دنبال نجات سینمای کودک‌ونوجوان هستم

هاشمی در جزیره فضایی (تورنادو۲) از بازیگرانی مانند اکبر عبدی، کامران تفتی و ارسلان قاسمی استفاده کرده و دقیقا در امتداد قسمت اول، داستان را از همان جایی آغاز می‌کند که سری اول آن به پایان رسیده است. هاشمی با استفاده از نریشن (که روش هوشمندانه‌ای است) خلاصه‌ای از وقایع قسمت اول را برای تماشاگر شرح می‌دهد و پس از آن ماجرای امید را روایت می‌کند که در مسطح فضایی تیانا جا مانده و به خاطر علاقه‌اش به دختر پادشاه تیانا قصد برگشت ندارد. به بهانه اکران عمومی جزیره فضایی (تورنادو) گفت‌وگویی با سیدجواد هاشمی در جام‌جم داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

برخی منتقدان و مخاطبان با تماشای فیلم جزیره فضایی (تورنادو۲) در وهله اول به پروداکشن عظیم آن توجه می‌کنند. بنابراین شاید فیلمنامه و پیامی که مطرح می‌کند در ابتدا چندان به چشم نیاید. درواقع این خطر وجود دارد که از کنار پیام محتوایی این فیلم به‌راحتی عبور شود و کمتر مورد بحث و بررسی قرار گیرد.

"درواقع این خطر وجود دارد که از کنار پیام محتوایی این فیلم به‌راحتی عبور شود و کمتر مورد بحث و بررسی قرار گیرد"نظر شما در این مورد چیست؟

این‌طور نیست. درست است که در تورنادو ۲ از پروداکشن پرهزینه و سختی استفاده کردیم اما بچه‌ها کاملا متوجه پیام محتوایی فیلم شدند. تورنادو ۲ پیامی کاملا اخلاقی و آموزنده دارد. بچه‌ها در این فیلم می‌آموزند برای فداکاری باید شجاعت داشته باشند که اگر فرداروزی قرار بر ازخودگذشتگی بود، نترسند. این همان مفهومی است که در فیلم‌های ژانر دفاع‌مقدس هم دستمایه قرار می‌گیرد.

سال‌ها پیش اگر برای بیان مفهوم ایثار و فداکاری، داستان نوجوانی را به تصویر می‌کشیدیم که از جانش می‌گذرد و زیر تانک می‌رود، اکنون باید با زبان امروزی این مفهوم را به کودکان‌ونوجوانان بیاموزیم. این زبان امروزی می‌تواند به این شکل باشد که بچه‌ها، برای نجات جان آدم‌ها می‌توانند سوار سفینه شده و تا کهکشان‌ها بروند. این همان سوارشدن بر بال خیال برای رسیدن به آرزوهای بزرگ است. باید غیرمستقیم و نامحسوس در دل بچه‌ها نفوذ کرد. حتی در تورنادو ۲ به‌طور نامحسوس به عشق پاک می‌پردازیم.

"درست است که در تورنادو ۲ از پروداکشن پرهزینه و سختی استفاده کردیم اما بچه‌ها کاملا متوجه پیام محتوایی فیلم شدند"در جامعه‌ای که عشق از بین رفته یا کمرنگ شده یکی از مشخصه‌های فیلم‌های موفق در ژانر کودک‌ونوجوان آموزش و آشناکردن کودکان با عشق پاک است. چیزی که در فیلم‌هایی مانند سیندرلا، زیبای خفته، هری پاتر و شرک هم می‌بینیم.

جزیره فضایی (تورنادو ۲) طراحی درست و هوشمندانه‌ای روی حرکات موزون دارد. به نظر می‌رسد با توجه به تجربه فیلم‌های قبلی‌تان به فرمولی دست یافتید که با طراحی درست این حرکات نه‌تنها از فضای شاد و مفرحی در فیلم‌های‌تان استفاده می‌کنید بلکه از تیغ سانسور هم عبور می‌نمایید. آیا تعمدی این کار را انجام می‌دهید؟

بله.

در خیلی از فیلم‌هایم مانند آهوی پیشونی‌سفید، شهر گربه‌ها و تورنادو ۱ از حرکات موزون گروهی استفاده کردم که نتیجه خوبی هم داشت. به این دلیل که هم از قابلیت گروهی جوانان کشورم استفاده کردم، هم این‌که فضای شادی را در فیلم حاکم ساختم. استفاده از چنین گروه‌های جوانی به‌شدت هزینه‌بر و زمانبر است اما بالاخره باید از ظرفیت این عزیزان استفاده کرد.

فیلم‌های موزیکال، شادی ناخودآگاهی برای بچه‌ها می‌آورد. در مورد فیلم‌های موزیکال بیشتر صحبت می‌کنید و چرا این‌گونه آثار سینمایی ما کمتر تجربه می‌شود؟

همان‌طور که گفتم ساخت چنین آثاری هزینه‌بر است. مثلا خود من با هزینه فیلم جزیره فضایی (تورنادو ۲) می‌توانستم چهار فیلم بسازم اما این کار را نکردم.

"بچه‌ها در این فیلم می‌آموزند برای فداکاری باید شجاعت داشته باشند که اگر فرداروزی قرار بر ازخودگذشتگی بود، نترسند"بالاخره در ساخت یک فیلم ناچار به تمهیداتی هستم که نه‌تنها بچه‌ها بلکه بزرگسالان هم به آن جذب شوند، چراکه بزرگسالان هستند که بچه‌های‌شان را به سالن سینما می‌آورند و پابه‌پای آنها باید ساعتی را در سالن سینما بگذرانند. نگارش فیلمنامه‌ای که توامان بچه‌ها و بزرگسالان را سرگرم کند مشکل است. به همین دلیل است که اذعان می‌کنم فیلمنامه جزیره فضایی (تورنادو ۲) قدری روان نیست یا به گفته بعضی‌ها دچار تشتت است. این معضل را نه‌تنها شما در فیلمنامه‌های من بلکه در فرم، طراحی صحنه و حتی موسیقی فیلم‌هایم نیز می‌بینید. من موسیقی را می‌شناسم اما باید در فیلم‌هایم از نوستالژی بزرگسالان هم استفاده کنم تا پدر و مادرها هم جذب شوند.

با توجه به این‌که از ساخت تورنادو ۱ تا تورنادو ۲ زمان زیادی نمی‌گذرد، فکر می‌کنید کودکان‌ونوجوانان در این بازه زمانی کوتاه تغییر کرده‌اند؟ و اگر تغییر کرده‌اند آیا در پرداخت شخصیت‌های سری دوم این فیلم چنین تغییراتی را لحاظ کرده‌اید؟

در وهله اول این نکته را بگویم که نسبت به فیلم‌های دیگرم تورنادو۲ را بیشتر مناسب رده سنی نوجوانان می‌دانم، نه کودکان.

اگر فیلمساز تفاوت کودک و نوجوان را در دهه‌ها و سال‌های مختلف درک نکند، نمی‌تواند فیلم تاثیرگذاری بسازد. من ویژگی‌های نوجوانان امروزی را تا حدی که فرصت داشتم در فضای فیلمم بیان و سعی‌ را کرده‌ام که مخاطب از تماشای آن لذت ببرد. لذتی که روی چهره مخاطبی که بعد از تماشای فیلمم از سالن سینما بیرون می‌آید می‌بینم اما نمی‌دانم چرا در جشنواره‌های کودک‌ونوجوان همیشه فیلم‌هایم نادیده گرفته می‌شوند. سال گذشته در جشنواره فیلم کودک‌ونوجوان فیلمی به نمایش درآمد که نیمی از جوایز جشنواره را به خود اختصاص داد. درحالی‌که تورنادو ۲ حتی کاندیدای جایزه هم نشد و دبیر جشنواره حتی جایزه کسب‌وکار (یعنی فروش برتر) را هم به تورنادو ۲ نداد! بعد از آن و در اکران عمومی همان فیلمی که نیمی از جوایز جشنواره را برده بود با وجود تبلیغات گسترده تنها ۱۸میلیون تومان فروش کرد و تورنادو ۲ که الان در هفته هفتم اکران است بدون تبلیغات (تنها پنج تیزر در تلویزیون پخش شده) در گیشه بسیار موفق عمل کرده است.

"این زبان امروزی می‌تواند به این شکل باشد که بچه‌ها، برای نجات جان آدم‌ها می‌توانند سوار سفینه شده و تا کهکشان‌ها بروند"درواقع اکران فیلم ما از رقبای حال‌حاضرمان بسیار بهتر است. به این خاطر که من شناختی نسبی از دنیای کودک‌ونوجوان امروز دارم و والدین بچه‌های‌شان را به تماشای فیلم‌های من می‌آورند. متاسفم که بعضی از متولیان سینمای کودک هیچ‌چیز از سینمای کودک و فضای کودکان‌ونوجوانان امروز نمی‌دانند.

پس از اکران و بازخوردهای فیلم‌تان راضی هستید؟

امیدوارم عدالت در اکران در مورد فیلم من هم اجرا شود. درحال‌حاضر در ژانر کودک و نوجوان چهار فیلم در اکران است! آیا این درست است؟ تا کی می‌خواهند «پسر دلفینی» را روی اکران نگه‌دارند؟ ما شاهد اکران همزمان چهار فیلم کودک هستیم و نکته جالب این‌که هر چهار فیلم درحال‌حاضر جزو پرفروش‌های سینما هستند! این اتفاق بسیار نادری است اما سوالم اینجاست که مگر سبد مصرف خانواده‌ها برای تخصیص بودجه به‌سینمارفتن کودکان چقدر ظرفیت دارد؟ چطور سال گذشته که من فیلمی روی پرده داشتم با پایان مهلت سه‌ماهه، فیلمم را از پرده پایین کشیدند و همه تاکید داشتند که طبق قانون باید سرگروه را تحویل بدهید! من تورنادو ۲ را در بخش خصوصی سینما ساختم و حتی از جیب خودم برای ساخت آن پول گذاشتم.

من دنبال نجات سینمای کودک‌ونوجوان هستم نه این‌که بیشتر باعث نابودی آن شوم. شاید یکی از دلایلی که فیلم‌های پرهزینه و بیگ‌پروداکشن می‌سازم همین است که می‌خواهم سینمای کودک را از رخوت نجات دهم.

چرا در توضیح این فیلم آمده: «این اثر می‌تواند با مشاهده در کنار خانواده برای سنین بالای هفت سال مناسب باشد»؟

این توضیح به این معنا نیست که تماشای این فیلم برای کودکان زیر هفت سال نامناسب است اما از آنجا که پیام و هدف‌گذاری در این فیلم بیشتر برای نوجوانان بود تماشای آن را برای نوجوانان مناسب‌تر می‌دانم. به‌هرحال اگر کودکان هم آن را ببینند پیام آن را درک می‌کنند.

بعد از تورنادو ۲ سراغ قسمت سوم آن هم خواهید رفت؟

خیر. چون دیگر پولی برای ساخت سری بعدی این فیلم ندارم. ظاهرا در سینمای ایران تمام تلاش نهادهای دولتی یا نیمه‌دولتی این است که بخش خصوصی از کار بیفتد که به خواسته‌شان رسیده‌اند.

"در جامعه‌ای که عشق از بین رفته یا کمرنگ شده یکی از مشخصه‌های فیلم‌های موفق در ژانر کودک‌ونوجوان آموزش و آشناکردن کودکان با عشق پاک است"فیلم‌های بخش خصوصی به‌هیچ‌وجه توان رقابت با فیلم‌ها و انیمیشن‌های بخش‌خصوصی را در تولید و اکران ندارند. تولید برای بچه‌ها کار ساده‌ای نیست. بچه‌ها با انیمیشن‌های دنیا آشنایی دارند. وقتی فیلم‌های ما بچه‌های‌مان را راضی نمی‌کنند، آنها سراغ برنامه‌هایی می‌روند که مناسب آنها نیست.

با توجه به این‌که تجربه دنباله‌سازی در سینمای ایران را دارید حتما می‌دانید که معمولا ساخت فیلم‌های سینمایی چندقسمتی چندان با موفقیت همراه نیست.

شما چه کارهایی انجام دادید تا تورنادو ۲ جذابیتش را برای مخاطب حفظ کند؟

بچه‌ها از این‌که ادامه داستانی را ببینند، لذت می‌برند. باید تخیل، شادی، انرژی و... که باعث برقراری ارتباط با کودک می‌شود در فیلم باشد. سینمای کودک فقط تفریحی نیست و باید حالتی آموزشی هم داشته باشد.

روزنامه جام جم