ساتیاجیت رای؛ خالق تحول در سینمای هند

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو- زهرا قربانی رضوان؛ سینمای هند با نام ساتیاجیت رای در سراسر دنیا معرفی می‌شود. سنت‌ها و فرهنگ هند از طریق رای به جهان معرفی شد. او علاوه بر اینکه سینمای کشور خود را به بالاترین درجه رساند بلکه ریشه مستحکم سینمای آسیا را هم به جهان عرضه کرد. او بر همگان ثابت کرد که سینما تنها مخصوص کشورهای صنعتی و پیشرفته نیست و می توان بارقه‌های تمدن را هم در کشور های کوچک از طریق صنعت سینما به نمایش گذاشت.

او در سال ۱۹۲۱ در یکی از شهرهای هند به نام کلکته به دنیا آمد. او در کنار خانواده‌ای سرشناس پرورش یافت.

"گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو- زهرا قربانی رضوان؛ سینمای هند با نام ساتیاجیت رای در سراسر دنیا معرفی می‌شود"پدربزرگ او شاعر بود و هنر نزد خاندان رای جایگاهی مهم داشت و همین امر منجر شد تا ساتیاجیت رای خود نیز در نوجوانی شعر بگوید و قدم به عرصه هنر گذارد. او در کنار خانواده‌ای فرهنگ دوست تربیت شد و سرانجام برای ادامه تحصیل در رشته نقاشی به کی از دانشگاه‌های کلکته رفت. در این زمان بود که عقاید و باور‌هایش رشد و پرورش یافت و جهان بینی‌اش گسترش پیدا کرد. در دوران کودکی در شهر کلکته تعداد فیلم اندکی به نمایش در می‌آمد که اکثر آنها آمریکایی و یا اروپایی بودند.

به واسطه حضور پودفکین و آیزنشتاین فیلم‌های روسی نیز منتشر می‌شد که سبب آشنایی ساتیاجیت رای با آنها شد همچنین حضور جدی ساتیاجیت رای در سینما درست زمانی بود که ژان رنوار فیلمساز مشهور فرانسوی برای ضبط و فیلمبرداری فیلم رودخانه که بخشی از وقایع آن در هند می‌گذشت به این کشور سفر کرد. این اولین آشنایی حرفه‌ای رای با سینما بود که سبب فوران احساسات او شد.

او بین سالهای ۱۹۴۶-۱۹۴۷ بصورت جدی کارگردانی را دنبال کرد و در سال ۱۹۴۷ انجمن فیلم مستقل خود را تاسیس کرد و به نوشتن فیلمنامه و ساخت فیلم مشغول شد. از جمله فیلم های او می‌توان به «پاترپانچالی»، «اتاق موسیقی»، «دشمن مردم»، «باغ وحش»، «مرد مقدس»، «مخالف» و «رستگاری» اشاره کرد.

او سخت تلاش کرد تا سرانجام در سال ۱۹۵۵ فیلم «پاترپانچالی» در سینما های کلکته به نمایش درآمد. استقبال بی‌نظیر تماشاگران سبب شد تا در سرتاسر هند سخن از حضور سبکی متفاوت به میان آید. در این فیلم خبری از دروغ و خیالبافی تصویری نبود و طاهر متفاوت از دیگر آثار داشت. فلیمی که نشان‌دهنده قشر پایین جامعه هند بود روایتی از داستان زندگی یک خانواده فقیر برهمن را بازگو می‌کرد که دچار مشکلات شدید مالی هستند.

"او علاوه بر اینکه سینمای کشور خود را به بالاترین درجه رساند بلکه ریشه مستحکم سینمای آسیا را هم به جهان عرضه کرد"این فیلم توانست در سرتاسر جهان همجون کن، نیویورک، برلین پخش شود و همراه با آن وایزی را ردیافت کند. یکی از این جوایز جایزه هیئت داوران جشنواره کن تحت عنوان «بهترین سند انسانی» بود.

ساتیا جیت رای درباره فیلم چنین می‌گوید:«زمان زیادی صرف پیدا کردن تهیه کننده برای این فیلم گذشت. هیچ یک از تهیه کنندکنندگان حاضر به سرمایه‌گذاری نبودنند سرانجام خود ساتیاچیت رای با تمام سختی خود مسئولیت تهیه فیلم را برعهده گرفت. تا جایی که مجبور شد کتاب ها کتابخانه خود را بفروشد تا هزینه ساخت تامین شود. در هفته های اول فیلم فروش چندانی نداشت اما به مرور زمان رای با انبوهی از تماشاگران روبه رو شد».

او معتقد بود:« هیچ گاه گمان نمی کردم که هیچ یک از فیلم های من بویژه پاترپانچالی در هند و با در سطح بین المللی به نمایش عمومی درآید اما نشانه ای وجود دارد که اگر فیلمساز بتواند احساسات کلی و ارتباطات همگانی کاراکترهای فیلمش را به خوبی به تصویر بکشد می‌تواند سد های ارتباطی را شکسته و با همه آدم‌ها به هر زبانی که صحبت می‌کند به گفتگو بنشیند.»

او به واسطه حضور در انگلستان و تماشای فیلم‌های دسیکا با نئورئالیست ایتالیا آشنا شد.

تماشای فیلم «دزد دوچرخه» او تاثیری شگرف داشت و این اطمینان خاطر را به او داد که می‌توان از بازیگران غیر حرفه‌ای نیز استفاده کرد و نتایج خوبی به دست آورد.

او با آثار ماندگار خود ثابت کرد که در کشوری همچون هند می توان خارج از قواعد صنعت و تجارت پرزرق و برق سینما حضور پیدا کرد. رای برای خلق آثارش از رمان ها و داستان‌های موجود استفاده می کرد علاوه بر اینکه خود نیز آثارش را می نوشت. سینمای ساتیاجیت در خدمت بیان مشکلات و مسائل هند است و معتقد بود خود را در خدمت بیان حوادث روزمردم و مخاطبان اش قرار می داد. فیلم‌هایش به شدت هندی هستند و باتوجه به معضلات هند ساخته شده اند و این گاهی فهم فیلم‌های او را برای مخاطبان غیر هندی دشوار می‌کند. او بلوغ فعالیت های خود را در دوران ابتدایی آثارش نشان داد.

علاقه بسیاری داشت تا با ساختمان روایتی ساده فعالیت خود را ادامه دهد و هنگام ساخت فیلم مخاطبان خود را افراد محلی می دانست و سعی داشت آنها با فیلم های رای همذات پنداری کنند.

"پدربزرگ او شاعر بود و هنر نزد خاندان رای جایگاهی مهم داشت و همین امر منجر شد تا ساتیاجیت رای خود نیز در نوجوانی شعر بگوید و قدم به عرصه هنر گذارد"او تمام تلاش خود را می کرد تا مفهوم را در آثارش حفظ کند. فیلم های ساتیاجیت رای با مردم سخن می‌گوید و مسایل زندگی آنها را بیان می‌کرند.

در سینمای هند جایگاه زنان در فیلم‌ها صرفا پرکننده صحنه بود اما رای این جایگاه را تغییر داد. زنان بصورت پررنگ‌تر و در نقش های کلیدی‌تر به ایفا نقش می‌پرداختند. او در ارتباط با حضور زنان در آثارش چنین می گوید:« حضور قوی زنان در فیلم های من  بیشتر اوقات بازتاب آن چیزی است که نویسنده اصلی داستان نوشته و این کار من نوعی تایید بر نقطه نظرات آن نویسنده است اما در کنار این مسئله این حرکت نتیجه بازتاب گرایش ها و تجربه شخصی خود من از این قشر نیز هست. برخی از زنان دارای شخصیت های قوی تری نسبت به مردان هستند و از صداقت بیشتری برخوردارند.

این نوع کاراکتر مونثی که من مایلم در فیلم هایم حضور داشته باشد کاراکتری است که بیشتر و بهتر از مردان می تواند با محیط پیرامون خود کنار بیاید.»

اصلی‌ترین کتاب‌هایی که رای مطالعه می‌کرد در قالب مطالب سینمایی بود. همزمان با ساتیاجیت رای کارگردانانی چون فلینی، کوروساوا، برگمن در کشورهای دیگر مشغول ساخت فیلم خود بودنند. او توانست سی و شش فیلم متفاوت را در کارنامه کاری خود ثبت کند که هر یک نشان دهنده هنر و خلاقیت بی‌نظیر این کارگردان هنری بود. در نهایت رای به دلیل سکته قلبی و با حالی وخیم هنر فیلم‌سازی را ادامه داد. و سرانجام آخرین فیلم خود را با نام غریبه ساخت و این فیلم ملقب به وصیت‌نامه هنری رای نام گرفت.

ساتیاجیت رای شاعر سینما و کارگردان سرشناس هندوستان در ۲۳ آوریل در سن ۷۰ سالگی درگذشت.

انتهای پیام/