تفاوت‌ها و تأثیرات مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه در حقوق مالی زوجین

مهریه یا صداق مالی است که به موجب عقد نکاح معین و مشخص می‌گردد و مرد مکلف به پرداخت آن می‌شود. مهریه یک حق مادی به نفع دختر بوده، در واقع دختر می‌تواند هر گونه اقدامی نسبت به مهریه انجام دهد.

 مهریه می‌تواند به دو صورت عندالمطالبه یا عندالاستطاعه باشد. در نکاح دایم، عدم تعیین مهریه موجب بطلان نمی‌شود، اما در نکاح موقت، حتما باید مهریه معین شود؛ در غیر این صورت، این امر موجب بطلان عقد می‌شود.

برای اجرای مهریه باید توجه داشت که در قانون جدید، مهریه تا ۱۱۰ سکه طلا بهار آزادی ضمانت اجرایی دارد. به عبارت دیگر، اگر مرد حداکثر تعداد سکه‌های مجاز را به عنوان مهریه پرداخت کند، ولی مابقی را پرداخت نکند، زن یا وکیل او نمی‌توانند برای جلب مهریه از طریق زندانی کردن شوهر اقدام کنند. در چنین حالتی، مابقی مهریه می‌تواند با معرفی اموال مرد به دادگاه صورت بگیرد.

زن یا وکیل او می‌توانند اموال مرد را به دادگاه معرفی کنند تا توقیف شوند، اما اموالی که مستثنا شده‌اند، قابل توقیف نخواهند بود.

با خیانت و فساد اخلاقی مهریه ساقط نخواهد شد

براساس ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، به محض عقد، زن مالک مهریه می‌شود و می‌تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در مورد آن انجام دهد.

"مهریه یا صداق مالی است که به موجب عقد نکاح معین و مشخص می‌گردد و مرد مکلف به پرداخت آن می‌شود"بنابراین، پس از جاری شدن و قبول عقد نکاح، زن مالک مهریه است و حتی با وجود خیانت و فساد اخلاقی، اعتبار مهریه ساقط نمی‌شود. همچنین، در صورت وجود فساد اخلاقی در زن، قانونی وجود ندارد که حق مالکیت زن از مهریه سلب شود و درخواستی چنینی، قانونی ندارد.

مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه

طبق توافق زوج و زوجه، زمان تادیه مهر می‌تواند به صورت "عندالمطالبه" یا به صورت "عندالاستطاعه" باشد. علاوه بر این دو مورد، دو نوع دیگر نیز برای زمان تادیه مهر وجود دارند که عبارتند از "حال" و "موجل".

در مهریه حال، زوج مکلف است مهر را فورا پرداخت کند، اما در مهریه موجل، زمان پرداخت مهر مشخص می‌شود. به عنوان مثال، زوجه ممکن است تادیه مهریه خود را برای ۵ سال آینده مشخص کند و در نتیجه، زوج مکلف است در زمان مقرر آن را پرداخت کند.

 زمان تادیه در مهریه عندالمطالبه به اختیار زوجه است

 مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه نیز به این معنا هستند که زمان تادیه در مهریه عندالمطالبه به اختیار زوجه است یعنی هرگاه زن درخواست کند مرد باید مهریه را بپردازد. اما در مهریه عندالاستطاعه اینطور است که زن در صورتی می‌تواند شوهر خود را ملزم به پرداخت مهریه کند که استطاعت و تمکن مالی شوهرش را اثبات کند که در این حالت زن برای دریافت مهریه نمی‌تواند شوهر را جلب کند.

مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه به این معنا هستند که در مهریه عندالمطالبه، زمان تادیه به اختیار زوجه است و هرگاه زوجه درخواست کند، مرد باید مهریه را پرداخت کند.

اما در مهریه عندالاستطاعه، زن می‌تواند شوهر خود را ملزم به پرداخت مهریه کند، در صورتی که استطاعت و تمکن مالی شوهرش را اثبات کند. در این حالت، زن برای دریافت مهریه نمی‌تواند شوهر خود را جلب کند، مگر اینکه شوهر خود به دلیل عدم توانایی مالی، تعهد خود را در پرداخت مهریه نتواند انجام دهد.

مهریه بالای ۱۱۰ سکه قابل مطالبه نیست

با توجه به ماده ۲۲ قانون حمایت از خانواده مصوب ۱۳۹۱ سقفی برای مهریه تعیین نمی‌کند، بلکه به زن اجازه می‌دهد که برای وصول مهریه، درخواست توقیف اموال شوهر یا حبس او را کنند و برای مازاد بر مبلغی که به عنوان مهریه تعیین شده است، حق حبس او را ندارد.

بنابراین، در قوانین هیچ حداقل و حداکثری برای مهریه تعیین نشده است. همچنین، مهریه از حقوق مالی زن است و حتی پس از فوت زوج یا زوجه ساقط نمی‌شود. به عبارت دیگر، اگر زن در طول زندگی مهریه خود را نگرفته باشد یا شوهر از پرداخت آن به نحوی معاف شده باشد، پس از فوت زوج، زن می‌تواند مهریه خود را از اموال شوهر مرحوم خود مطالبه کند و این مطالبه باعث محرومیت وی از ارث نخواهد شد. در واقع، در این شرایط، زن به علاوه مهریه، به میزان مقرر در قانون، از اموال شوهر مرحوم خود ارث می‌برد.

مادر و پدر زوجه می‌توانند مهریه دخترشان را مطالبه کنند

همچنین اگر زوجه فوت کند، افرادی که بر اساس طبقات ارث وارث زن محسوب می‌شوند، که ممکن است فرزندان، پدرزن یا مادرزن باشند، از اموال وی ارث می‌برند؛ چرا که مهریه نیز مانند سایر اموال زوجه با مرگ وی جزیی از ترکه محسوب شده و حقوق آن به ورثه منتقل خواهد شد.

این به این معناست که اگر زن فوت کند، مادر و پدر وی می‌توانند از داماد خود، به میزان سهم‌الارثشان مهریه دخترشان را طلب کنند.

منبع: دانا