ثبت زلزله پیرامون مناطق نشسته ارومیه و اصفهان/۷.۵ درصد مساحت ایران شاهد فرونشست زمین است

عضو هیات علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله با با اشاره به وجود بیش از ۹۰۰ هزار چاه در ایران، با بیان اینکه به نظر می‌آید که ۴۰ درصد از این چاه‌ها غیر مجاز هستند،‌گفت: در اطراف اصفهان و دریاچه ارومیه زلزله‌هایی به ثبت رسیده که می‌تواند ناشی از فرونشست زمین باشد و در این زمینه مطالعاتی در این پژوهشگاه تعریف شده است.

به گزارش ایسنا، مهدی زارع استاد پژوهشگاه زلزله شناسی و مهندسی زلزله در سمینار تغییر اقلیم در ایران از نگاه زمین شناختی که به صورت وبینار در فرهنگستان علوم برگزار شد، گفت: شواهد زیادی مبنی بر تاثیرات فعالیت‌های انسانی بر تغییر اقلیم همچون سوزاندن سوخت‌های فسیلی، کشاورزی و جنگل‌زدایی در طول نیم قرن گذشته وجود داشته است ضمن آنکه عوامل مصنوعی چون تشعشعات خورشیدی نیز در این زمینه اثرگذار است. ولی به طور کلی هرگز نمی‌توان تغییر اقلیم در دنیای مدرن امروزی را بدون دخالت انسان تصور کرد.

وی با اشاره به وضعیت آبی ایران اظهار کرد: میزان ورودی آب به سدهای کشور در ۹۹ روز ابتدایی سال آبی جاری (ابتدای مهر تا ۹ دی ۱۴۰۲) نسبت به مدت مشابه در سال کم بارش قبل، تقریبا برابری می‌کند ولی در همین مدت شاهد افزایش ۲۰ درصدی خروجی آب از سدها به منظور تامین آب شرب، کشاورزی، صنعت و نیازهای زیست محیطی بودیم.

به گفته وی، در ۹۹ روز ابتدای سال آبی ۱۴۰۳-۱۴۰۲ به میزان ۶ میلیارد و ۵۲۰ میلیون متر مکعب خروجی آب از سدهای کشور داشتیم در حالی که این رقم در مدت مشابه سال قبل، ۵ میلیارد و ۴۵۰ میلیون متر مکعب بوده است.

زارع خاطر نشان کرد: میانگین بارندگی سالانه در ایران تقریبا ۲۵۰ میلی‌متر است که در سال‌های بین ۹۹ تا ۱۴۰۰ به بعد حدود ۱۸۰ میلی‌متر در سال برآورد شده است. این میزان بارندگی در سراسر کشور به طور نابرابر توزیع شده است.

این استاد حوزه زلزله شناسی با تاکید بر اینکه مناطق شمالی و شمال غربی بیشترین میزان بارش را دارند، اظهار کرد: این در حالی است که مناطق مرزی و جنوبی به طور قابل توجهی کمتر از این میزان بارش را دریافت می‌کنند.

وی یادآور شد: در صورتی که باران کافی در دسترس باشد، حدود ۲۹۰ میلیارد متر مکعب در کشتزارها و زمین‌ها دچار تبخیر و تعرق می‌شود و در مقابل در بهترین حالت حدود ۱۲۰ میلیارد متر مکعب آن در زمین جذب و در آبخوان‌ها ذخیره می‌شود.

عضو هیات علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله و زلزله شناسی با اشاره به وضعیت برداشت آب‌های از آبخوان‌ها در کشور، اظهار کرد: در بیشترین حالات میزان برداشت باید تا کمتر از ۵۰ درصد موجودی آب‌های زیر زمینی، محدود شود و لازم به تاکید است که استخراج آب پایدار از آب‌های زیر زمینی نباید از نرخ تجدید طبیعی آبخوان تجاوز کند ولی طبق آمارها حدود ۷۸ درصد از آب‌های زیر زمینی در سال برداشت شده است که دلیل آن کمبود آب‌های ذخیره شده سطحی و نیندیشیدن جایگزین پایدار برای منابع آب است.

احداث چاه‌های آب در ایران

زارع با اشاره به وجود بیش از ۹۰۰ هزار چاه در ایران گفت: به نظر می‌آید که ۴۰ درصد از این چاه‌ها غیر مجاز هستند یعنی بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار چاه غیر مجاز، افزود: در ایران حدود ۱۳ میلیون هکتار اراضی قابل کشت داریم که از این میزان ۸ میلیون هکتار آن به کشت آبی و ۵ میلیون هکتار آن به کشت دیم اختصاص دارد؛ به عبارت دیگر ۹۰ درصد از کشاورزی ایران روی زمین‌های کشت آبی و ۱۰ درصد روی اراضی دیم انجام می‌شود.

به گفته وی، حدود ۴۱ میلیارد متر مکعب برای چاه‌های مجاز پروانه صادر شده که از این چاه‌ها آب برداشته شود و حدود ۱۰ میلیارد متر مکعب نیز سالانه به صورت غیر مجاز برداشت می‌شود.

زارع ادامه داد: به همین دلیل در ۳ سال اخیر چندین منطقه جدید فرونشست زمین در ایران شناسایی شده است. سالانه ۲۰ میلیارد متر مکعب آب از منابع طبیعی و آب‌های زیر زمینی برداشت می‌شود و در صورت ادامه این روند تا ۳۰ سال آینده اثری از کشاورزی در اطراف رشته کوه زاگرس باقی نمی‌ماند.

فرونشست‌های بحرانی

عضو هیات علمی پژوهشگاه زلزله شهر تاریخی اصفهان را از جمله مناطقی دانست که درگیر بحران فرونشست زمین قرار دارد و گفت: شهر تاریخی اصفهان با فرونشست زمین مواجه بوده و آثار و زیر ساخت‌های میراث فرهنگی آن از محدوده مرکزی شهر تا شمال آن و به ویژه پیرامون فرودگاه اصفهان، ورزشگاه نقش جهان و شاهین شهر در شمال اصفهان را تحت تاثیر قرار داده است.

وی افزود: حدود ۷.۵ درصد مساحت ایران شاهد فرونشست زمین است و بخش مهمی از این مساحت، مناطق مسکونی ایران هستند و به نظر می‌رسد که اگر با همین روند پیش برویم شاهد فرونشست گسترده‌تر خواهیم بود.

زارع گفت: ارزیابی‌ها نشان می‌دهد حدود ۶ درصد از مناطق ایران مسکونی و مناطق قابل سکونت در ایران حدود ۱۵ درصد از مساحت کشور برآورد شده است.

بعضی برآوردها فقط ۳ درصد از مساحت کشور را با کیفیت بالا برای سکونت ارزیابی می‌کنند.

بحران دریاچه ارومیه

زارع با اشاره به وضعیت دریاچه ارومیه با بیان اینکه این دریاچه با سرعت تبخیر سالانه تا یک متر در طی ۲۶ سال گذشته، در حال کوچک شدن است،‌گفت: اگر چه اکنون اقداماتی برای معکوس کردن این روند انجام می‌شود ولی در بهار سال ۹۹ اعلام شد که طی سال‌های آبی ۹۸ و ۹۹ میزان ۱۹۴ میلیون مترمکعب آب از سد شهید کاظمی بوکان به سمت دریاچه رها شد و تا اردیبهشت سال ۹۹ به میزان ۲۷۰ میلیون متر مکعب آب از ۴ شد شهرستان‌های ارومیه، مهاباد، بوکان و سلماس به سمت دریاچه ارومیه رها شد.

وی خاطر نشان کرد: در حوضه آبریز دریاچه ارومیه در مجموع ۶۱ هزار و ۹۶۵ حلقه چاه با تخلیه سالانه بیش از یک میلیون و ۱۰۸ هزار متر مکعب آب حفر شد که از این تعداد ۲۲ هزار و ۲۹۷ حلقه چاه غیر مجاز با تخلیه سالانه بیش از ۲۹۶ هزار و ۸۶۵ متر مکعب آب شناسایی شده است.

ارتباط فرونشست‌ها با زلزله

زارع با اشاره به سابقه لرزه خیزی مناطق با فرونشست بالا توضیح داد: در پیرامون آبخوان ارومیه زلزله‌هایی رخ داده که ارتباط این زلزله‌ها با فرونشست زمین در حال بررسی است چرا که شاهدیم دریاچه ارومیه با سکانس‌های لرزه‌ای پی در پی مواجه می‌شود.

وی ادامه داد: همچنین در پیرامون اصفهان زلزله‌هایی تا بزرگای ۴.۱ ثبت شده که بررسی‌های تاریخی نشان می‌دهد در این منطقه هیچگاه زمینلرزه‌ای رخ نداده است.

انتهای پیام