اسکاتلند در حال برداشتن قدم‌های بزرگی درزمینهٔ محیط‌زیست است. برنامه کاری تخصصی درباره زمین‌های توربی طراحی‌شده و بودجه‌ای هم به آن تخصیص داده‌شده است. مسئله این است که بودجه کافی هست اما نیروی کار کافی موجود نیست.»
درحالی‌که حدود ۸۰ درصد زمین‌های توربی در بریتانیا با درجات مختلف در شرف تخریب هستند، بازسازی آن‌ها می‌تواند تأثیر فوق‌العاده‌ای در کنترل انتشار گازهای گل خانه‌ای در اسکاتلند و بودجه لازم برای کاهش آن داشته باشد. وقتی گازهای متصاعد شده از زمین‌های توربی را وارد محاسبات گازهای گلخانه‌ای اسکاتلند می‌کنیم، اسکاتلند از کشوری که به خاطر جنگل‌های زیادش قاعدتاً باید یک جذب‌کننده خالص گازهای گل خانه باشد، به یک تولیدکننده خالص گاز گلخانه تبدیل می‌شود. چون این زمین‌های توربی رو به تخریب، کربنی که در طول سال‌های بسیار در خود نگه‌داشته‌اند را وارد اتمسفر می‌کنند.
منبع تصویر، Getty Images
زمین‌های توربی مقدار بسیار زیاد کربن در خوددارند چون خاک آن‌ها اشباع‌شده با آب است. به‌محض اینکه میزان آب در این نوع خاک پایین می‌رود، اکسیژن وارد می‌شود، مواد طبیعی اکسید می‌شوند و دی‌اکسید کربن تولید می‌شود. بعد این دی‌اکسید کربن وارد اتمسفر می‌شود. در برنامه‌ای که برای کنترل این وضعیت طراحی‌شده هدف این است که تخریب خاک را با بالا بردن سطح آب متوقف کنند. قرار است با ایجاد مانع، مسیرهای خروج آب را ببندند تا آب زمین‌های توربی از آن‌ها خارج نشود و همین‌طور با بارش باران دوباره در آن‌ها آب جمع شود. با این روش می‌توان زمین‌های توربی را بازسازی کرد و «انتشار گاز دی‌اکسید کربن آن‌ها به اتمسفر را متوقف کرد.»
دیپلماسی، کلافگی و دیوید آتنبورو
پروفسور اسمیت هیچ تمایلی ندارد از سمت‌های مشاوره‌ای به پست‌های سیاسی برود. او درک می‌کند که کشورها باید منافع ملی خود را در اولویت قرار بدهند مخصوصاً کشورهایی که وابستگی زیادی به سوخت‌های فسیلی دارند. اما اعتراف می‌کند که گاهی بسیار کلافه می‌شود چون: «فرصت دارد از دست می‌رود.»
او از دیوید آتنبورو به خاطر فیلم‌های مستندش خصوصاً مجموعه‌ای که درباره تنوع زیستی ساخته است قدردانی می‌کند چون: «این سری فیلم‌ها مردم را آگاه کرده است که تنوع زیستی به همه‌چیز مربوط است.» هم‌زمان سازمان‌های بین‌المللی چون آی پی بی اس و آی پی سی‌سی برای اولین بار برای انتشار گزارشی درباره ارتباط تنوع زیستی و تغییرات اقلیمی باهم همکاری می‌کنند. «نتیجه این است که باید با هردوی این مشکلات هم‌زمان مبارزه کنیم وگرنه در هر دو جبهه شکست خواهیم خورد.»
- ۱۴ تیر ۱۴۰۱ اخبار مرتبط
دیگر اخبار این روز
